Mustafa Kemal'in zihninde cumhuriyet bulunduğunu ilk sezen, sadrazam Ahmet İzzet Paşa olmuştu. Ama Mustafa Kemal, cumhuriyet fikrini Ekim 1923'e kadar "milli sır" halinde saklayacaktı.
Lozan Anlaşması'nda Osmanlı İmparatorluğu' nun akdettiği anlaşmalara nispetle bir yenilik vardır ve bu yenilik Lozan Anlaşması'nda genel olarak Türkiye' ye diğer devletler gibi muamele edilmesi ve eşit tutulmasıdır.
İsmet Paşa, Ankara'ya çektiği 27 Ocak 1923 günlü gizli telgrafta "Musul'dan feragat ederek sulh aramak" için izin istiyor. İngiliz istihbaratı bunu öğreniyor. Musul konusunda Türkiye'ye vermeyi düşündükleri tavizlerden vazgeçiyorlar.
"Mustafa Kemal zaferden sonra "serbest bir millet ferdi" olacağını söylemişti ama zafer ona Milli Mücadele yıllarında bile sahip olmadığı üstün bir otorite, muazzam bir karizma kazandırmıştı. Şevket Süreyya'nın yazdığı gibi, halk zaferin bütün hak ve (manevi) ganimetlerini birden ona mal etmişti. Halkın nazarında o artık "milletin sinesinde bir ferd-i mücahid" olmaktan çıkmış, milletin manevi rızasıyla milletin üstünde bir varlık haline getirilmişti." (s. 200-201)
Lozan'da Fransızlara biz halkın nesi varsa yüzde 40'ını aldık dediğim zaman, adamların gözleri fal taşı gibi açıldı. Hayrerler içinde, nasıl aldınız, nasıl yaptınız diye sordular. Aldık, başka çaremiz yoktu; muharebeyi kazandık dedim.