Modernliğin Eleştirisi
Alain TouraineModernliğin Eleştirisi Gönderileri
Modernliğin Eleştirisi kitaplarını, Modernliğin Eleştirisi sözleri ve alıntılarını, Modernliğin Eleştirisi yazarlarını, Modernliğin Eleştirisi yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
“ Modernlik, salt değişim ya da olaylar silsilesi de değildir; akılcı, bilimsel, teknolojik ve idari etkinliğin ürünlerinin yaygınlaştırılmasıdır.”
Eskiden sessizlik içinde yaşıyorduk, şimdi gürültü içinde yaşıyoruz; eskiden yapayalnızdık, şimdi kalabalığın içinde yitmiş durumdayız.
- Böylesi bir durumda, güçlülerle halkın ayrı evrenlerde yaşadıkları, fetih yapan savaşçıların bir yanda, sıradan insanlarınsa, bundan ayrı, kapalı yerel bir toplumda yer aldıkları toplumlara doğru bir geri dönüşle karşı karşıya olduğumuzu görmemek mümkün müdür? Özellikle de, dünyanın, bir daha düzelmeyecek bir biçimde, araçsallık ve iktidarın egemen olduğu bir Kuzey'İe, yitik kimliğinin endişesine kapanmış bir Güney olarak derinlikli bir biçimde bölündüğünü görmemek mümkün müdür?
Ama bu tasarım gerçeğin tümünü yansıtmaz.
- Toplumu bir pazara indirgemiş olan ve ne artırdığı eşitsizliklerden, ne de doğal ve toplumsal çevrenin yıkımını giderek hızlandırışından dolayı herhangi bir kaygı duymayan modernliğin gözü kör değil mi?
- Aklın saltanatı diye adlandırılan şey aslında sistemin edimciler üzerindeki, sürekli artan baskısı, emekçilerin dünyasını yıktıktan sonra şimdi de tüketim ve iletişim dünyasına doğru yayılan normalleştirme ve standartlaştırma değil midir? Bu egemenlik, kimi zaman daha liberal bir biçimde, kimi zaman ise otoriter bir biçimde hayata geçer ama her halükarda bu modernlik, öznenin özgürlüğünü davet ettiğinde bile -hatta bu durumda daha da fazla- tek tek insanların, bütünün -o bütün, ister işletme olsun, ister ulus, ister toplum ya da bizzat akim kendisi- çıkarlarına boyun eğmesini amaçlar. Nitekim yetişkin, eğitimli, Batılı, erkek insanın egemenliği, çalışanlardan tutun da, sömürgelere, kadınlardan çocuklara değin herkesin üzerine yine akıl ve aklın evrenselliği adına çullanmamış mıdır?
Böylesi eleştirilerin, dünyanın üçte birine, akıl, bilim ve teknik üzerine kurulu totaliter rejimleri dayatmış olan komünist hareketin egemenliğinde geçen yüz yılın sonunda, inandırıcı olmamaları mümkün mü?
- Avrupalılar, çoğu zaman, modernliğin geçmişi "sil baştan" yapmayı zorunlu kıldığını iddia ettiler: ilk ortaya çıktığı dönemde kapitalizm ruhu bu eğilimi taşıyordu. Bugün ise modem olarak nitelediğimiz, tersine, çeşitliliğe en fazla kucak açabilecek olan, geçmişin anısıyla geleceğin tasarılarını, erkeğe ait olanla kadına ait olanı, gerçeklik ilkesiyle haz ilkesini, bir de, yerel olanla dünyaya ait olanı bir araya getirebilecek toplumdur. Artık, tekniklerin evrenselciliğinin bizi kültürel tikelciliğimizden vazgeçmeye zorladığına inanmıyoruz. Daha da önemlisi, ister akıl olsun, ister tarih, ulus ya da dinsel bir inanç, tek bir ilkenin topluma egemen olması gerektiğine inanmıyoruz. Modernlik olumlama değil diyalog; saydamlık değil mükemmellik; çoğulculuk değil ayrışıklıktır.
"Kendi kendine, kendimden daha mükemmel bir şeyi düşünmeyi nereden öğrendiğimi sordum ve tabii ki, bunun gerçekten de benden daha mükemmel bir doğadan gelmesi gerektiğini anladım. Öyle ki o benim içime, sahiden de benden çok daha mükemmel hatta benim hakkında bir fikre sahip olduğum tüm mükemelleri kendinde toplayan, yani tek bir sözcükle açıklamak gerekirse Tanrı olan bir doğa tarafından yerleştirilmiş olmalıydı.
Tanrı öldü" der ve "Onu biz öldürdük diye ekler, sonra konuyu yeniden ele alır: "Tanrı öldü. Tanrı ölü olarak kalacak. Ve onu öldüren biziz. Biz canilerin en canisi olarak nasıl avunacağız? Dünyanın şimdiye kadar sahip olduğu ve en güçlü şey, bizim bıçaklarımızın altında kanını akıttı.
İnsanlar tanrılardan ayrılmışlardır ama bu kopma dünyanın sonu değildir, aynı zamanda hem yeni bir çağ açan bir kurtuluş hem de insanların sırtına suçluluk yükleyen bir cinayettir.
Schopenhauer, insanın, kozmik olarak yaşama arzusuyla kendisini bireyleşmeye sürükleyen hare- ket arasında parçalandığından dolayı mutsuz olduğunu düşünür. Getirdiği yanıt ise tercih etmek, bu bireyleşmeden ve başkasının iradesinin benim irademi çiğnemesine indirgenmiş olan liberal hu- kuk yaklaşımından, kendimizi arzuya bırakmak için değil de, arzu- yu bireysellikten kurtarmak, yani ondan sıyrılırken nirvanaya ulaşmak ister.
Schopenhauer bu dünyanın, estetik olarak ayyaşlarla dolu bir meyhane, entelektüel olarak bir tımarhane, ahlaksal olarak da bir haydut yatağı olduğunu soyler; öte yan da da, kişiye bağlı olmayan ve hesaplarla arasında bağlantı bulun mayan bir arzu dünyası.
Modernliğin kendiliğinden akılcı bir toplumsal düzeni getireceği fikri, İngiliz burjuvazisine hayran ve vicdanıyla çıkarlarım bağdaştırabilmede oldukça maharetli olan Voltaire tarafından kabul gören bu fikir, Rousseau için kabul edilemez niteliktedir. Toplum akılcı değildir ve modernlik birleştirmekten ziyade bölme özelliği gösterir. Çıkar mekanizmalarının karşıtı olarak genel iradeyi, özellikle de doğaya, yani akla geri dönüşü koymak, insanla evrenin barışıklığına yeniden kavuşmak gerekmektedir.
Batı'daki en güçlü modernlik yaklaşımı, en derin etkileri yaratmış olan yaklaşım, özellikle, akılcılığın geleneksel olarak adlandırılan toplumsal bağlar, duygular, görenek ve inançların yıkımını gerektirdiğini/dayattığını ve modernleşme amilinin belli bir kategori ya da toplumsal sınıf değil, akim kendisi ve o aklın zaferini hazırlayan tarihsel gereklilik olduğunu vurgulamıştır. Böylece, modernliğin vazgeçilmez bileşeni olan akılcılaştırma, üstüne üstlük kendiliğinden ve gerekli bir modernleşme mekanizmasına da dönüşmüştür.