Bir âlime,
'Bu dünyada rahat var mıdır?' diye sordum;
'Ya deli, ya sarhoş ya da divane olmalı' dedi.
- Nizâmü'l-Mülk
Sultan Melikşah'ın Ölümü ve Selçuklu Devleti'nin Duraklama Dönemi
Büyük Selçuklu Devleti'ni Çin'den Boğaziçi'ne, Akdeniz'e Kafkaslardan ve Aral gölünden Hint Denizi ve Yemen'e kadar genişleterek dünyanın en büyük imparatorluklarından biri haline getirmiş olan Melikşah, otuzsekiz yaşında 20 Kasım 1092'de Bağdat'ta zehirlenme sonucu öldü. Aslında onun hedefleri, devletinin sınırlarını çok daha uzaklara götürmekti.
Sultan Melikşah'ın zehirlenerek ölümü, kendisinden bir ay kadar önce 14 Ekim 1092'de, devletin yaklaşık otuz senedir vezirliğini yapmı olan Siyasetnâme sahibi Nizâmü'l-Mülk'ün de İsfahan-Bağdat yolunda Ebü Tahir Arrani adlı bir İsmaili fedaisi tarafından öldürülmesi, Selçuklu ailesi fertleri arasında bir türlü önü alınamayan iktidar mücadelelerine eklenince, sonuçta Büyük Selçuklu Devleti önce durakladı, sonra da parçalanmaya yüz tuttu.
Alp Arslan (1064-1072)
Alp Arslan'ın 26 Nisan 1064'te Selçuklu tahtına oturduğunu görüyoruz. Bunun üzerine Abbasi Halifesi Kâim-Biemrillah tarafından bir elçilik heyeti ile kutlanan Alp Arslan'a, Halife tarafından “Şehinşahü'-Azam, Melikü'l-Arap ve'l-Acem” gibi birçok lâkap ve unvanlar tevcih edilmiş, kılıç, hil'at, sancak ve çok sayıda değerli hediyeler de gönderilmiştir. Bu sırada o, otuz altı yaşındaydı. Önce Amidü'l-Mülk yerine, ismi kendisi ve oğlu Melikşah'ınki ile birlikte yaşayacak olan Siyâsetnâme sahibi Nizâmü'l-Mülk'ü vezirliğe getirdi (29 Aralık 1064). Aile içi problemleri halledip üst düzey görevliler arasında değişiklikler yaptıktan sonra da fütühata başladı.
Sunuş
Nizamü'l-Mülk'ün devlet nazariyesinde din ve idarî işler birbirine sıkıca bağlıdır. Ona göre "din ve hükümdar birbirlerinin kardeşi gibidir. Hükümdarın vatanında bir kargaşa baş gösterince din de bundan zarar görecek bozgunculara ve dinî eğrilere gün doğar. Keza dinde bir fesat vücuda gelirse memlekette nizam kalmaz ve dahi mayası bozuklar palazlanarak padişahın itibarını sarsarlar; kalpler kararır, sapkınlık ayyuka çıkar ve asiler galebe çalar."xxiii
Bütün bu müspet taraflar yanında, hatunların devlet işlerinde rol oynamalarına karşı çıkması gibi, Türk devlet geleneklerine aykırı düşen fikirleri de vardır (Nizâmü'l-mülk kastedilmektedir. İşin içine soyca İranlı birisi girince düşünceler nasıl da değişmiş. Oysa Türkler, kendisinden yüzyıllar öncesinde bile kadınların ne "ne yapması gerektiğine" ne de "ne yapmaması gerektiğine" karışıyordu). (Sayfa sayısı XXII)
Sayfa 22 - Türk Tarih KurumuKitabı okudu
Nizamü'l- Mülk/Siyasetname
"Adalet hakim olunca ihsan da hakim olur. Nitekim adaletin olduğu yerde civanmertlik de vardır."
Türkiye İş Bankası Kültür YayınlarıKitabı okudu
Nizamü'l-Mülk-Siyasetname
"Dünya fani dünyadır ve cümle âlem halkı cihanda eğreti oturmaktadır. Allah en doğrusunu bilmektedir."
-Nizamü'l-Mülk-Siyasetnâme-
Türkiye İş Bankası Kültür YayınlarıKitabı okudu
Nizamü'l Mülk / Siyasetname
Liyakatli ve tecrübeli bir köle, bin evlattan evladır.
Türkiye İş Bankası Kültür YayınlarıKitabı okudu
Nizamü'l- Mülk/ Siyasetname
"Her devirde feraset sahibi padişahlar ve muteyakkız vezirler işlerinin istikrarlı ve uyum içinde olması için iki resmi görevi aynı kişiye: aynı işi de iki ayrı kişiye teklif etmemişlerdir."
Nizamü'l- Mülk/ Siyasetname
Türkiye İş Bankası Kültür YayınlarıKitabı okudu
Nizamü'l Mülk / Siyasetname
"Sonra bir bakarsın ki kısa bir zamanda başımıza düşman kesilen dostların yerine düşmanlar çöreklenir. Ardından mülkümüz de telafisi imkansız hasarlar vücuda gelir."
Nizamü'l Mülk / Siyasetname
Türkiye İş Bankası Kültür YayınlarıKitabı okudu