Bin yıllardır aynı yerde duran dağların hareket ettiğini söylediğimizde, bir metafizikçi bunu saçma bulur. Çünkü metafizikçiler hareket kavramına yalnızca “yer değiştirme” anlamı verirler. Oysa bir diyalektikçinin gözünde, hareket demek en genel anlamıyla “değişme” demektir ve bu yüzden, bin yıllardır aynı yerde duran dağlar da hareketlidir. Çünkü onun rüzgarla, yağan yağmurla aşındığını, soğuk kış günlerinde çatlayıp ufalandığını, biz onu hep aynı kalıyor gibi görsek de, onun her gün, her saat değişip başka bir hale geldiğini biliriz. Metafizikçi tıpkı dağlar gibi, devletin, toplumun, insanların, koşulların da değişmeden kaldığını, hiçbir zaman değişmeyeceğini düşünür.
Evrende var olan her şey, daima onu çevreleyen bir mekan içinde var olur. Bir başka açıdan bakıldığında ise, madde, var olduğu her yeri bir mekana çevirir. Maddesiz bir mekan ya da mekansız bir madde bulunmaz.
Sınıflı toplumda insan, zorunlulukların kölesi durumundadır ve doğa üzerindeki hayvanın doğaya tutsaklığı ile onun toplumsal yasalara tutsaklığı arasında esas bakımından bir fark yoktur. Zorunluluğun dünyasında insan henüz hayvanlıktan kurtulmuş sayılmaz. Sınıflara bölünmüş bir toplumda insanın hayatı, tıpkı doğa içindeki bir hayvaınki gibi, hayatın ezici yasalarının kontrolü altınadır. Ancak üretim araçlarının toplumsallaştırılması sonucunda kapitalist üretimin anarşik karakterinin yerini planlı emeğe göre örgütlenmiş bir üretim alır.
Marx şöyle demişti; “Teori, yığınları kucakladığı zaman maddi bir güç halini alır.” Demek ki yalnızca öncünün kafasında yer tutan, yalnızca bir avuç fedakar savaşçının inandığı fikirler “maddi bir güç” teşkil etmezler.
Dünya, insanların iradelerine göre değil, kendi maddi varoluş yasalarının akışına göre hareket eder. Yalnız doğa değil, içinde yaşadığımız toplumun kuruluş ve işleyiş biçimi de hem bireylerin hem de sınıfların kendileri için bir şeyler yapabilmesini sınırlar, engeller.
Burjuvazi, işçi sınıfı olmadan yaşayamaz, çünkü onun varlığı başka bir şeye değil, işçilerin sömürülmesine bağlıdır. Canlı emek sömürüsü olmadan kapitalistlerin varlıklarını sürdürmeleri imkansızdır. Ama işçiler, burjuvazi olmadan da yaşayabilirler.