Adı:
Ayn Rand
Unvan:
Amerikalı romancı, filozof, oyun yazarı, senarist
Doğum:
Rusya, 2 Şubat 1905
Ölüm:
New York, ABD, 6 Mart 1982
Ayn Rand (2 Şubat 1905 – 6 Mart 1982, ilk adı Alisa Zinovyevna Rosenbaum), kurduğu objektivizm felsefesi ve yazdığı Yaşamak İstiyorum (We the Living), Ben (Anthem), Hayatın Kaynağı (The Fountainhead) ve Atlas Silkindi (Atlas Shrugged) kitapları ve objektivizm felsefesiyle tanınan düşünür-yazar.
Felsefesi ve kitapları kendi bireycilik, rasyonel bencillik ve kapitalizm mefhumlarını vurgular. Devletin özgür bir toplumda yasal ama minimal bir role sahip olduğuna inanan Rand, sıkı bir minarşisttir. Liberteryenler ve Amerikalı muhafazakarlar arasında önemli bir etkisi olmuştur.
Romanları kendisine özgü oluşturduğu bir kahramanın tanıtımını merkez alır, Kahraman kendi yeteneği özgünlüğü ve bağımsızlığı yüzünden toplumla çatışır, ama bu çatışmalar onun hataları yüzünden değil, rasyonel davrandığı ve yürekten gelen bir şekilde kendi çıkarı için çalıştığı için olur. Rand'a göre rasyonel düşünen akıllar için çatışma söz konusu değildir. Kahraman yine de idealleri doğrultusunda devam eder. Rand bu kahramanı ideal insan olarak görür ve literatürünün bu tip insanlar için bir tanıtım yeri olmasını amaç edinir.
O'na göre,
İnsan değerlerini ve hareketlerini mantık kullanarak seçmelidir,
Bireylerin kendilerini başkaları için feda etmeden ve aynısını başkalarından beklemeden kendi amaçları için yaşamaya hakları vardır,
Kimsenin bir başkasının haklarına güç kullanarak tecavüz etmeye ya da güç kullanarak ona kendi fikirlerini empoze etmeye hakkı yoktur.
Biyografisi
Gençlik yılları
Ayn Rand Rusya'da Saint Petersburg'da doğdu. Yahudi bir ailenin üç kızının en büyüğü idi. Ailesi agnostik ve dine karşı ilgisizdi. Küçük yaşlarından itibaren edebiyat ve sinemaya ilgi duydu. Yedi yaşındayken hikâyeler ve oyunlar yazmaya başladı. Annesi ona Fransızca öğretme görevini üstlendi ve çocuklar için hikâyelerin bulunduğu bir dergiye abone oldu. Bu dergilerde Rand ilk çocukluk kahramanını buldu: Rudyard Kipling tarzı bir hikâye olan Gizemli Vadi'de yerli bir subay, Cyrus Paltons.
Gençlik yılları boyunca Sir Walter Scott, Alexandre Dumas ve diğer romantik yazarların kitaplarını okudu ve genel olarak romantizm akımına karşı tutkulu bir sevgi besledi. 13 yaşında Victor Hugo'yu keşfetti ve romanlarına aşık oldu. Sonraki yıllarda Rand onu en sevdiği, dünya edebiyatının en büyük roman yazarı olarak adlandırmıştır.
Petrograt Üniversitesi'nde felsefe ve tarih okudu. Üniversite yıllarında yaptığı en büyük keşifler Edmond Rostand, Friedrich Schiller ve Fyodor Dostoyevski oldu. Rostand'a zengin, romantik hayal gücü, Schiller'e de büyük, kahramansı etkisi yüzünden hayranlık besledi. Dostoevsky'e kurduğu drama ve yaptığı derin ahlaki analizler yüzünden hayrandı, ama felsefesine ve hayat anlayışına derinden karşıydı.
Kısa öyküler ve oyunlar yazmaya devam etti, ve yoğun bir şekilde anti-sovyet fikirler içeren düzensiz bir günlük tuttu. Nietzsche ile de tanıştı, Zerdüşt Böyle Diyordu'daki kahramanca ve özgür adamı yüceltişini beğendi, ama aynı zamanda felsefesine romanlarının önsöz kısmında haşince eleştirecek kadar karşı oldu.
Rand'ı açık ara en çok etkileyen isim özellike Mantık adlı eseriyle Aristoteles'tir, onu gelmiş geçmiş en büyük filozof olarak gördü ve sonradan etkilendiği tek filozof olduğunu söyledi.
Sonradan 1924'te devlet sinema sanatları enstitüsüne girdi ama 1925'te kendisine Amerika'daki akrabalarını ziyaret etmek için bir vize verildi. Şubat 1926'da 21 yaşında ABD'ye geldi ve akrabalarıyla Chicago'da geçirdiği kısa bir süreden sonra bir daha hiçbir zaman Sovyetler Birliği'ne geri dönmemeye karar verdi. Senarist olma hayali ile Hollywoodyollarına düştü.
Sonradan ismini Ayn Rand olarak değiştirdi. İsmini Remington Rand daktilosundan aldığına dair bir rivayet vardır ama o Ayn Rand ismini daktilo piyasaya çıkmadan önce kullanmaya başlamıştır. Ayn adını Finlandiyalı bir yazardan etkilenip aldığını söylemiştir. Bu Finlandiya-Estonyalı bir yazar olan Aino Kallas olabilir, ama Fince konuşulan ülkelerde bu isme ve varyasyonlarına sıklıkla rastlandığı için kesin olarak bilinmiyor.
Önemli eserleri
Başlangıçta Hollywood'da bocaladı ve basit ihtiyaçlarını karşılayabilmek için tuhaf işlere girdi. Ek olarak Cecil B. DeMille'in King of Kings'inde çalışırken gözüne çarpan hırslı, genç bir aktörle tanıştı, Frank O'Connor. İkisi 1929 yılında evlendiler. 1931 yılında Rand Amerikan vatandaşlığına kabul edildi.
Edebi ilk başarısını 1932 yılında Red Pawn adlı senaryosunu Universal stüdyolarına satarak yakaladı. Ardından 1934'te 16 Ocak Gecesi (Night of January 16th) adlı eserini yayımladı ve bu eser büyük ölçüde başarılı oldu. Sonra 1936'da Yaşamak İstiyorum (We the Living), 1938'de de Ben (Anthem) adlı romanlarını yazdı.
Yaşamak İstiyorum Amerikalı eleştirmenlerden orta, İngiltere'de ise iyi bir tepki aldı, ama Anthem tuhaf yayımlanma hikâyesi yüzünden sadece İngilterede ama önemli bir beğeni kazandı. Rand Amerikayı o yıllarda etkisine alan kızıl dönem'e (the red decade) son derece karşıydı ve aslında Anthem Amerikada yayıncı bile bulamadı, ilk baskısı İngiltere'de yapılmıştır. Bunun yanında, Rand hala edebi üslunu tam olarak geliştirememişti ve romanları hala gelişmesini tamamlamamıştı.
Roma'daki Scalara film şirketi tarafından 1942'de Ayn Rand'ın haberi olmadan Yaşamak İstiyorum kitabı üzerine 2 film yapıldı: Noi vivi veAddio, Kira. Benito Mussolini yönetimindeki İtalyan hükümeti ikisini de sansürledi fakat anti-sovyet içeriği yüzünden yayınlanmasına izin verdi. Filmler başarı kazandı ve halk çabucak filmlerin komünizm'e olduğu kadar faşizm'e de karşı olduğunu anladı, kısa süre sonra da hükümet yasaklamaya karar verdi. Sonradan filmler elden geçirildi ve Rand'ın onayı ile We the Living adı ile 1986 yılında yayınlandı.
Rand'ın profesyonel anlamda ilk büyük başarısı yazımı 7 sene süren ve 1943 yılında yayınlanan Hayatın Kaynağı (The Fountainhead) romanı oldu. Roman 12 yayıncı firma tarafından "fazla entelektüel ve Amerikan düşünce tarzına karşı" olması gerekçesiyle geri çevrildi, "bu kitabı okuyacak bir kitle yok" 'tu. Sonunda kitap Archibald Ogden'in kitabı beğenmesi ve editörlük kurulunda kabul ettirmesi sayesindeBobbs-Merrill Company yayınevi tarafından basıldı. İlk zorluklara rağmen Hayatın Kaynağı dünya çapında bir başarıya kavuşarak Ayn Rand'a ün ve ekonomik rahatlama getirdi.
Hayatın Kaynağı'nın teması "insanın ruhundaki bireycilik ve kollektivistlik"tir. Beş ana karakteri konu alır. Başkahraman Howard Roark, Rand'ın idealidir, yüce ruhlu, kendi fikirlerine ve ideallerine güçlü biçimde bağlı, hiçkimsenin bir başkasının tarzını herhangi bir alanda, özellikte mimaride kopya etmemesi gerektiğini düşünen bir mimar. Romandaki diğer tüm karakterler yoğunluğu değişmekle birlikte ondan değerlerinden feragat etmesini talep ederler ama o kararlılığını muhafaza eder. Roark'ın ilginç bir başka yönü de, bu savaşını alışılagelmiş diğer kahramanlar gibi özgünlüğü ve dünyanın adaletsizliği ile ilgili uzun ve tutkulu monologlara girerek değil, aksine kibirli, neredeyse küçümseyici bir suskunluk ve birkaç küçük söz ile yapar.
