12. yüzyılda Azerbaycan Türk sahasında yetişmiş bulunan Nizami Gencevi (Genceli Nizami), "İskendername", "Hüsrev ü Şirin", "Leyla vü Mecnun" gibi eserlerinde kadına geniş yer verir. Bu eserlerde Türk kadın'ı en mükemmel ve ideal vasıflarla karşımıza çıkmaktadır.
"İskendername'de de Kıpçak topraklarına giren İskender'in Türk kızlarının yüzlerini açık görmesi ve yaşlıları toplayarak kadınların yüzleri örttürülmesin! emretmesi ve bu büyüklerden aldığı cevap ustaca anlatılmaktadır. Burada büyüklerin İskendere cevabı şöyledir:
"Yüz örtmek adetimiz değildir,
Yüzünü örten kimseler,
Güneşi ve ay'ı göremezler...
Evet, hepimiz şahın emrindeyiz,
Lakin törelerimizden el çekmeyiz..."
Her şeyin aslı topraktır. Her şey rengini ondan alır, daha sonra toprak olur. Aslı toprak olan bulanıklıktan nasıl kurtulur?
İlmi olmayanda hüner, hayası olmayanda saadet yoktur.
Yarin açtığı yara merhem, yardan gelen dert ilaçtır.
İçkiye müptela olma, mümkünse terk etmeye çalış. Aklın temelini yıkan şeyi içme. Su deme ona; ateştir, seni yakar.
Gönlünde şefkat olmayan kişi kimseyi kendine müşfik bulmaz.
Gül gibi güler yüzlü ol; diken gibi olma.
Bir söz söylemeden önce onun iyi ve kötü taraflarını düşün. Bir söz söylendi mi atılmış oka benzer; onun geri dönüşü imkansızdır.