Geçtiğimiz hafta İstanbul Şehir Tiyatroları'nda, Vasıf Öngören'in 1977'de yazdığı ve şu anda kızı Aslı Öngören yönetimindeki "Zengin Mutfağı" isimli oyunu izleme fırsatım oldu.
Oyun, 1970 yılının haziran aylarında gerçekleşen işçi eylemi esnasında, zengin bir fabrikatörün konağının mutfağında geçmektedir. Konağın aşçısı olan Lütfü Pehlivan'ın etrafında gelişen bir hikayedir.
Senaryo çok iyi, ses/ışık/sahne harika ama oyunculuklar gerçekten muhteşemdi.
Oyun, 1978 yılında Fatih’te İstanbul Şehir Tiyatroları oyuncuları tarafından prova edilirken oyunculara bir bombalı saldırı gerçekleşmiş ve saldırı sonucunda Fatih Şehir Tiyatrosu’nun yan sahnesi havaya uçmuş. Bir seyirci protestosuna beniö gittiğim oyunda da şahit oldum:)
Kesinlikle gidilip görülmesi gereken, yakın tarihimize ışık tutan keyifli bir oyun.
tr.wikipedia.org/wiki/Zengin_Mutfağı
ibb.gov.tr/sites/sehirtiya...
Tiyatro, cahillerin acı çeken insanları görmeye davet edildikleri
yerdir. Tiyatro sahnesinin onlara sunduğu, bir pathos gösterisidir;
bir hastalığın, arzu ile ıstırabın, yani cehaletin yol açtığı benlik
bölünmesinin tezahürüdür. Tiyatronun yaptığı şey. bu hastalığı
bir başka hastalığa başvurarak aktarmaktır: Gölgelerin esir aldığı
bakışın hastalığına. Tiyatro, kişilere acı çektiren cehalet hastalığını
bir cehalet makinesi sayesinde aktarır; öyle bir optik makinedir ki
bu, bakışları yanılsama ve edilgenliğe alıştırır.
Sayfa 10 - Metis Yayınları
Gösteri, görüşün hükümranlığıdır ve görüş de dışsallıktır, yani
benliğinden yoksun kalmaktır. Seyreden insanın hastalığı şu kısa
ifadeyle özetlenebilir: "Seyre daldıkça, daha az var olur."
Sayfa 13 - Metis Yayınları
Postmodernist iddianın Manifesto'dan o kanun hükmündeki
ifadesini ödünç almış olması boşuna değildir: "Katı olan
her şey buharlaşır." Her şey akışkan, sıvı, gaz haline gelecek ve gerçekliğin,
sefaletin ve savaşların gerçekliğine hâlâ inanan ideologların
haline gülmekten başka yapılacak şey kalmayacak...
Sayfa 33 - Metis Yayınları
Demek ki, bir anlamda solda ironi veya melankoli var. Bu ironi
veya melankoli, tüm o yıkıcı arzularımızın hâlâ pazar yasalarına
bağlı olduğunu ve yalnız.ca küresel pazardaki yeni bir oyuna, yani
kendi hayatımızı sınırsızca tecrübe etme oyununa yaranmaktan başka
bir şey yapmadığımızı itiraf etmeye zorluyor bizi. Bu ironi veya
melankoli, bizi canavarın kamına sıkışıp kalmış gibi gösteriyor ve
ona karşı kullanabileceğimiz etkileşim şebekesi ile özerk ve yıkıcı
pratiklerde bulunma yeteneğimiz bile canavarın yeniden güçlenmesinden.
gayrimaddi üretimin güç kazanmasından başka bir şeye yaramıyor.
Deniyor ki bu canavar, güya en beğenilen metaları en iyi fiyata
sunarak, hayatını sonsuz imkânlarla dolu, bereketli bir toprakmış
gibi tecrübe etme olanağını vererek potansiyel düşmanlarının
arzu ve yeteneklerine el koyuyormuş. Böylece kim ne isterse onu veriyormuş:
Ahmaklara realite-şovlar, kurnazlara ise sayısız kendini
değerlendirme olanağı. Kapitalist iktidarı düşüreceklerine inanarak,
ona muhalif enerjilerden beslenip zindeleşme fırsatı verenlerin düştükleri
tuzak budur işte, diyor bize melankolik söylem. Bu söylem
Luc Boltanski ve Eve Chiapello'nun Le Nouvel Esprit du capitalisme
(Kapitalizmin Yeni Ruhu) başlıklı kitabında geliştirilmekte.
Sayfa 35 - Metis Yayınları
Kırk yıl önce eleştirel bilim, görüntüleri gerçek yerine koyup bu görüntülerin gizli mesajlarına kanan ahmaklara güldürüyordu bizi. Zamanla bu "ahmaklar",
görünüşün ve görüntülerde saklı mesajların arkasındaki gerçekliği
teşhis etme sanatını öğrendiler. Ve elbette şimdi, yeniden değerlenen
eleştirel bilim, görüntülerde saklı mesajlar ve görünüşten ayrı
bir gerçeklik olduğuna hâlâ inanan ahmaklar karşısında bizi gülümsetiyor.
Ahmakların âcizliğini ifşa eden eleştirinin aczinden beslenen
bu makine, kıyamete kadar çalışabilir böyle.
Sayfa 46 - Metis Yayınları
Dehşet sıradanlaştınlmışsa bile, bunun nedeni çok sayıda dehşet
görüntüsünü görmemiz değildir. Ekranda acı çeken çok sayıda beden
görmeyiz aslında. Gördüğümüz, çok sayıda isimsiz beden, kendilerine
yönelttiğimiz bakışı bize iade etmeye muktedir olmayan
bedenler, kendileri söz hakkına sahip olmadıktan halde sözün nesnesi
olmuş bedenlerdir. Haber sisteminin işlemesini sağlayan şey,
görüntü fazlalığı değil; anonim kalabalıkları ilgilendiren bilgi selinin
"şifresini çözmeye" muktedir, konuşan ve fikir yürüten varlıkları
seçmesidir. Bu görüntülerin kendine has politikası, sıradan herkesin
görmeye ve konuşmaya muktedir olmadığını bize öğretmektir.
Televizyondaki görüntü tufanını eleştirmeye kalkanların yavan
biçimde teyit ettikleri ders budur.
Sayfa 89 - Metis Yayınları
8,5
İtalyan sinemasına ve tarzlarına hayran birisi olarak İtalya'nın tartışmasız en önemli eserini-en önemli yönetmenine değinmezsem olmazdı. 8,5 filmi bir ilham kaynağıdır. Filmin ana karakteri zavallı yönetmen Guido Anselmi'nin gerçek ile düş arasında gidip gelen çarpık düzeni hepimize tanıdık gelir. Kimi zaman Bergman'ın Persona'sı, kimi zaman