Rand'ın "magnum opus"u, en büyük eseri Atlas Vazgeçti'dir. (Atlas Shrugged) 1957 yılında yayımlanmış ve dünya çapında bir bestseller olmuştur. (Kitabın adının Türkçe karşılığı "Atlas Silkindi"'dir. Dünyayı sırtında taşıyan Atlas'ın artık vazgeçtiğine yapılan bir göndermedir. Türkçe çevirisinde "Atlas Vazgeçti" ismi kullanılmıştır.) Atlas Vazgeçti, Ayn Rand'ın objektivist felsefesini en iyi ve bütün şekilde anlattığı romanıdır. Kitapta yer alan şu sözleri düşüncesini özetler:
"Benim felsefem, özünde, hayattaki ahlaki amacı kendi mutluluğu olan, varlığının yegane amacı ve en yüce eseri olarak yaratıcı üretkenliğini gören kahramansı bir varlık, bir insan konseptidir."
Atlas Vazgeçti'nin ana teması "insan aklının toplumdaki rolü" dür. Rand sanayiciyi tüm toplumlardaki en değerli organ olarak görür ve sanayicilere karşı duyulan genel kızgınlığı son derece sert bir biçimde eleştirir. Bu duyguları onu Amerikalı sanayicilerin greve gittiği ve dağlık bir alanda saklanmayı seçtiği bir roman yazmaya iter. Toplumun sömürücü olarak gördüğü, aşağıladığı ve suçladığı bu idealist, yaratıcı insanların kaçmasıyla Amerikan toplumu ve ekonomisi genel anlamda çöküşe girer. Hükümet sanayi üzerindeki zaten boğucu olan kontrollerini artırarak tepki gösterir. Roman her ne kadar politik bir temayı merkez almışsa da seks, müzik, tıp ve insan yetenekleri gibi birçok farklı ve kompleks meseleyi irdeler.
Nathaniel Branden, karısı Barbara, Alan Greenspan ve Leonard Peikoff gibi başkaları ile birlikte Ayn Rand, Felsefesini tanıtmak ve yaymak üzere objektivist hareketi başlatır.
Objektivist Hareket
1950'de Rand New York'a taşındı ve 1951'de 19 yaşında genç bir psikoloji öğrencisi olan Nathaniel Branden ile tanıştı. 14 yaşındayken Hayatın Kaynağı'nı okuyan Branden Rand'ın açığa çıkan objektivist felsefesini kendisiyle tartışmaktan zevk alıyordu. Branden ve bazı arkadaşları ile birlikte bir grup oluşturdular ve ileride Birleşik Devletler Merkez Bankası başkanı olacak Alan Greenspan'ın da katılımından faydalandılar. Yıllar sonra her ikisi de evli olmasına rağmen Rand ve Branden'ın arkadaşlıkları romantik bir ilişkiye dönüştü. Eşleri tarafından kabullenilmesine rağmen bu ilişki Branden'ın önce eşinden ayrılmasına sonra da boşanmalarına sebep oldu. 60 ve 70'li yıllarda Rand objektivist felsefeyi kitaplarıyla ve çeşitli üniversitelerde yaptığı konuşmalarla geliştirip yaydı. Konuşmalarının çoğunu Nathaniel Branden'ın felsefeyi yaymak için kurduğu Nathaniel Branden Estitüsü'nde (NBI) yaptı.
1968'de Karmaşık bir dizi ayrılma-birleşmeden ve Nathaniel Branden'ın Patrecia Scott ile olan ilişkisini öğrendikten sonra hem kendisi, hem de karısı Barbara Branden ile olan münasebetini kesin bir şekilde bitirdi. (Bu ilişki Rand-Branden ilişkisiyle çakışmamıştır.) Rand NBI ile ilişkisini bitirdi ve "The Objektivist" dergisinde yayınladığı bir mektupla Branden ile olan ayrılıklarını duyurdu. Birdaha biraraya gelmediler ve Branden objektivist harekette bir "persona non grata" oldu.
Sonradan başka ayrılıkların ve kocasının 1979'daki ölümünün de etkisiyle objektivist harekete yönelik aktiviteleri azaldı. Son projelerinden biri Atlas Vazgeçti'nin bir televizyon uyarlamasıydı.
Rand yakalandığı kanser hastalığını yendikten sonra 6 Mart 1982'de kalp krizinden öldü. Mezarı Valhalla, New York'takiKensico mezarlığı'ndadır.
Felsefesi ve kitapları kendi bireycilik, rasyonel bencillik ve kapitalizm mefhumlarını vurgular. Devletin özgür bir toplumda yasal ama minimal bir role sahip olduğuna inanan Rand, sıkı bir minarşisttir. Liberteryenler ve Amerikalı muhafazakarlar arasında önemli bir etkisi olmuştur.
Romanları kendisine özgü oluşturduğu bir kahramanın tanıtımını merkez alır, Kahraman kendi yeteneği özgünlüğü ve bağımsızlığı yüzünden toplumla çatışır, ama bu çatışmalar onun hataları yüzünden değil, rasyonel davrandığı ve yürekten gelen bir şekilde kendi çıkarı için çalıştığı için olur. Rand'a göre rasyonel düşünen akıllar için çatışma söz konusu değildir. Kahraman yine de idealleri doğrultusunda devam eder. Rand bu kahramanı ideal insan olarak görür ve literatürünün bu tip insanlar için bir tanıtım yeri olmasını amaç edinir.
O'na göre,
İnsan değerlerini ve hareketlerini mantık kullanarak seçmelidir,
Bireylerin kendilerini başkaları için feda etmeden ve aynısını başkalarından beklemeden kendi amaçları için yaşamaya hakları vardır,
Kimsenin bir başkasının haklarına güç kullanarak tecavüz etmeye ya da güç kullanarak ona kendi fikirlerini empoze etmeye hakkı yoktur.
Biyografisi
Gençlik yılları
Ayn Rand Rusya'da Saint Petersburg'da doğdu. Yahudi bir ailenin üç kızının en büyüğü idi. Ailesi agnostik ve dine karşı ilgisizdi. Küçük yaşlarından itibaren edebiyat ve sinemaya ilgi duydu. Yedi yaşındayken hikâyeler ve oyunlar yazmaya başladı. Annesi ona Fransızca öğretme görevini üstlendi ve çocuklar için hikâyelerin bulunduğu bir dergiye abone oldu. Bu dergilerde Rand ilk çocukluk kahramanını buldu: Rudyard Kipling tarzı bir hikâye olan Gizemli Vadi'de yerli bir subay, Cyrus Paltons.
Gençlik yılları boyunca Sir Walter Scott, Alexandre Dumas ve diğer romantik yazarların kitaplarını okudu ve genel olarak romantizm akımına karşı tutkulu bir sevgi besledi. 13 yaşında Victor Hugo'yu keşfetti ve romanlarına aşık oldu. Sonraki yıllarda Rand onu en sevdiği, dünya edebiyatının en büyük roman yazarı olarak adlandırmıştır.
Petrograt Üniversitesi'nde felsefe ve tarih okudu. Üniversite yıllarında yaptığı en büyük keşifler Edmond Rostand, Friedrich Schiller ve Fyodor Dostoyevski oldu. Rostand'a zengin, romantik hayal gücü, Schiller'e de büyük, kahramansı etkisi yüzünden hayranlık besledi. Dostoevsky'e kurduğu drama ve yaptığı derin ahlaki analizler yüzünden hayrandı, ama felsefesine ve hayat anlayışına derinden karşıydı.
Kısa öyküler ve oyunlar yazmaya devam etti, ve yoğun bir şekilde anti-sovyet fikirler içeren düzensiz bir günlük tuttu. Nietzsche ile de tanıştı, Zerdüşt Böyle Diyordu'daki kahramanca ve özgür adamı yüceltişini beğendi, ama aynı zamanda felsefesine romanlarının önsöz kısmında haşince eleştirecek kadar karşı oldu.
Rand'ı açık ara en çok etkileyen isim özellike Mantık adlı eseriyle Aristoteles'tir, onu gelmiş geçmiş en büyük filozof olarak gördü ve sonradan etkilendiği tek filozof olduğunu söyledi.
Sonradan 1924'te devlet sinema sanatları enstitüsüne girdi ama 1925'te kendisine Amerika'daki akrabalarını ziyaret etmek için bir vize verildi. Şubat 1926'da 21 yaşında ABD'ye geldi ve akrabalarıyla Chicago'da geçirdiği kısa bir süreden sonra bir daha hiçbir zaman Sovyetler Birliği'ne geri dönmemeye karar verdi. Senarist olma hayali ile Hollywoodyollarına düştü.
