Hatasız Düşünme Sanatı Gönderileri
Hatasız Düşünme Sanatı kitaplarını, Hatasız Düşünme Sanatı sözleri ve alıntılarını, Hatasız Düşünme Sanatı yazarlarını, Hatasız Düşünme Sanatı yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
“O kadar da yol geldik…”
“Kitabın o kadarını da okudum…”
“Bu eğitime iki yılımı verdim, şimdi…”
Bu tür cümlelerden batık maliyet yanlışının beyninizin bir köşesinde çoktan dişlerini gösterdiğini anlarsınız.
“Topluluk içinde başkalarının fikirlerine göre yaşamak kolaydır. Yalnızlıkta kendi fikirlerine göre yaşamak kolaydır. Ama toplulukta bağımsızlığını koruyabilendir sadece takdire değer kişi.” (Ralph Waldo Emerson)
Bir kararı asla sonuca göre değerlendirmeyin!
Eski bir Alman atasözü şöyle der: “Saçının kesilme vakti gelip gelmediğini hiçbir zaman bir berbere sorma.”
Akıldışıcılığın (irrasyonalizm) bir sıcak bir de soğuk teorisi vardır. Sıcak teori çok eskidir. Platon’da şu tasvir kullanılır: Binici azgınca dörtnala koşan atları idare etmeye çalışır. Binici aklı temsil eder, dörtnala koşan atlar da duyguları. Akıl duyguları uysallaştırır. Bunu başaramazsa akılsızlık başgösterir. Başka bir tasvirde, duygular fokurdayan lav kitlesidir. Genellikle akıl o kitleyi kapağın altında tutmayı başarır. Ancak zaman zaman akıldışıcılığın lavı taşar. O yüzden akıldışıcılık sıcaktır. Akılla ilgili aslında her şey yolundadır, kusursuzdur; duygular genellikle daha güçlüdür sadece.
Sayfa 165Kitabı okudu
İLİŞKİLENDİRME YANILGISI
Mark Twain’den daha yerinde ifade etmemiştir: “Bir deneyimden ancak o deneyimin içinde barındırdığı kadar bilgelik çıkarmaya dikkat etmeliyiz –daha fazlasını değil; yoksa kızgın sobanın üzerine oturan kediye benzeriz. Kedi bir daha asla kızgın sobanın üzerine oturmayacaktır, bu doğru; ama bir daha soğuk sobanın üzerine de oturmayacaktır.”
Sayfa 154Kitabı okudu
HEDONİK UYUM
Kariyerlerinde basamak yükselmiş insanlar ortalama üç ay sonra tekrar eskisi kadar mutlu ya da mutsuz oluyor. Porsche marka en yeni model arabaya sahip olma sevdasında olanlar da. Bilim bu etkiye hedonik uyum adını veriyor: Çalışıyoruz ve yükseliyoruz, bunun sonucunda kendimize daha çok ve daha güzel şeyler alsak da daha mutlu olmuyoruz.
Sayfa 147Kitabı okudu
KENDİNE HİZMET EDEN ÖNYARGI
Bir kişilik testini tamamlayanlara tamamen rastgele seçimle iyi ve kötü notlar verilmiş. İyi not alanlar, testi inandırıcı ve genel olarak geçerli bulmuş. Tesadüfen kötü notlar alanlar ise testi hiç de önemli bulmamış. Böylesi bir çarpıtma neden oluyor? Neden başarıları kendi icraatımız olarak yorumlarken başarısızlıklarımızın suçunu başkalarının üzerine atıyoruz. Bu konuyla ilgili çok teori var. Ama en basit açıklama şu olsa gerek: Kendimizi böyle daha iyi hissediyoruz. Ve böylece kendi kendimize verdiğimiz zarar normalde belirli sınırlar içinde kalıyor. Durum böyle olmasa evrim bu düşünce hatasını geçmiş 100.000 yıl içinde çoktan silerdi.
Sayfa 145Kitabı okudu
Aşırı Hareket
Penaltı vuruşu yapan futbolcular, penaltıların üçte birinde kalenin ortasını hedefler, üçte birinde kalenin solunu, üçte birinde de kalenin sağını. Kaleciler ne yapar? Penaltıların % 50’sinde sola ve yine % 50’sinde sağa atlarlar. Her halükarda pek nadiren ortada durmaya devam ederler –topların üçte biri oraya gelmesine rağmen. Neden? Çünkü yanlış tarafa atılmak, sersem gibi ortada dikilip topun soldan ya da sağdan geçip gidişini seyretmekten daha iyi görünmesinden öte, daha az utanç verici hissedilir. Bu aşırı harekettir: Hiçbir işe yaramadığı durumda bile harekete geçmek.
