k
Kürt Tarihi ve Kültürü Dizisi
0 üyeŞeyhler ve milliyetçilik
Çoğunluk medrese eğitiminden geçen ve yine medrese hocası olan şeyhlerin bir kısmı 1880 ve 1925 arası Kürt milliyetçi hareketinde lider konumunda yer aldılar.
1880 yılında Batı İran'ı işgale girişen Nakşi Şeyhi Taha Nehri'nin oğlu Şeyh Ubeydullah İsyanı milliyetçi saiklerin etkili olduğu ilk Kürt isyamıdır. Daha sonra yüzyılın başında
Ev her wext wiha bû!
Ona göre Irak'ta yönetime karşı mücadele eden Kürtleri silahlandırarak ABD, Bağdat yönetimini son derece zayıflatacak ve Kürt ayaklanmasına karşı koyamayan Irak'ı tavizler vermeye zorlayacaktı. Böylece Şatü'l Arab su yolu meselesinde İran istediğini elde edecek ve Körfez bölgesinde ABD yanlısı Şah rejiminin liderliği sağlanacaktı. Ayrıca Sovyet yanlısı Irak'ın zayıflatılması ile 1972 sonrası olası bir Arap-İsrail savaşına Irak ordusunun dahil olması da engellenmiş olacaktı.Raporda ayrıca Irak'taki Kürtlere yapılacak Amerikan yardımının Kürt lerin zafere ulaşması için yapılmadığı belirtilmektedir. Kürtlerin başarısının İran Kürtlerine de etki edip Şah'ı güç durumda bırakacağı düşünüldüğünden yardım miktarının belli bir sınırda tutulması böylece Irak ordusunun yıpratıl ması, öte yandan Kürtlerin zafere kavuşmalarına yetecek kadar da olmaması planlanmıştır. Raporda ABD'nin, Kürtlerin otonom bir yapı ya da devlete kavuşmasını amaçlanmadığını, hem Şah rejimi hem de Washington'un tek amacının Bağdat'ı antlaşmaya çekebilecek kadar zayıflatmak olduğu belirtilmiştir. Kürtlere hiçbir zaman üç aydan daha fazla yetecek cephane verilmemesi de bunun bir göstergesiydi.
xwe şîyar be! Zarokên we celadê xwe re şînê nekin.
Uğur Ümit Güngör, Ziya Gökalp'in eğitime dair düşünceleri- ni özetlerken şu vurguları yapıyor:
"Ona göre, eğitimin kültürü oluşturması, kültürün de milli olması, eğitimin milli olması zo- runluluğunu' doğuruyordu. Normal eğitim ve milli eğitim arasın daki fark, ilköğretimin 'Türk kültürü' içermesi anlamına geliyor- du. Ayrıca, Türk eğitimi, ilerde milletin seçkinleri olacak gençlere yeterli derecede 'milli karakter kazandırarak, onları 'idealist' ola- rak yetiştirmeliydi.
TKP delegesi Ali Cevdet, Kürt ayaklanmasından çok değil sadece 8 ay önce Komintern V. Kongre'sinde yaptığı konuşma- da Kürt direniş önderleri Mahmut Berzenci ve Simko'yu ismen anarak "İster burjuvazinin, ister feodal sistemin temsilcileri olsunlar; ezilen Yakındoğu'nun dünya kapitalizmine karşı, aynı zamanda dünya proletaryasının da düşmanı olan bu kapitalizme karşı verdiği savaşın bayraktarlarıdır" demiştir.
Burada, TKP'nin eklektizmi ve sosyal şovenizmi daha net sırıtmaktadır. Kürt feodal ağa ve beyleri İngiltere emperyalizmine ve İran şah rejimine karşı mücadele edince dünya proletaryasının müttefiki ve "kapitalizme karşı (...) savaşın bayraktarı" oluyorlar; ama Türk burjuva feodal iktidarına karşı mücadele edince proletaryanın müttefiki olmaktan çıkıp, feodal dinci, gerici" oluyorlar! Tam bir çifte standart ve sosyal şovenizm hali!
Oysa Simko, Şeyh Said'le kıyas kabul edilemeyecek kadar geri ve ilkel bir politika anlayışına sahiptir. Politika yapışında, feodal intikamcılığın, dar aşiretçiliğin, katı mezhep ve dinciliğin etkisi vardır. Katliam yapmaktan çekinmemektedir. Lazerev, Simko'yu politik karakteri açısından "feodalcilik ile ulusalcılığın sınırında bir hareket" olarak değerlendiriyor. Şeyh Said'in ise insani ve vic- dani yanı güçlüdür, politik söyleminde İslami motifler ön planda olsa da politikası ulusalcıdır. Politikada akılcı ve titizdir. Lüzum- suz kan dökülmesine karşıdır, isyancıların kendiliğinden aşırı- lıklarını sürekli törpülemeye çalışır. TKP'ye göre bunları yapan Şeyh Said gerici, Simko ilericidir.
1925 Kürt ulusal ayaklanmasına dair ise her iki yönüyle de olumsuz bir fikre sahiptir. Kıvılcımlı ayaklanmayı değerlendir- mesinde "Şeyh Said ayaklanması a) Ülke içinde, ağalığın ka- pitalizme karşı saldırısı olduğu için karşıdevrimciydi. b) Dünya içinde, emperyalizmden medet umduğu için karşıdevrimciydi. Şu halde, Şeyh Said ayaklanması gerek ulus gerekse uluslararası öl çüde karşıdevrimciydi."
Kıvılcımlı'nın Kürt ulusal hareketlerine dönük bu olumsuz değerlendirmeleri iki temel olgudan beslenmektedir. Birincisi, TKP'nin daha önce üzerinde durduğumuz emperyalizm çağın- da ulusal sorunun özü ve kapsamında meydana gelen farklılaş mayı anlamamaktan kaynaklı ezbere tekrar edilen bu konudaki genel formülasyondan kopuşamamasıdır.