Sonradan ismini Ayn Rand olarak değiştirdi. İsmini Remington Rand daktilosundan aldığına dair bir rivayet vardır ama o Ayn Rand ismini daktilo piyasaya çıkmadan önce kullanmaya başlamıştır. Ayn adını Finlandiyalı bir yazardan etkilenip aldığını söylemiştir. Bu Finlandiya-Estonyalı bir yazar olan Aino Kallas olabilir, ama Fince konuşulan ülkelerde bu isme ve varyasyonlarına sıklıkla rastlandığı için kesin olarak bilinmiyor.
Önemli eserleri
Başlangıçta Hollywood'da bocaladı ve basit ihtiyaçlarını karşılayabilmek için tuhaf işlere girdi. Ek olarak Cecil B. DeMille'in King of Kings'inde çalışırken gözüne çarpan hırslı, genç bir aktörle tanıştı, Frank O'Connor. İkisi 1929 yılında evlendiler. 1931 yılında Rand Amerikan vatandaşlığına kabul edildi.
Edebi ilk başarısını 1932 yılında Red Pawn adlı senaryosunu Universal stüdyolarına satarak yakaladı. Ardından 1934'te 16 Ocak Gecesi (Night of January 16th) adlı eserini yayımladı ve bu eser büyük ölçüde başarılı oldu. Sonra 1936'da Yaşamak İstiyorum (We the Living), 1938'de de Ben (Anthem) adlı romanlarını yazdı.
Yaşamak İstiyorum Amerikalı eleştirmenlerden orta, İngiltere'de ise iyi bir tepki aldı, ama Anthem tuhaf yayımlanma hikâyesi yüzünden sadece İngilterede ama önemli bir beğeni kazandı. Rand Amerikayı o yıllarda etkisine alan kızıl dönem'e (the red decade) son derece karşıydı ve aslında Anthem Amerikada yayıncı bile bulamadı, ilk baskısı İngiltere'de yapılmıştır. Bunun yanında, Rand hala edebi üslunu tam olarak geliştirememişti ve romanları hala gelişmesini tamamlamamıştı.
Roma'daki Scalara film şirketi tarafından 1942'de Ayn Rand'ın haberi olmadan Yaşamak İstiyorum kitabı üzerine 2 film yapıldı: Noi vivi veAddio, Kira. Benito Mussolini yönetimindeki İtalyan hükümeti ikisini de sansürledi fakat anti-sovyet içeriği yüzünden yayınlanmasına izin verdi. Filmler başarı kazandı ve halk çabucak filmlerin komünizm'e olduğu kadar faşizm'e de karşı olduğunu anladı, kısa süre sonra da hükümet yasaklamaya karar verdi. Sonradan filmler elden geçirildi ve Rand'ın onayı ile We the Living adı ile 1986 yılında yayınlandı.
Rand'ın profesyonel anlamda ilk büyük başarısı yazımı 7 sene süren ve 1943 yılında yayınlanan Hayatın Kaynağı (The Fountainhead) romanı oldu. Roman 12 yayıncı firma tarafından "fazla entelektüel ve Amerikan düşünce tarzına karşı" olması gerekçesiyle geri çevrildi, "bu kitabı okuyacak bir kitle yok" 'tu. Sonunda kitap Archibald Ogden'in kitabı beğenmesi ve editörlük kurulunda kabul ettirmesi sayesindeBobbs-Merrill Company yayınevi tarafından basıldı. İlk zorluklara rağmen Hayatın Kaynağı dünya çapında bir başarıya kavuşarak Ayn Rand'a ün ve ekonomik rahatlama getirdi.
Hayatın Kaynağı'nın teması "insanın ruhundaki bireycilik ve kollektivistlik"tir. Beş ana karakteri konu alır. Başkahraman Howard Roark, Rand'ın idealidir, yüce ruhlu, kendi fikirlerine ve ideallerine güçlü biçimde bağlı, hiçkimsenin bir başkasının tarzını herhangi bir alanda, özellikte mimaride kopya etmemesi gerektiğini düşünen bir mimar. Romandaki diğer tüm karakterler yoğunluğu değişmekle birlikte ondan değerlerinden feragat etmesini talep ederler ama o kararlılığını muhafaza eder. Roark'ın ilginç bir başka yönü de, bu savaşını alışılagelmiş diğer kahramanlar gibi özgünlüğü ve dünyanın adaletsizliği ile ilgili uzun ve tutkulu monologlara girerek değil, aksine kibirli, neredeyse küçümseyici bir suskunluk ve birkaç küçük söz ile yapar.
Rand'ın "magnum opus"u, en büyük eseri Atlas Vazgeçti'dir. (Atlas Shrugged) 1957 yılında yayımlanmış ve dünya çapında bir bestseller olmuştur. (Kitabın adının Türkçe karşılığı "Atlas Silkindi"'dir. Dünyayı sırtında taşıyan Atlas'ın artık vazgeçtiğine yapılan bir göndermedir. Türkçe çevirisinde "Atlas Vazgeçti" ismi kullanılmıştır.) Atlas Vazgeçti, Ayn Rand'ın objektivist felsefesini en iyi ve bütün şekilde anlattığı romanıdır. Kitapta yer alan şu sözleri düşüncesini özetler:
"Benim felsefem, özünde, hayattaki ahlaki amacı kendi mutluluğu olan, varlığının yegane amacı ve en yüce eseri olarak yaratıcı üretkenliğini gören kahramansı bir varlık, bir insan konseptidir."
Atlas Vazgeçti'nin ana teması "insan aklının toplumdaki rolü" dür. Rand sanayiciyi tüm toplumlardaki en değerli organ olarak görür ve sanayicilere karşı duyulan genel kızgınlığı son derece sert bir biçimde eleştirir. Bu duyguları onu Amerikalı sanayicilerin greve gittiği ve dağlık bir alanda saklanmayı seçtiği bir roman yazmaya iter. Toplumun sömürücü olarak gördüğü, aşağıladığı ve suçladığı bu idealist, yaratıcı insanların kaçmasıyla Amerikan toplumu ve ekonomisi genel anlamda çöküşe girer. Hükümet sanayi üzerindeki zaten boğucu olan kontrollerini artırarak tepki gösterir. Roman her ne kadar politik bir temayı merkez almışsa da seks, müzik, tıp ve insan yetenekleri gibi birçok farklı ve kompleks meseleyi irdeler.
Nathaniel Branden, karısı Barbara, Alan Greenspan ve Leonard Peikoff gibi başkaları ile birlikte Ayn Rand, Felsefesini tanıtmak ve yaymak üzere objektivist hareketi başlatır.
Objektivist Hareket
1950'de Rand New York'a taşındı ve 1951'de 19 yaşında genç bir psikoloji öğrencisi olan Nathaniel Branden ile tanıştı. 14 yaşındayken Hayatın Kaynağı'nı okuyan Branden Rand'ın açığa çıkan objektivist felsefesini kendisiyle tartışmaktan zevk alıyordu. Branden ve bazı arkadaşları ile birlikte bir grup oluşturdular ve ileride Birleşik Devletler Merkez Bankası başkanı olacak Alan Greenspan'ın da katılımından faydalandılar. Yıllar sonra her ikisi de evli olmasına rağmen Rand ve Branden'ın arkadaşlıkları romantik bir ilişkiye dönüştü. Eşleri tarafından kabullenilmesine rağmen bu ilişki Branden'ın önce eşinden ayrılmasına sonra da boşanmalarına sebep oldu. 60 ve 70'li yıllarda Rand objektivist felsefeyi kitaplarıyla ve çeşitli üniversitelerde yaptığı konuşmalarla geliştirip yaydı. Konuşmalarının çoğunu Nathaniel Branden'ın felsefeyi yaymak için kurduğu Nathaniel Branden Estitüsü'nde (NBI) yaptı.
1968'de Karmaşık bir dizi ayrılma-birleşmeden ve Nathaniel Branden'ın Patrecia Scott ile olan ilişkisini öğrendikten sonra hem kendisi, hem de karısı Barbara Branden ile olan münasebetini kesin bir şekilde bitirdi. (Bu ilişki Rand-Branden ilişkisiyle çakışmamıştır.) Rand NBI ile ilişkisini bitirdi ve "The Objektivist" dergisinde yayınladığı bir mektupla Branden ile olan ayrılıklarını duyurdu. Birdaha biraraya gelmediler ve Branden objektivist harekette bir "persona non grata" oldu.
Sonradan başka ayrılıkların ve kocasının 1979'daki ölümünün de etkisiyle objektivist harekete yönelik aktiviteleri azaldı. Son projelerinden biri Atlas Vazgeçti'nin bir televizyon uyarlamasıydı.
Rand yakalandığı kanser hastalığını yendikten sonra 6 Mart 1982'de kalp krizinden öldü. Mezarı Valhalla, New York'takiKensico mezarlığı'ndadır.