Sayfa 140Kitabı okudu
Çerçeveleme
Olduğundan iyi göstermek çerçevelemenin oldukça yaygın bir şeklidir. Düşen hisse senedi fiyatları “düzeltme” olarak adlandırılır. Gereğinden yüksek bir mal edinme fiyatı “hava parası”dır. Bütün yöneticilik kurslarında bunun “sorun” değil, “şans” olduğunu öğreniriz. İşten atılan yönetici “hayatını yeniden düzenleyen” biridir. Düşen bir asker –ölmesine ne kadar talihsizliğin ya da akılsızlığın sebep olduğunun hiç önemi olmadan- bir “savaş kahramanıdır”. Soykırım “etnik temizlik”tir. New York’ta Hudson Nehri’ne zorunlu inişin başarıyla gerçekleşmesi “havacılığın zaferi” olarak kutlanır (asıl zafer hiç zorunlu iniş yaşanmaması olmaz mıydı?).
Sayfa 137Kitabı okudu
Çerçeveleme
Çerçeveleme (çerçeveleme etkisi olarak da kullanılır) şu anlama gelir: Tamamen aynı durum karşısında, durumun bize sunulma şekline göre tamamen farklı tepkiler veririz. 2002 yılında Nobel Ekonomi Ödülü’nü alan Daniel Kahneman ve meslektaşı Amos Tversky 80’li yıllarda bir anket gerçekleştirdi; ankette salgın hastalıkla mücadele stratejisi olarak iki seçenek sunuluyordu. 600 kişinin hayatı söz konusuydu. “Seçenek A, 200 kişinin hayatını kurtarıyor.” “Seçenek B, üçte bir olasılıkla 600 kişinin hepsinin kurtarılmasına ve üçte iki olasılıkla herkesin ölmesine yol açıyor.” Seçenek A ve B aynı değerde olsalar da (ikisinde de beklenilen değer 200 kişinin kurtarılması), katılımcıların çoğunluğu A seçeneğini tercih etti –bugünkü yumurta yarınki tavuktan iyidir mantığı.
Sayfa 136Kitabı okudu
Öngörü İllüzyonu
Gelecekte olacakları tahmin eden iki tip insan vardır: Biri hiçbir şey bilmez, diğeri de hiçbir şey bilmediğini bilmez” diye yazdı Harvard’lı ekonomist John Kenneth Galbraith. Böylece kendi topluluğu içinde sevilmemesine sebep oldu. Fon yöneticisi Peter Lynch’in ifadesi daha da küçümseyici: “ABD’de 60.000 eğitim görmüş ekonomist var. Bunların çoğu ekonomik krizleri ve faizleri önceden haber vermek için işe alınmış. Öngörüleri yalnızca iki kere arka arkaya tutsaydı, hepsi milyoner olurdu. Bildiğim kadarıyla hepsi hâlâ uslu uslu eleman olarak çalışıyor.” Bu 10 yıl önceydi. Bugün ABD’de üç kat daha fazla ekonomist çalıştırılıyor olsa gerek –öngörü kalitesinde sıfır etkiyle.
Sayfa 131Kitabı okudu
1913’te beygirlerin performansını araştıran Fransız mühendis Maximilian Ringelmann şunu keşfetti: Bir faytonu çeken iki koşum hayvanının performansı tek bir beygirin performansının iki katı değildir. Bu sonuç karşısında şaşkınlığa uğrayan Ringelmann araştırmalarını genişletip bunlara insanları da dâhil etti. Bir grup erkeğe halat
Sayfa 110Kitabı okudu
Kayıp korkusu
Bir şey kaybetme korkusu, aynı değerde bir şeyi kazanma düşüncesinden daha çok motive eder insanları. Diyelim ki binalar için yalıtım malzemesi üretiyorsunuz. Müşterilerinize iyi bir yalıtımla ne kadar para tasarruf edeceklerini söylemektense kötü bir yalıtımla ne kadar para kaybedeceklerini söylerseniz evlerine yalıtım yaptırmaya daha istekli olacaklardır. Para miktarı elbette aynı olsa da.
Sayfa 107Kitabı okudu
Tümevarım
Base jumping, yani sabit yerlerden paraşütle serbest atlayış yapan bir arkadaşım vardı. Kayalardan, verici kulelerinden ve binalardan atlar, paraşütünün ipini son anda çekerdi. Bir keresinde, yaptığı sporun riskinden bahsettiğimde şöyle cevap verdi: “Binden fazla atlayış yaptım. Şimdiye kadar hiçbir şey olmadı.” Konuşmamızın üzerinden iki ay geçmişti ki, öldü. Güney Afrika’da özellikle tehlikeli bir kayadan atlarken hayatını kaybetti. Tek bir karşıt gözlem, bin kez doğrulanmış bir teoriyi silip süpürmeye yetiyor.
Sayfa 105Kitabı okudu