Nefsani ve şeytani coşku ile rahmânî sevgi arasındaki fark şudur: Mahlükatı sevince; bunama ve delilik ortaya çıkar. Oysa Hak Teâlâ'yı sevince, gönle; feraset, hikmet ve marifet doğar. İşte bu sebepten mâsivaya sevgi beslemek uygun değildir. Çünkü şeytanın yolunda insanın önüne ancak diken ve çerçöp çıkar, Hak Teâlâ'nın yolunda ise nergis ve låleden başka bir şey yoktur.
Bu unutkan miskin bîçâre bir kez olsun düşünmez ki mahlûkatı idare etme elbisesini bana niçin giydirdiler? Bu ilim, dirayet ve idrak tacını bütün yaratıklar arasında niçin benim başıma koydular? İbadet yazısını niçin benim alnıma çektiler? Gökyüzünde ve yerde benim adımı niçin dostluk ve muhabbetle meşhur ettiler? 120.000'den fazla peygamberlik ve saadet merkezini, bütün mahlûkat içinde niçin sadece beni davet için gönderdiler? Kutsal kitaplarda ve sahifelerde niçin benden bahsettiler? Bu kitaplardaki şükür, övgü ve kınama niçindir? Dünyayı niçin birçok yerde kınadılar? Neden dünyaya hapis ve zindan isimlerini verdiler? Onun gurur ve fitnesinden kaçıp firar etmeyi niçin emrettiler? Önde gelen resûller, nebîler ve veliler neden ona yönelmediler?
Bu ruhun boyun eğdirici saltanatı, tüm mahlükâtın rühunda deprem yarat- tı. Ulvi ve süfli alemin cisimleri, o parıltının yoğunluğundan dolayı kulluk ve kölelik kemerini bellerine bağladılar. Her susan, konuşan, donuk, sıvı ve büyüyen nesnenin karakterinde korku ve heybet titreyişi zuhür etti. Nûr ve zulmet, melekûtu, su, toprak, rüzgâr ve ateş hepsi itäat küpesini kulaklarına taktılar. Gökyüzü onu gölgelemek için kibri- yà cübbesini yaydı. Yeryüzü ona taht ve döşek olayım diye efendilik ve büyüklük elbisesini giydi. Bulut, yağmur, gök gürültüsü, şimşek, deniz, kara, ağaç, meyve, taş, çamur ve herşey Ådem (a.s)'a boyun eğmek ve hizmet etmek için esâret giysisini açıkça kuşandılar.
Anlayıp idrak ettiği şeye karşı; zikir, dua, şükür ve hamd ile mukabelede bulunması, anlayamadığı konularda ise anlamama suçunu kendi idrakinin zayıflığına bağlamasıdır, söze ve söyleyene değil.
Sayfa 38Kitabı okudu
Huzurun meydana gelmesinde iki yol vardır:
Birincisi, Allah'ın fazl u keremiyle kula zahmetsiz ve yorulmadan gelen huzurdur... Ancak bu nadirdir
İkincisi, yorulma ve çile yoluyla gelen huzurdur.