1.9.3/10 (112 Oy) · 212 okunma
2.8.5/10 (33 Oy) · 86 okunma
3.9.0/10 (26 Oy) · 57 okunma
4.9.2/10 (17 Oy) · 49 okunma
5.8.9/10 (19 Oy) · 45 okunma
6.8.9/10 (16 Oy) · 43 okunma
7.9.1/10 (22 Oy) · 34 okunma
8.7.0/10 (9 Oy) · 25 okunma
9.7.3/10 (11 Oy) · 22 okunma
10.9.0/10 (5 Oy) · 21 okunma
Hile yapan, yalan söyleyen, ama görünüşte saygınmış gibi davranan adam. O aslında kendisinin namussuz olduğunu biliyor, ama başkaları onu namuslu sandığı için, çevreden bir saygı topluyor, oradan kendine elden düşme bir öz saygı çıkarıyor.
Sayfa 768 - Plato - 4. Baskı - 2005
Değişim evrenin birinci ilkesidir. her şey değişir. Mevsimler de, yapraklar da, çiçekler de, kuşlar da, ahlak anlayışları da, insanlar da, binalar da. Diyalektik süreç bu...
Sayfa 719 - Plato - 4. Baskı - 2005
Kulağa garip gelse bile, kişinin insan kardeşlerine tümüyle çıkarsız bir ilgi duyması mümkündür...
Sayfa 284 - Plato - 4. Baskı - 2005
Sırrımızı kendimize saklayıp toprağın altına gömmemeliyiz.
Yeteneğin amacı, beceriksizliğe hizmetti, insanoğlu ancak başkaları için yaşadığı sürece yaşama hakkına sahipti.
Sayfa 828 - Plato Film Yayınları
Eğer aşk, kişinin kendini ve varoluşunu kutlamasıysa, o zaman kendinden nefret edenler, hayattan nefret edenler için aşkın tek muadili, yok etmeye çalışmaktı.
Sayfa 1053
Her nedense doğanın ve aritmetiğin kanunlarını ve iki kere ikinin dört ettiğini sevmediğime göre, bu kanunları neden umursayayım?
Sayfa 208 - Plato Film Yayınları, Çevirmen: Nejdet Kandemir
Artık, insanlar arasından arkadaşlar seçeceğim. Ama arkadaşlar, köleler veya efendiler değil. Sevgimin temeli olan hürmetle bağlanacağız birbirimize, mecburiyetle değil. Gönlümün istemediğini yapmayacağım. Gönlümün istediğini seçeceğim ve seçtiklerimi sevip onlara hürmet etmesini bileceğim. Onların ne esiri ne de hakimi olacağım. Onlara ne emredeceğim ne de itaat... Onlarla istediğim zaman, daha doğrusu karşılıklı arzularımız mevcut olduğu zaman ve arzularımızın devamı süresince; el sıkışacağız, el ele tutuşacağız, sevişeceğiz. Karşılıklı arzularımız mevcut olduğu zaman ve arzularımızın devamı süresince yan yana ve yalnız olacağız. İnanıyorum ki herkes ruhunun tapınağında yalnızdır ve yalnız olmalı, yalnız bırakılmalıdır. Bırakın herkesin içindeki bu mabet dokunulmamış, lekelenmemiş olarak kalsın. Bırakın insanlar istedikleri elleri, istedikleri sevgi ve şiddetle sıksınlar. İnsanların mukaddes mabetlerinin kutsal eşiğinden içeri, onlara rağmen adım atmayın...
Genelde olayların başıma gelmesine izin vermem. Bu sefer bir hata yaptım. Beni kovmanızı beklememeliydim. Kendim çekip gitmeliydim. Hemde çoktan...
Bizim irademiz, benimsenmeyenlerin, unutulanların, baskı altında kalanların iradesi, ortak bir inanç ve ortak bir amaçla bizi birbirimize sağlam bir kaya gibi kaynaştıracak
Sayfa 126 - Plato - 4. Baskı - 2005
Bu benim en zor ve en keyifli yazılarımdan biri olacak diye tahmin ediyorum. Kitabı ilk bitirdiğimde, iki gün önce, o kadar heyecan doluydum ki milyonlarca kelimem var gibiydi. Şimdi ise sakin, dingin bir şekilde kendimi ifade yolları arıyorum.
https://expectokitabum.blogspot.com.tr/...en-keyifli.html#more
https://expectokitabum.blogspot.com.tr/...en-keyifli.html#more
Birey olmanın ne demek olduğunu ve önemini Ayn Rand' ın rehberliğinde öğreten. Güç elde etmek için her yolu ve her şeyi mübah görenlere karşı verilen olağan üstü bir mücadele ve sonu zaferle sonuçlanan bir hayat yolu. Bu kitap her eve girse ve okunsa keşke....
kitap uzunca bi kitap 900 küsür sayfalarda bi gün uzunca bir tatile çıkarsam bu kitabı tekrar elime alıp bitene kadar bir daha okumayı düşünüyorum. her okudugunda başka şeyler bulabileceğim kitaplar arşivine attım bile
Kendini gerçekleştirme cesareti elinden alınmış ve buna rağmen köleleştirilmiş özgürlüğüne şükran duyan, üzerindeki bu rezil işgalin farkında bile olmayan insanlığa, karanlıkta açılmış aydınlık bir kapıdır; 'The Fountainhead'... Herkesin içinde bir yerde olan o şüpheci ve egoist sesin, toplum yararına masallarıyla duyulamayacak hale nasıl getirildiğini, kişiliksiz bireylerin nasıl üretildiğini anlatan bu kitabın her okur tarafından muhakkak okunması ve yeter seviyede idrak edilmesi gerektiğini düşünüyorum. Kitap dört ana bölümden, dört ayrı davranış ve varoluş biçiminin insan hüviyetinde cisimleşmesinden oluşmaktadır. Bunlardan ilk üçünü, yeryüzünü ne yazık ki baştan sona kuşatmış olarak görürüz. Bunlar, zevahirde yaşayan lakin gerçekte ölü olan nesnelerdir; kendi benliği olmayan insanlar. Birinci bölümün ölü nesnesi, kendi yararına en kutsal değerlerini bile hayâsızca gözden çıkarabilen, ruhunu satmak hususunda bir an bile tereddüt etmeyen, dünyanın en aşağılık insanı da olsa önemli değil, yeter ki toplum nazarında bir itibar, bir ağarlık kazanmış olsun, toplumun şekillendirdiği insan modeli Peter Keating ile hayat bulmuştur. İkinci insan tipi ise, bu kişiliksiz yığınların zaaflarını kolaçan ederek onları fetheden, kanlarından ve kırılgan hayallerinden beslenen, arzularından istifade eden, vasatlığı pompalayan, böyle büyüyen, kendi fikirlerini onların fikirleri yapan, toplumu şekillendiren, krallığını asalak olmasına borçlu olan Toohey’dir. Üçüncü yaşamın ölü nesnesi ise Gail’dir. Şekillendirilen ve şekillendiren arasında şekillenen ikiyüzlü bir imparator! Her şeyin farkında olan, tüm kokuşmuşluğu gören; ruhlarını satıp geçinenlerle bu ruhları alıp şekillendirenler arasında aracı olan, komisyoncu bir imparator! İyilik, fedakârlık, hayırseverlik, diğerkâmlık adına yapılan sömürüyü kendi çıkarına kullanan, kimin canı ne duymak istiyorsa onu duyuran, ne görmek istiyorsa onu gösteren tutsak bir gazete; Gail. Ve Roark! Tüm ölü nesnelerin arasında yaşayan bir anıt! Her şeyden ve herkesten bağımsız, ne oyuncak olmaya gelmiştir dünyaya ne de oyuncaklarla oynamaya. Ne yönetmek ister ne de yönetilmek. O ateşi keşfedendir ve keşfettiği ateşte yakılan. O tekerleği icat edendir ve icat ettiği tekerleğin altında boynu kırılan. Benliği elinden alınmışların kurşunları önünde, kendi benliğini oluşturan çelik yelektir. Kurşun işlemez. O, içimizdeki yaratıcı güçtür. Eğilip bükülemez. Geride ayak izi bırakmış her ölümsüz isme selam olsun.
Ben..
.
Kitabın ilk yirmi beş, otuz sayfası kurduğum şu cümle oldu: "Tannrrıımm, al canımı!" Bir arkadaş tavsiye etti. "Günde iki kere okuduğum oluyor Siyahlı, denemelisin" dedi,aklımı çeldi. Kitabı okumaya başlayıp da ilk otuz sayfasını geçene kadar kendisine hem içimden hem de kısa mesajdan hakaret ettim.
İlk sayfaları bu kadar gömdüm. Peki ilk sayfalar ne oluyor? Ne siz sorun ne ben anlatayım. Çünkü anlamadım. :) Bir sürü grup var. Bu gruplar ;Altın Kızlar, 2125, 7588 vs tarzı.. Aklımda bu rakamları tutmaya başladım, yeniler geldi. Tam tamam hepsi dedim, isimleri değişti..
