Milletler Cemiyeti, Vestfalya ile başlayan ve sonrasında hızla gelişen egemen devletlerarası ilişkilerin hep planlanan ama bir türlü hayata geçirilemeyen projenin ilk defa küresel ölçekte hayat bulmuş halidir. Bu anlamda devletlerarası ilişkilerden “uluslararası ilişkilere” geçişin de habercisidir.
Dora
Manda sisteminin, alanında uzmanlardan oluşan ve eski sömürgelerin bağımsızlığını sağlayacak bir ekip tarafından idare edilmesi beklenmekteydi. Ancak hiç de beklendiği gibi bir gelişim sağlayamamıştır. Öncelikle, Daimî Manda Komisyonu üyeleri eski sömürgeci devletlerin yöneticileri olup bağımsız hareket edebilecek kişiler değillerdir.
Dora
Şimdi Rusya bir ikilemle karşı karşıyadır: Bölgeyi dışarıya kapamak için siyasi olarak çok zayıftır, ama bölgeyi kendi başına işleyebilmek için mali olarak çok güçsüzdür. Üstelik duyarlı Rus liderleri yeni devletlerde başlamış olan nüfus patlamasının, ekonomik büyümeyi başaramazlarsa, sonunda Rusya’nın tüm güney sınırlarında patlayıcı bir durum yaratabileceğinin farkındadır. Rusya’nın Afganistan ve Çeçenistan’daki deneyimleri, özellikle önceden boyun
eğdirilmiş topluluklardaki milli ve dini dirilişle, Karadeniz’den Moğolistan’a uzanan tüm sınırları boyunca genişleyebilir.
İnkılap Yayınevi
Eğer savaşın sonucu Nazi Almanya’sı için kesin bir zafer olsaydı, o zaman tek bir Avrupa gücü küresel üstünlükle ortaya çıkabilirdi. (Japonya’nın Pasifik’teki zaferi bu ulusa Uzakdoğu’nun egemeni rolünü kazandıracaktı, ama her durumda, Japonya yine de sadece bölgesel egemen olarak kalacaktı.) Bunun yerine, Almanya’nın yenilmesi, büyük oranda iki Avrupa dışı muzaffer ülke -Avrupa’nın başaramadığı küresel üstünlük arayışlarının halefleri olanAmerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği tarafından kesinleştirildi.
İnkılap Yayınevi
Artık mesele emperyalizmi yeniden inşa etmek değildir. Bu hem çok pahalıya mal olacaktır hem de aşırı bir direnişle karşılaşacaktır. Aslında mesele yeni devletleri bağımlı kılan ve Rusya’nın egemen jeopolitik ve ekonomik konumunu koruyan yeni bir ilişkiler ağı yaratmaktır. Bunu yerine getirmek için, her ne kadar kimi yerlerde Rus ordusu, kimi yerlerde de Rusya’nın başarılı “böl ve yönet” diplomasisi kullanıldıysa da, seçilmiş olan araç aslen BDT’dir.
İnkılap Yayınevi
Buradan çıkan sonuç, Rusya’nın bir şekilde yeni emperyalizm sonrası gerçekliğe uyum sağlamak için bir yol bulması gerektiğidir. Yeni devletlerin ana rakiplerine doğru kayışlarını önlemeye ve tam anlamıyla bağımsız Orta Asya
işbirliğinin oluşumunu engellemeye; bağımsızlığını yeni kazanmış devletlerde Amerika’nın jeopolitik nüfuzunu ve ayrıca Türkiye’nin ve İran’ın mevcudiyetini sınırlandırmaya çalışmaktadır.
İnkılap Yayınevi
Sovyetler Birliği’nin çöküşü tarihi bir geri dönüşe yol açtı. 1991 Aralık’ında sadece birkaç hafta içinde, Rusya’nın Asya’daki toprakları yaklaşık %20 azaldı. Rusya’nın Asya’da kontrol ettiği nüfus 75 milyondan 30 milyona indi. Bütün bunlara ek olarak, Kafkaslardaki 18 milyon nüfus da Rusya’dan ayrıldı. Bu geri dönüşü Rus seçkinleri için daha zor hale getiren bu bölgelerin ekonomik potansiyellerinin yabancılar tarafından hedef alındığının ve çok yakın zamana kadar sadece Rusya’nın ulaşabildiği bu kaynaklara yatırım yapacak, kaynakları işleyecek ve işletecek araçları olduğunun farkında olmalarıydı.
İnkılap Yayınevi
Soğuk Savaş’ın son aşamasında, Avrasya haritasında, güneyde, üçüncü bir savunma cephesi belirdi. Sovyetlerin Afganistan’ı işgali, Amerika’nın iki bileşenli karşılığına yol açtı: Sovyet ordusunu bozguna uğratmak amacıyla yerli
Afganlı direnişçilere doğrudan ABD yardımı ve Sovyet siyasi veya askeri gücünün güneyde daha ileri yayılımını önlemek amacıyla Basra Körfezi’ndeki Amerikan askeri mevcudiyetinin büyük ölçüde arttırılması.
İnkılap Yayınevi
HEGEMONYA İNSANLIK KADAR ESKİDİR. Ama Amerika var olan küresel üstünlüğü, ortaya çıkışının hızlılığı, dünya çapındaki faaliyet alanı ve uygulanış
biçimiyle diğerlerinden ayrılır. Tek bir yüzyıl içerisinde Amerika kendini, Batı Yarıküre’de oldukça soyutlanmış bir ülkeden dünya çapında örneği görülmemiş bir erişim ve kontrol gücüne sahip bir ülkeye dönüştürmüş ve aynı zamanda uluslararası dinamikle dönüştürülmüştür.
İnkılap Yayınevi
Rakibinin çöküşü Amerika Birleşik Devletleri’ni emsalsiz bir konumda bıraktı. Amerika dünyanın ilk ve aynı zamanda tam anlamıyla gerçek küresel gücü oldu. Ama gene de, Amerika’nın küresel üstünlüğü, daha sınırlı bölgesel
etkinliklere dayanmasa da bazı açılardan eski imparatorlukları hatırlatmaktadır.
İnkılap Yayınevi