İslamlaşmadan Modernleşmeye Türk Düşüncesinde Din - Siyaset İlişkileri
Türk Siyaset Düşüncesinin Dini Teorisi
Enes ŞahinTürk Siyaset Düşüncesinin Dini Teorisi Gönderileri
Türk Siyaset Düşüncesinin Dini Teorisi kitaplarını, Türk Siyaset Düşüncesinin Dini Teorisi sözleri ve alıntılarını, Türk Siyaset Düşüncesinin Dini Teorisi yazarlarını, Türk Siyaset Düşüncesinin Dini Teorisi yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.Türkler için din tarihin bir devrinde intisap edilip onun evamiri ile hareket edilen ve böylece tarihin o devrinin ruhunu tesis etmekle birlikte aynı zamanda değişim ve dönüşümler çerçevesinde değişip yok olan bir karakter arz etmez. Kadim devirlerden itibaren Türk zihniyet dünyası , dinin kendisine kaynaklık ettiği bir mahiyette var olur. Türk düşüncesi din ile beraber değil dinden kaynaklanan bir istikamette ortaya çıkar. Bu doğrultuda din , düşüncenin serencamına sonradan eklenerek dahil olan ve onu kendi çizdiği yola ileten bir dışsal unsur değil düşünmenin imkânı kaynak olarak görünür bizatihi kendisi etrafında var olan bir içsel .
Türkiye’deki laiklik değerlendirmelerinde laikliğin çok kaba bir biçimde “din işlerinin devlet işlerinden ayrılması” yani siyasetin diyanetten diyanetin de siyasetten bağımsız bir şekilde var olması icabı şeklinde tanımlanması da izah edilen meseleyi daha açık bir biçimde idrak etmeyi mümkün kılar. Bu fikir, ilkesel olarak din ile siyasetin birbirinden ayrı ve farklı ancak aralarında tarihsel süreçte ilişkiler kurulmuş olabileceği fikrini temel esas olarak kabul etmek zaruretini yanında getirir. Öyleyse din ile siyasetin birbirinden bağımsız kurumsal yapılar şeklinde değil bilakis birbirinin tamamen içinde hatta biri bir diğerine kaynak ve temel teşkil eden ve tarih içerisinde var olmuş kurumsal yapılar olarak değil tarih üstü zihniyet biçimi, düşünme tarzı ve hayat felsefesi olarak ortaya çıktığı durumlarda din ile devlet ve siyaseti birbirinden ayırmak mümkün olmaz. Çünkü bu gibi vakıalarda dinin ayrılması doğrudan devlet ve siyaset düşüncesine kaynaklık eden unsurun sistemden çıkarılması manasına gelir ki bunun gerçekleştirilmesi durumunda siyaset düşüncesinden din çıkmaz, siyaset düşüncesi yok olur.
Modern dönemde en mühim vasıflarından biri rasyonalizm olarak kodlanan Türk milletinin tarihî tecrübede ortaya çıkan tüm süreçleri de bu rasyonalizm vasfıyla alakadar görülür. İslamlaşma devrine yönelik yapılan tetkik ve verilen hükümler de bu anlama ve anlamlandırma tarzından nasibini alır. Türklerin hem İslam öncesi tarihi dinîsi hem de İslamlaşma hadisesi, Türklerin akılcılığının temel veri olarak kabul edildiği bir zemin üzerinde izah edilmeye gayret gösterilir. Bu istikamette verilen ilk hüküm Türklerin İslam’dan evvel de tek bir Tanrı olduğuna itikat edilen dinî bir inanca sahip oldukları olur. Çok tanrılı, paganist ve putperest itikatları akılcı Türk anlatısı ile bağdaştıramayan modern müellifler, tek Tanrıcılık kabulünü bir mütearifeymiş gibi ortaya koyar.
Varoluş itibari ile mistik ve kendi şartları içerisinde mütedeyyin bir millet seciyesine sahip olan Türklerin dünya tasavvuru tamamen dinî bağlamda tevellüt eder. Türk düşüncesinin kadim devirlerden itibaren dinden bağımsız değerlendirilmesi bu istikamette muhal olur. Yaşam pratiklerinden hükümdar, devlet ve siyaset tasavvurlarına kadar Türklüğü tesis eden bütün unsurlar mensubu olunan din ve bu dinler etrafında inşa edilen dünya görüşünün bir sonucu olarak ortaya çıkar. İslam’ın Türk milleti için varoluşsal bir itikada dönüştüğü, onu yüceltmenin milleti ve milleti imkânlı kılan şahsiyetleri yüceltmek; kaybetmenin ise bütün bir millet bilinci ve insanları kaybetmekle müteradif görüldüğü devirden itibaren Türklük İslam, Türk olmak ise Müslüman olmakla aynileşir.
Din tasavvuru doğrultusunda menzili ortaya konmayan bir siyaset basit, siyaseti tesis edilmeyen din anlayışı fasit olmaktan kurtulamaz. Din ile siyasetin birbirinin mütemmim cüzü olduğunu söylemek bu istikamette bir hakikati teslim etmek manasına gelir. Türk siyasetname müelliflerinin sıklıkla atıf yaptığı din ile devletin birbiri ile ikiz kardeş oldukları söyleminin esrarı da böylece ortaya çıkar.114 Din siyasete kaynaklık etmesi sebebiyle, siyaset ise dinin hakikate taalluk eden idrak tarzını muhafaza etmesi münasebetiyle müteradif hale gelir. Aralarındaki fark mahiyet değil ancak derece farkına dönüşür. Türk siyaseti ile Türk diyaneti demek arasında böylece herhangi bir fark kalmaz.
Türkler sahip oldukları gelenek etrafında İslamlaşma sürecini tecrübe eder ve kendilerini Kaşgarlı Mahmud’un ifadesiyle “Allah’ın ordusu” olarak görmenin imkânına kavuşur. Türklük ile İslam bu geleneğin İslam içerisinde yaşatılabilmesi ve onun bir parçası haline getirilebilmesi sayesinde aynileşir. Türk lafzının yüzyıllar boyunca İslam’ın yerine kullanılabilmesi bu durumdan tevellüt eder. Türklerin uzun asırlar boyunca kendilerini alemin fatihi ve sahipkıran millet olarak görebilmeleri de Türk geleneğinin onlara sağladığı güven sayesinde olur. Modernleşme devrinde ise ortaya konan tecrübe İslamlaşma devrindeki gibi olmaz, Avrupa karşısında geri kalmışlık paradigması bin yılın güvenini eritmeye başlar.100