Kitaba gelecek olursam. İnsanlardan ve "BEN" kavramından habersiz birkaç topluluk şeklindeki insana, "BİZ" kavramı aşılayarak, her şeyin birlikte mücadele edilerek başarılacağı "DÜŞÜNCESİZLİĞİ" aşılanmaya çalışılıyor. Lâkin "BENİM" adamım bu düşünceyi kimsenin gidemediği ormana gidip orada bir ev bulup, sığındıktan sonra,o evde bulunan kitapları okuyarak, "BEN" kavramını keşfederek aşıyor. Bu sayede adamım egoistlik adımı attı diye düşündüm ama yine birliğinde sevdiği insanları düşünerek onlara yardım etmeyi düşündü.
Kitapta sürekli "BİZ" dediği için ben onları çoğul sandım ama meğersem biz, "BEN" oluyormuş.
Velhasıl kelam.. Okumak isteyen ilk 25-30 sayfa öldüğünü hissedecek ama sonra aşırı bir nirvana yapacak.
Pdf'si mevcut. Okumak isteyene gönderebilirim. İyi okumalar. :)
.
Kitabın ilk yirmi beş, otuz sayfası kurduğum şu cümle oldu: "Tannrrıımm, al canımı!" Bir arkadaş tavsiye etti. "Günde iki kere okuduğum oluyor Siyahlı, denemelisin" dedi,aklımı çeldi. Kitabı okumaya başlayıp da ilk otuz sayfasını geçene kadar kendisine hem içimden hem de kısa mesajdan hakaret ettim.
İlk sayfaları bu kadar gömdüm. Peki ilk sayfalar ne oluyor? Ne siz sorun ne ben anlatayım. Çünkü anlamadım. :) Bir sürü grup var. Bu gruplar ;Altın Kızlar, 2125, 7588 vs tarzı.. Aklımda bu rakamları tutmaya başladım, yeniler geldi. Tam tamam hepsi dedim, isimleri değişti..
Kitaba gelecek olursam. İnsanlardan ve "BEN" kavramından habersiz birkaç topluluk şeklindeki insana, "BİZ" kavramı aşılayarak, her şeyin birlikte mücadele edilerek başarılacağı "DÜŞÜNCESİZLİĞİ" aşılanmaya çalışılıyor. Lâkin "BENİM" adamım bu düşünceyi kimsenin gidemediği ormana gidip orada bir ev bulup, sığındıktan sonra,o evde bulunan kitapları okuyarak, "BEN" kavramını keşfederek aşıyor. Bu sayede adamım egoistlik adımı attı diye düşündüm ama yine birliğinde sevdiği insanları düşünerek onlara yardım etmeyi düşündü.
Kitapta sürekli "BİZ" dediği için ben onları çoğul sandım ama meğersem biz, "BEN" oluyormuş.
Velhasıl kelam.. Okumak isteyen ilk 25-30 sayfa öldüğünü hissedecek ama sonra aşırı bir nirvana yapacak.
Pdf'si mevcut. Okumak isteyene gönderebilirim. İyi okumalar. :)
ESRA KADIOGLU, Atlas Vazgeçti 1. Bölüm: İtirazsız'ı inceledi.
Atlas Vazgeçti üçlemesi türünün en güzel örneği. John Galt kim ? Baştan sona aslında hepimizin içinde bir John Galt var... Hikayenin içine muhteşem şekilde yerleştirmiş yazar ideolojisini... Sizde John Galt'ı merak ediyorsanız mutlaka okuyun.
meltem şen, Yaşamak İstiyorum'u inceledi.
Kitap Rusya'nın Rus Devrimi döneminde, Lenin'in henüz ölmüş olduğu zamanda geçiyor. Sosyalist ve hatta komünistlik derecesinde bir baskının süregeldiği bu dönemde Kira isimli genç bir kadının etrafında, dünyasında anlatılıyor. Yer yer aşk ya da duygusal gidişler olsa da bu kitap aslında devletin idari politikasının yani komünistliğin halkı, insanlığı nasıl bir zulümle karşıladığından, ele aldığından bahsediyor. Sosyalist hareketlerin esasında halka rahatlık, eşitlik sağladığından ''bahsedip'', gerçekte belirli olan bir üst kesimin rahatını sağladığını son derece yalın anlatıyor. Realist, akıcı ve güzel bir kitaptı.
Ayn Rand'ın 1943 yılında kaleme aldığı "The Fountainhead" insan egosunu ve idealizm olgusunu inceleyen kült bir eser...
Bir mimar olarak mesleğinde oldukça başarılı olmasına rağmen, dönemin tarzını yansıtan eserler yaratmayı reddeden Howard Roark aynı nedenle son senesinde okuldan atılırken, Howard'ın özgünlüğüne her zaman gıpta etmiş okul arkadaşı Peter Keating oldukça ünlü bir mimarlık firması olan Francon & Heyer'da çalışmaya başlar. Howard ise farklı tasarımlarıyla bir dönem oldukça tutulmuş olan ancak özgünlüğünden vazgeçmediği için yok olmaya yüz tutmuş bir mimar olan Cameron'un yanında çalışmaya başlar. Tahmin edilebileceği üzere Peter'ın ünü ve zenginliği her geçen gün artarken, Howard ancak kendi tarzını kabullenebilecek birilerini bulmakta zorlandığı için maddi sıkıntılar içindedir. Bu sırada Howard ile Francon mimarlık firmasının sahibinin kızı Dominique birbirlerine aşık olurlar fakat bu durumu göz önünde yaşamaktan kaçınırlar.
Ünlü bir mimari eleştirmeni ve sosyalist Ellsworth Toohey ise Roark’un özgün yeteneğini ve başına buyruk tavrını çok önemli bir tehlike olarak görüp onu yok etmeye çabalamaktadır, bu amaçla bir müşterisini yapılacak dini bir tapınağın mimarı olarak Roark’u seçmeye ikna eder ve tapınak bittiğinde de tapınağın din ve insanlığa karşı bir küfür şeklinde algılanması gerekliliğini toplumda yayarak Roark’un dava edilmesine neden olur.. Roark’un duruşmasında Dominique dışında herkes tapınağı ortodoks ve yasal olmamakla suçlar. Karşı tarafın duruşmayı kazanmasıyla Roark tekrardan işini kaybetmiş olur. Roark’u arzu ettiği için kendisini cezalandırmak isteyen Dominique, Peter Keating ile evlenir.
Wynand gazetelerinin sahibi, idealizmini kaybetmiş Gail Wynand reddedemeyeceği bir teklifle Keating'den Dominique'ı resmen 'satın alır'. Dominique zaten Howard'la olamadığı için kendine acı çektirmenin tüm yollarını denemektedir.
Wynand, Cortland Halk Evi projesi için Howard'dan yardım ister, Howard ise projesine bitene kadar kesinlikle karışılmaması şartıyla kabul eder ancak söz verildiği şekilde olmaz, planlar değiştirilir. Roark kendi planına göre yapılmamış binayı havaya uçurur ve polise teslim olur. Wynand daima hayranlık duyduğu Roark'ı kurtarabilmek adına gazetesinde ilk kez halkın değil, kendi sesi olur; Roark’u savunan yazılar yayınlatır. Bunun sonucunda gazetenin satışları düşer, grev başlar.
Duruşma Roark’un kötü sonu gibi görünse de bencillik erdemi ve kendine karşı dürüst kalma ihtiyacından uzun bir şekilde bahsederek jürinin dikkatini toplamıştır. Sonuç itibariyle de jüri onu suçsuz bulur.
"Hayatın Kaynağı", bir çok karakteri tüm özellikleriyle çok ayrıntılı şekilde ortaya koyarken, günümüzde karşımıza çıkan tüm insan profillerini çeşitli gruplar altında toplamayı başarabilmiş bir roman. Şüphesiz en etkileyici karakter olan Howard Roark, yaşadığı dönemde hiç tutulmamasına rağmen mesleğinde asla kendi tarzı dışına çıkmayan bir mimar olarak; yalnızca kendi prensipleri ve değerleri için yaşayan, bunları kaybetmemek adına tüm zevk ve çıkar unsurlarından vazgeçebilecek idealist insan profilini oluşturuyor. Bu uğurda "Hayır" diyebilmenin önemini vurguluyor.
Gerçek bir baş yapıt, olağanüstü bir eser...
Bir mimar olarak mesleğinde oldukça başarılı olmasına rağmen, dönemin tarzını yansıtan eserler yaratmayı reddeden Howard Roark aynı nedenle son senesinde okuldan atılırken, Howard'ın özgünlüğüne her zaman gıpta etmiş okul arkadaşı Peter Keating oldukça ünlü bir mimarlık firması olan Francon & Heyer'da çalışmaya başlar. Howard ise farklı tasarımlarıyla bir dönem oldukça tutulmuş olan ancak özgünlüğünden vazgeçmediği için yok olmaya yüz tutmuş bir mimar olan Cameron'un yanında çalışmaya başlar. Tahmin edilebileceği üzere Peter'ın ünü ve zenginliği her geçen gün artarken, Howard ancak kendi tarzını kabullenebilecek birilerini bulmakta zorlandığı için maddi sıkıntılar içindedir. Bu sırada Howard ile Francon mimarlık firmasının sahibinin kızı Dominique birbirlerine aşık olurlar fakat bu durumu göz önünde yaşamaktan kaçınırlar.
