Kuzey Kurmanci Ekolü olarak isimlendirilen ve Kürtlerin en büyük klasik şairleri olarak değerlendirilen Elî Heriri (1425-1490) ,Mela Ehmedê Bateyî (1414-1495) ,Melayê Cizîrî (1570-1640) , Feqiye Teyran (1590-1660) , Ehmedê Xani (1651-1707) gibi şairler Kürt edebiyatı için önemli yapıtlar ortaya çıkardılar.
Sayfa 22 - İthaki YayınlarıKitabı okudu
MELAYÊ CİZÎRÎ (1570-1640)
Kendisinden sonra gelen edebiyatçıların birçoğunun üzerinde ciddi etkiler bırakan, klasik Kürt edebiyatının yeri sarsılmaz ekollerinden biri olan Melayê Cizîrî, Cizre ilçesinde doğmuştur. Doğum ve ölüm tarihi ile ilgili farklı görüşler vardır. Alexander Jaba, Recueil de Noticeset Recits Kourds adı ile 1860 yılında Rusya’da yayınladığı kitabında, Melayê Cizîrî’nin XI. ve XII. yüzyıllarda yaşadığını belirtir. Kürt edebiyatçı, Alaaddîn Seccadî ise Mêjuy Edebî Kurdî (Kürt Edebiyat Tarihi) adlı kitabında, Melayê Cizîrî’nin 1407 ile 1481 yılları arasında yaşadığını açıklar. İngiliz Kürdolog David Neil MacKenzie, Mala-e Ciziri and Feqiye Teyran adlı eserinde, Melayê Cizîrî’nin 1570 ile 1640 yılları arasında yaşadığını yazar
MELAYÊ CİZÎRÎ (1570-1640)
Prof. Qanatê Kurdo, Margarita Borisavna Rudenko ile Minorsky gibi yazarlar ise Kürtler üzerine incelemelerin yer aldığı eserlerinde, Melayê Cizîrî’nin yaşadığı yıllar yerine dönem olarak XII. yüzyılda yaşadığını yazmayı tercih ederler
MELAYÊ CİZÎRÎ (1570-1640)
Melayê Cizîrî’nin farklı yıllarda yaşadığını belirten yazarların, araştırmacıların her birinin dayandığı farklı nedenler vardır. Birçoğu, Melayê Cizîrî’nin şiirlerinde atıfta bulunduğu diğer edebiyatçılardan yola çıkarak Melayê Cizîrî’nin yaşadığı yılları yorumlar. Bazıları ise Cizîrî’nin şiirlerindeki tarihsel tanıklıklardan yola çıkarak doğum ve ölüm tarihini belirtirler; ama en önemli nedenlerden birinin Melayê Cizîrî’nin asıl adından ve yaşadığı yöreden kaynaklandığı belirtilir. Cizîr bölgesi, Kürt coğrafyasında bugünkü Cizre’den Harran’a, oradan da Diyarbakır’a uzanan bir bölgeyi karşılar. Cizîr, “ada” anlamına gelen Arapça bir kelimedir. Bölgenin özelliğinden dolayı bu bölgede yaşayan birçok edebiyatçı, şair mahlas olarak “Cizîrî” lakabını kullanmıştır. Asıl adı Şêx Ahmed el-Cizîrî olan Melayê Cizîrî de şiirlerinde yer yer Mela, yer yer de Melayê Cizîrî mahlasını kullanmıştır. 11. yüzyıldan sonraki dönemlerde bu bölgede adı Şêx Ahmed olan veya Melayê Cizîrî, Şêx Ahmedê Cizîrî gibi mahlasları kullanan birçok edebiyatçı olduğu sanılmaktadır. Tarih karmaşasının birçoğunun da bundan kaynaklandığı varsayılır; ama Melayê Cizîrî’nin yaşadığı yıllar açısından günümüz araştırmacılarının büyük çoğunluğu 1570-1640 tarihlerini, en gerçekçi yıllar olarak tanımlarlar.
MELAYÊ CİZÎRÎ (1570-1640)
Melayê Cizîrî’nin şiirlerinin çoğunluğunda tasavvuf önemli bir yer tutar. Bunun yanı sıra dünyevi aşkı irdelediği şiirler de epeyce vardır. Şimdiye kadar bilinen divanından başka eserine rastlanmamıştır. Melayê Cizîrî’nin Divan adlı eserini ilk olarak
Martin Von Hartman 1904 yılında Berlin’de bastırmıştır. Bu ilk baskıdan günümüze Qamışlı müftüsü Ahmedê Zivîngî’den, İstanbul Kürt Enstitüsü’ne ve Nubihar yayınlarına kadar birçok kurum ve kişi tarafından Melayê Cizîrî’nin divanının baskısı yapılmıştır
MELAYÊ CİZÎRÎ (1570-1640)
Şiirlerinde sufist bir anlayışı öne çıkaran Cizîrî, güzelliği Allah ile bütünleştirir, evrenin Allah’ın güzelliğini yansıtan bir ayna olduğunu ifade eder. Şiirlerinde güzellik ve aşkı birlikte yorumlayan Cizîrî, başat temalarından biri olan Selma’ya duyduğu aşkı içindeki öz ile bütünleştirmiştir. Birçok araştırmacı bu yönüyle Cizîrî’yi Mevlana ve Hafız gibi tasavvuf edebiyatının önemli şairlerine benzetir.
MELAYÊ CİZÎRÎ (1570-1640)
Melayê Cizîrî yaşamının neredeyse tümünü, Cizre’de Medresa Sor’da öğrencilerini eğiterek geçirmiştir. Şiirlerinde, Medresa Sor temasını da işleyen Cizîrî ile bu medrese arasında özel bir ilişki olduğu görülür. Melayê Cizîrî’nin çağdaşı, II. Mîr Şeref tarafından inşa edilen bu medrese, son yıllarda restore edilmiştir. İddiaya göre uzun yıllar Cizre dışında sürgün hayatı yaşadıktan sonra Cizre’yi ele geçirmek üzere yola çıkan II. Mîr Şeref, şehri ele geçirdikten sonra şehre ilk giriş yaptığı noktada bu zaferin anısına bir cami inşa eder. Medresa Sor, bu camiyle birlikte inşa edilerek Melayê Cizîrî’nin hizmetine sunulur.