İmparatorluk, üretim ilişkileri içinde tarımda
azalan getiri, nüfus artışı, ihracatı kısıcı, ithalatı teşvik
edici eğilimleriyle birlikte genişleyip hegemonya
paradoksuna düşmekle (İmparatorluk yayıldıkça yayılmak
zorunda kalmakla) , nicel genişleme nitel güçsüzlüğe
dönüşmüştü. Bu, üretim güçlerinin gelişmesini
engelleyen fasit tarihi bir kapan yaratmıştı.