Ünlü bir mimari eleştirmeni ve sosyalist Ellsworth Toohey ise Roark’un özgün yeteneğini ve başına buyruk tavrını çok önemli bir tehlike olarak görüp onu yok etmeye çabalamaktadır, bu amaçla bir müşterisini yapılacak dini bir tapınağın mimarı olarak Roark’u seçmeye ikna eder ve tapınak bittiğinde de tapınağın din ve insanlığa karşı bir küfür şeklinde algılanması gerekliliğini toplumda yayarak Roark’un dava edilmesine neden olur.. Roark’un duruşmasında Dominique dışında herkes tapınağı ortodoks ve yasal olmamakla suçlar. Karşı tarafın duruşmayı kazanmasıyla Roark tekrardan işini kaybetmiş olur. Roark’u arzu ettiği için kendisini cezalandırmak isteyen Dominique, Peter Keating ile evlenir.
Wynand gazetelerinin sahibi, idealizmini kaybetmiş Gail Wynand reddedemeyeceği bir teklifle Keating'den Dominique'ı resmen 'satın alır'. Dominique zaten Howard'la olamadığı için kendine acı çektirmenin tüm yollarını denemektedir.
Wynand, Cortland Halk Evi projesi için Howard'dan yardım ister, Howard ise projesine bitene kadar kesinlikle karışılmaması şartıyla kabul eder ancak söz verildiği şekilde olmaz, planlar değiştirilir. Roark kendi planına göre yapılmamış binayı havaya uçurur ve polise teslim olur. Wynand daima hayranlık duyduğu Roark'ı kurtarabilmek adına gazetesinde ilk kez halkın değil, kendi sesi olur; Roark’u savunan yazılar yayınlatır. Bunun sonucunda gazetenin satışları düşer, grev başlar.
Duruşma Roark’un kötü sonu gibi görünse de bencillik erdemi ve kendine karşı dürüst kalma ihtiyacından uzun bir şekilde bahsederek jürinin dikkatini toplamıştır. Sonuç itibariyle de jüri onu suçsuz bulur.
"Hayatın Kaynağı", bir çok karakteri tüm özellikleriyle çok ayrıntılı şekilde ortaya koyarken, günümüzde karşımıza çıkan tüm insan profillerini çeşitli gruplar altında toplamayı başarabilmiş bir roman. Şüphesiz en etkileyici karakter olan Howard Roark, yaşadığı dönemde hiç tutulmamasına rağmen mesleğinde asla kendi tarzı dışına çıkmayan bir mimar olarak; yalnızca kendi prensipleri ve değerleri için yaşayan, bunları kaybetmemek adına tüm zevk ve çıkar unsurlarından vazgeçebilecek idealist insan profilini oluşturuyor. Bu uğurda "Hayır" diyebilmenin önemini vurguluyor.
Gerçek bir baş yapıt, olağanüstü bir eser...
Selim, Atlas Silkindi / Atlas Shrugged'i inceledi.
Kitabını uzun yıllar önce okuduğum, yine uzun yıllar önce filmini izlediğim ve kısa zaman önce de bu eserden esinlenilen bir bilgisayar oyunu (Bioshock Saga) oynadığım düşünülürse hakkında biraz gevezelik yapmak gerekir diye düşünüyorum.
John Galt Kimdir?
Eserin tamamına hakim olan düşünce, Ayn Rand'ın kendi ağzından ifade ettiği gibi, dünya savaşları sonrasında toplumda yok olan bireyselcilik felsefesinin yeniden inşasıdır. “Biz” diyenlerin sömürmeye meyilli doğaları ve “ben” demenin utanç kaynağı olmasını sağlayan ideolojinin yıkımıdır. Çok uzatmadan şöyle diyelim; avrupa ve ABD, dünya savaşları ve diğer savaşlar sonrasında hem ekonomik hem de fiziksel olarak yerle bir olduğu için devlet politikaları da bu harabeyi ayağa kaldırmak üzere yeniden planlandı. İlkokullardan itibaren insanlara halkçı, devletçi düşünceler empoze edildi ve bireyin devleti ve milleti adına fedakarlık yapması gerektiği aşılandı. Her ne kadar ABD sosyalizm düşmanı olsa da sosyalizmden bazı düşünceleri araklayarak vatandaşlarının devletin bekası için daha fedakar olmaları adına kullandı. Avrupa'da doğan ama safkan bireyci düşünceleri yüzünden kendisini bulunduğu coğrafyaya tamamen yabancı hisseden Ayn Rand ise düşünce yapısını birebir yansıttığını düşündüğü ABD'ye göç ederek hayatının geri kalanını da orada sürdürmüştür. Serbest piyasaya, vahşi kapitalizme ve görünmez el teorisine yürekten inanan bir insan olarak tüm ömrü boyunca bu fikirlerinin üzerine eserler yazmıştır. Magnum opusu ise Atlas Shrugged’dır.
Esere hakim görüş dünyanın gidişatına yön veren, onu sırtında taşıyanların üretken ve yaratıcı kesim olduğu, diğerlerinin ise bu üretken ve yaratıcı kesime bağımlı olarak yaşadığıdır. Yani Yunan mitolojisinde dünyayı sırtlamakla yükümlü olan Atlas’ın Ayn Rand felsefesindeki karşılığı mühendis, mimar, işçi gibi kesimlerin içerisinde yenilikçi, mucit kimliklere sahip olabilen zeki ve güçlü insanlardır. Bu insanlar “biz” demeyen, “ben” diyen kişilerdir. Ayn Rand’a göre güçlü karakterler toplumsalcı bir fikre sahip olduklarında yaratıcılıklarını tümüyle kaybederler.
Peki Atlas silkinirse ne olur? Sırtındaki dünyayı şöyle bir sallayıp silkerse başımıza neler gelir? “Biz” diyenler “ben” demeye başlarsa ne olur?
Bu dünyayı icatlarıyla, çalışmalarıyla, vizyonlarıyla yönlendiren, bir nevi zamanın ruhunu sırtında taşıyanlar işini gücünü bırakıp bir köşeye çekilirse, greve giderse halimiz nice olur?
Kitap size bu sorunun cevabını, anlattığı hikayeden çıkaracağınız sonuca göre değişse de, veriyor.
Ayn Rand’ın kendi ideasında ayna görevi gördüğünü düşündüğüm Dagny Taggart, bir romanda karşılaşabileceğiniz en kudretli ve etkileyici kadınlardan birisi. Çok üstün zekaya sahip bir mühendis. Bir demiryolu şirketini tek başına yönetebilecek kadar iyi bir yönetici. Fizikten de çok iyi anlıyor. Vizyonu sayesinde dünyayı çözümlemiş, insanları parmağında oynatabilecek kadar güçlü bir kadın. Zamanının evinde oturan ve çocuk bakan kadın imajının aksine, erkeklerin üzerine kule gibi uzanan bir kudrette. Cidden muhteşem bir kadın.
John Galt Kimdir?
Eseri 3 bölüme ayırmak mümkün. İlk bölümde bir uyanış, ikinci bölümde greve giden meslek sahipleri ve üçüncü bölümde ise felsefenin manifestosu var. Her bir bölüm kalınca bir roman uzunluğunda. Zaten eserin 1200 sayfa olduğunu düşünürseniz özellikle son bölümün tam bir ideoloji manifestosuna dönüşmesini ve kitabın ciddi ciddi zor bitirilebileceğini de tahmin edebilirsiniz. Ama yine de John Galt kimdir sorusunun cevabını alabilmek için bile okunuyor.
John Galt Kimdir?
Eğer Ayn Rand’ın bu vahşi kapitalizm taraftarı sözlerini biraz manipüle eder de bireycilik anlayışını bizim toplumsalcılığımızın eleştirisi gibi düşünürseniz aklınıza kim gelir? Bireyin yok oluşu desem? Belki benim aklımdaki cevabı siz de vermişsinizdir.
Kitaptan oldukça ünlü bir alıntı ile bitireyim bu incelemeyi;
“HAYATIM VE HAYATIMA OLAN SEVGİM ADINA YEMİN EDERİM Kİ, HİÇBİR ZAMAN BİR BAŞKA İNSAN İÇİN YAŞAMAYACAĞIM VE HİÇ KİMSEDEN BENİM İÇİN YAŞAMASINI İSTEMEYECEĞİM.”
John Galt budur.
John Galt Kimdir?
Eserin tamamına hakim olan düşünce, Ayn Rand'ın kendi ağzından ifade ettiği gibi, dünya savaşları sonrasında toplumda yok olan bireyselcilik felsefesinin yeniden inşasıdır. “Biz” diyenlerin sömürmeye meyilli doğaları ve “ben” demenin utanç kaynağı olmasını sağlayan ideolojinin yıkımıdır. Çok uzatmadan şöyle diyelim; avrupa ve ABD, dünya savaşları ve diğer savaşlar sonrasında hem ekonomik hem de fiziksel olarak yerle bir olduğu için devlet politikaları da bu harabeyi ayağa kaldırmak üzere yeniden planlandı. İlkokullardan itibaren insanlara halkçı, devletçi düşünceler empoze edildi ve bireyin devleti ve milleti adına fedakarlık yapması gerektiği aşılandı. Her ne kadar ABD sosyalizm düşmanı olsa da sosyalizmden bazı düşünceleri araklayarak vatandaşlarının devletin bekası için daha fedakar olmaları adına kullandı. Avrupa'da doğan ama safkan bireyci düşünceleri yüzünden kendisini bulunduğu coğrafyaya tamamen yabancı hisseden Ayn Rand ise düşünce yapısını birebir yansıttığını düşündüğü ABD'ye göç ederek hayatının geri kalanını da orada sürdürmüştür. Serbest piyasaya, vahşi kapitalizme ve görünmez el teorisine yürekten inanan bir insan olarak tüm ömrü boyunca bu fikirlerinin üzerine eserler yazmıştır. Magnum opusu ise Atlas Shrugged’dır.
Esere hakim görüş dünyanın gidişatına yön veren, onu sırtında taşıyanların üretken ve yaratıcı kesim olduğu, diğerlerinin ise bu üretken ve yaratıcı kesime bağımlı olarak yaşadığıdır. Yani Yunan mitolojisinde dünyayı sırtlamakla yükümlü olan Atlas’ın Ayn Rand felsefesindeki karşılığı mühendis, mimar, işçi gibi kesimlerin içerisinde yenilikçi, mucit kimliklere sahip olabilen zeki ve güçlü insanlardır. Bu insanlar “biz” demeyen, “ben” diyen kişilerdir. Ayn Rand’a göre güçlü karakterler toplumsalcı bir fikre sahip olduklarında yaratıcılıklarını tümüyle kaybederler.
Peki Atlas silkinirse ne olur? Sırtındaki dünyayı şöyle bir sallayıp silkerse başımıza neler gelir? “Biz” diyenler “ben” demeye başlarsa ne olur?
Bu dünyayı icatlarıyla, çalışmalarıyla, vizyonlarıyla yönlendiren, bir nevi zamanın ruhunu sırtında taşıyanlar işini gücünü bırakıp bir köşeye çekilirse, greve giderse halimiz nice olur?
Kitap size bu sorunun cevabını, anlattığı hikayeden çıkaracağınız sonuca göre değişse de, veriyor.
Ayn Rand’ın kendi ideasında ayna görevi gördüğünü düşündüğüm Dagny Taggart, bir romanda karşılaşabileceğiniz en kudretli ve etkileyici kadınlardan birisi. Çok üstün zekaya sahip bir mühendis. Bir demiryolu şirketini tek başına yönetebilecek kadar iyi bir yönetici. Fizikten de çok iyi anlıyor. Vizyonu sayesinde dünyayı çözümlemiş, insanları parmağında oynatabilecek kadar güçlü bir kadın. Zamanının evinde oturan ve çocuk bakan kadın imajının aksine, erkeklerin üzerine kule gibi uzanan bir kudrette. Cidden muhteşem bir kadın.
John Galt Kimdir?
Eseri 3 bölüme ayırmak mümkün. İlk bölümde bir uyanış, ikinci bölümde greve giden meslek sahipleri ve üçüncü bölümde ise felsefenin manifestosu var. Her bir bölüm kalınca bir roman uzunluğunda. Zaten eserin 1200 sayfa olduğunu düşünürseniz özellikle son bölümün tam bir ideoloji manifestosuna dönüşmesini ve kitabın ciddi ciddi zor bitirilebileceğini de tahmin edebilirsiniz. Ama yine de John Galt kimdir sorusunun cevabını alabilmek için bile okunuyor.
John Galt Kimdir?
Eğer Ayn Rand’ın bu vahşi kapitalizm taraftarı sözlerini biraz manipüle eder de bireycilik anlayışını bizim toplumsalcılığımızın eleştirisi gibi düşünürseniz aklınıza kim gelir? Bireyin yok oluşu desem? Belki benim aklımdaki cevabı siz de vermişsinizdir.
Kitaptan oldukça ünlü bir alıntı ile bitireyim bu incelemeyi;
“HAYATIM VE HAYATIMA OLAN SEVGİM ADINA YEMİN EDERİM Kİ, HİÇBİR ZAMAN BİR BAŞKA İNSAN İÇİN YAŞAMAYACAĞIM VE HİÇ KİMSEDEN BENİM İÇİN YAŞAMASINI İSTEMEYECEĞİM.”
John Galt budur.
Ayşe Karabacak, Hayatın Kaynağı'ı inceledi.
https://youtu.be/8LHWyBVZ8ak
inceleme videosu için tıklayınn
.
Keşke daha erken karşıma çıksaydı dediğim ilk kitap. Lise yada üniversite yıllarında okumuş olsaydım keşke. Ayn Rand’ın Objektivizm felsefesini işlediği, 5 ana karakter ve yan karakterler arasında kurguladığı efsane eser.
Okurken birçok alıntısını paylaştım. Altını çizemediğim için renkli pinleri o yüzden kullandım.
Sayfalarını iştahla çevirdiğim ve gerçekten hayatı sorgulatan, farkındalık seviyemi yukarılara çeken bir kitap oldu.
Hayranlık ve öğrenme hevesiyle okuduğum karakter tabii ki Mimar Howard Roark. Zaten yaratma ve üretme kavramları onun üzerinden işleniyor.
“Yaratıcının temel ihtiyacı bağımsızlıktır. Mantık yürüten zihin, herhangi bir türlü zorlama karşısında çalışamaz. Kısıtlanamaz, feda edilemez, başka amaç ve düşüncelere boyun eğemez. Gerek işlerlikte, gerekse amaçta, tam bir bağımsızlık ister. Bir yaratıcı için insanlarla olan ilişkilerin tümü ikinci plandadır.”
Kesinlikle okumanızı tavsiye ederim.
inceleme videosu için tıklayınn
.
Keşke daha erken karşıma çıksaydı dediğim ilk kitap. Lise yada üniversite yıllarında okumuş olsaydım keşke. Ayn Rand’ın Objektivizm felsefesini işlediği, 5 ana karakter ve yan karakterler arasında kurguladığı efsane eser.
Okurken birçok alıntısını paylaştım. Altını çizemediğim için renkli pinleri o yüzden kullandım.
Sayfalarını iştahla çevirdiğim ve gerçekten hayatı sorgulatan, farkındalık seviyemi yukarılara çeken bir kitap oldu.
Hayranlık ve öğrenme hevesiyle okuduğum karakter tabii ki Mimar Howard Roark. Zaten yaratma ve üretme kavramları onun üzerinden işleniyor.
“Yaratıcının temel ihtiyacı bağımsızlıktır. Mantık yürüten zihin, herhangi bir türlü zorlama karşısında çalışamaz. Kısıtlanamaz, feda edilemez, başka amaç ve düşüncelere boyun eğemez. Gerek işlerlikte, gerekse amaçta, tam bir bağımsızlık ister. Bir yaratıcı için insanlarla olan ilişkilerin tümü ikinci plandadır.”
Kesinlikle okumanızı tavsiye ederim.
Yazarın biyografisi
Adı:
Ayn Rand
Unvan:
Amerikalı romancı, filozof, oyun yazarı, senarist
Doğum:
Rusya, 2 Şubat 1905
Ölüm:
New York, ABD, 6 Mart 1982
Ayn Rand (2 Şubat 1905 – 6 Mart 1982, ilk adı Alisa Zinovyevna Rosenbaum), kurduğu objektivizm felsefesi ve yazdığı Yaşamak İstiyorum (We the Living), Ben (Anthem), Hayatın Kaynağı (The Fountainhead) ve Atlas Silkindi (Atlas Shrugged) kitapları ve objektivizm felsefesiyle tanınan düşünür-yazar.
Felsefesi ve kitapları kendi bireycilik, rasyonel bencillik ve kapitalizm mefhumlarını vurgular. Devletin özgür bir toplumda yasal ama minimal bir role sahip olduğuna inanan Rand, sıkı bir minarşisttir. Liberteryenler ve Amerikalı muhafazakarlar arasında önemli bir etkisi olmuştur.
Romanları kendisine özgü oluşturduğu bir kahramanın tanıtımını merkez alır, Kahraman kendi yeteneği özgünlüğü ve bağımsızlığı yüzünden toplumla çatışır, ama bu çatışmalar onun hataları yüzünden değil, rasyonel davrandığı ve yürekten gelen bir şekilde kendi çıkarı için çalıştığı için olur. Rand'a göre rasyonel düşünen akıllar için çatışma söz konusu değildir. Kahraman yine de idealleri doğrultusunda devam eder. Rand bu kahramanı ideal insan olarak görür ve literatürünün bu tip insanlar için bir tanıtım yeri olmasını amaç edinir.
O'na göre,
İnsan değerlerini ve hareketlerini mantık kullanarak seçmelidir,
Bireylerin kendilerini başkaları için feda etmeden ve aynısını başkalarından beklemeden kendi amaçları için yaşamaya hakları vardır,
Kimsenin bir başkasının haklarına güç kullanarak tecavüz etmeye ya da güç kullanarak ona kendi fikirlerini empoze etmeye hakkı yoktur.
Biyografisi
Gençlik yılları
Ayn Rand Rusya'da Saint Petersburg'da doğdu. Yahudi bir ailenin üç kızının en büyüğü idi. Ailesi agnostik ve dine karşı ilgisizdi. Küçük yaşlarından itibaren edebiyat ve sinemaya ilgi duydu. Yedi yaşındayken hikâyeler ve oyunlar yazmaya başladı. Annesi ona Fransızca öğretme görevini üstlendi ve çocuklar için hikâyelerin bulunduğu bir dergiye abone oldu. Bu dergilerde Rand ilk çocukluk kahramanını buldu: Rudyard Kipling tarzı bir hikâye olan Gizemli Vadi'de yerli bir subay, Cyrus Paltons.
Gençlik yılları boyunca Sir Walter Scott, Alexandre Dumas ve diğer romantik yazarların kitaplarını okudu ve genel olarak romantizm akımına karşı tutkulu bir sevgi besledi. 13 yaşında Victor Hugo'yu keşfetti ve romanlarına aşık oldu. Sonraki yıllarda Rand onu en sevdiği, dünya edebiyatının en büyük roman yazarı olarak adlandırmıştır.
Petrograt Üniversitesi'nde felsefe ve tarih okudu. Üniversite yıllarında yaptığı en büyük keşifler Edmond Rostand, Friedrich Schiller ve Fyodor Dostoyevski oldu. Rostand'a zengin, romantik hayal gücü, Schiller'e de büyük, kahramansı etkisi yüzünden hayranlık besledi. Dostoevsky'e kurduğu drama ve yaptığı derin ahlaki analizler yüzünden hayrandı, ama felsefesine ve hayat anlayışına derinden karşıydı.
Kısa öyküler ve oyunlar yazmaya devam etti, ve yoğun bir şekilde anti-sovyet fikirler içeren düzensiz bir günlük tuttu. Nietzsche ile de tanıştı, Zerdüşt Böyle Diyordu'daki kahramanca ve özgür adamı yüceltişini beğendi, ama aynı zamanda felsefesine romanlarının önsöz kısmında haşince eleştirecek kadar karşı oldu.
Rand'ı açık ara en çok etkileyen isim özellike Mantık adlı eseriyle Aristoteles'tir, onu gelmiş geçmiş en büyük filozof olarak gördü ve sonradan etkilendiği tek filozof olduğunu söyledi.
Sonradan 1924'te devlet sinema sanatları enstitüsüne girdi ama 1925'te kendisine Amerika'daki akrabalarını ziyaret etmek için bir vize verildi. Şubat 1926'da 21 yaşında ABD'ye geldi ve akrabalarıyla Chicago'da geçirdiği kısa bir süreden sonra bir daha hiçbir zaman Sovyetler Birliği'ne geri dönmemeye karar verdi. Senarist olma hayali ile Hollywoodyollarına düştü.
Sonradan ismini Ayn Rand olarak değiştirdi. İsmini Remington Rand daktilosundan aldığına dair bir rivayet vardır ama o Ayn Rand ismini daktilo piyasaya çıkmadan önce kullanmaya başlamıştır. Ayn adını Finlandiyalı bir yazardan etkilenip aldığını söylemiştir. Bu Finlandiya-Estonyalı bir yazar olan Aino Kallas olabilir, ama Fince konuşulan ülkelerde bu isme ve varyasyonlarına sıklıkla rastlandığı için kesin olarak bilinmiyor.
Önemli eserleri
Başlangıçta Hollywood'da bocaladı ve basit ihtiyaçlarını karşılayabilmek için tuhaf işlere girdi. Ek olarak Cecil B. DeMille'in King of Kings'inde çalışırken gözüne çarpan hırslı, genç bir aktörle tanıştı, Frank O'Connor. İkisi 1929 yılında evlendiler. 1931 yılında Rand Amerikan vatandaşlığına kabul edildi.
Edebi ilk başarısını 1932 yılında Red Pawn adlı senaryosunu Universal stüdyolarına satarak yakaladı. Ardından 1934'te 16 Ocak Gecesi (Night of January 16th) adlı eserini yayımladı ve bu eser büyük ölçüde başarılı oldu. Sonra 1936'da Yaşamak İstiyorum (We the Living), 1938'de de Ben (Anthem) adlı romanlarını yazdı.
Yaşamak İstiyorum Amerikalı eleştirmenlerden orta, İngiltere'de ise iyi bir tepki aldı, ama Anthem tuhaf yayımlanma hikâyesi yüzünden sadece İngilterede ama önemli bir beğeni kazandı. Rand Amerikayı o yıllarda etkisine alan kızıl dönem'e (the red decade) son derece karşıydı ve aslında Anthem Amerikada yayıncı bile bulamadı, ilk baskısı İngiltere'de yapılmıştır. Bunun yanında, Rand hala edebi üslunu tam olarak geliştirememişti ve romanları hala gelişmesini tamamlamamıştı.
Roma'daki Scalara film şirketi tarafından 1942'de Ayn Rand'ın haberi olmadan Yaşamak İstiyorum kitabı üzerine 2 film yapıldı: Noi vivi veAddio, Kira. Benito Mussolini yönetimindeki İtalyan hükümeti ikisini de sansürledi fakat anti-sovyet içeriği yüzünden yayınlanmasına izin verdi. Filmler başarı kazandı ve halk çabucak filmlerin komünizm'e olduğu kadar faşizm'e de karşı olduğunu anladı, kısa süre sonra da hükümet yasaklamaya karar verdi. Sonradan filmler elden geçirildi ve Rand'ın onayı ile We the Living adı ile 1986 yılında yayınlandı.
Rand'ın profesyonel anlamda ilk büyük başarısı yazımı 7 sene süren ve 1943 yılında yayınlanan Hayatın Kaynağı (The Fountainhead) romanı oldu. Roman 12 yayıncı firma tarafından "fazla entelektüel ve Amerikan düşünce tarzına karşı" olması gerekçesiyle geri çevrildi, "bu kitabı okuyacak bir kitle yok" 'tu. Sonunda kitap Archibald Ogden'in kitabı beğenmesi ve editörlük kurulunda kabul ettirmesi sayesindeBobbs-Merrill Company yayınevi tarafından basıldı. İlk zorluklara rağmen Hayatın Kaynağı dünya çapında bir başarıya kavuşarak Ayn Rand'a ün ve ekonomik rahatlama getirdi.
Hayatın Kaynağı'nın teması "insanın ruhundaki bireycilik ve kollektivistlik"tir. Beş ana karakteri konu alır. Başkahraman Howard Roark, Rand'ın idealidir, yüce ruhlu, kendi fikirlerine ve ideallerine güçlü biçimde bağlı, hiçkimsenin bir başkasının tarzını herhangi bir alanda, özellikte mimaride kopya etmemesi gerektiğini düşünen bir mimar. Romandaki diğer tüm karakterler yoğunluğu değişmekle birlikte ondan değerlerinden feragat etmesini talep ederler ama o kararlılığını muhafaza eder. Roark'ın ilginç bir başka yönü de, bu savaşını alışılagelmiş diğer kahramanlar gibi özgünlüğü ve dünyanın adaletsizliği ile ilgili uzun ve tutkulu monologlara girerek değil, aksine kibirli, neredeyse küçümseyici bir suskunluk ve birkaç küçük söz ile yapar.
Rand'ın "magnum opus"u, en büyük eseri Atlas Vazgeçti'dir. (Atlas Shrugged) 1957 yılında yayımlanmış ve dünya çapında bir bestseller olmuştur. (Kitabın adının Türkçe karşılığı "Atlas Silkindi"'dir. Dünyayı sırtında taşıyan Atlas'ın artık vazgeçtiğine yapılan bir göndermedir. Türkçe çevirisinde "Atlas Vazgeçti" ismi kullanılmıştır.) Atlas Vazgeçti, Ayn Rand'ın objektivist felsefesini en iyi ve bütün şekilde anlattığı romanıdır. Kitapta yer alan şu sözleri düşüncesini özetler:
"Benim felsefem, özünde, hayattaki ahlaki amacı kendi mutluluğu olan, varlığının yegane amacı ve en yüce eseri olarak yaratıcı üretkenliğini gören kahramansı bir varlık, bir insan konseptidir."
Atlas Vazgeçti'nin ana teması "insan aklının toplumdaki rolü" dür. Rand sanayiciyi tüm toplumlardaki en değerli organ olarak görür ve sanayicilere karşı duyulan genel kızgınlığı son derece sert bir biçimde eleştirir. Bu duyguları onu Amerikalı sanayicilerin greve gittiği ve dağlık bir alanda saklanmayı seçtiği bir roman yazmaya iter. Toplumun sömürücü olarak gördüğü, aşağıladığı ve suçladığı bu idealist, yaratıcı insanların kaçmasıyla Amerikan toplumu ve ekonomisi genel anlamda çöküşe girer. Hükümet sanayi üzerindeki zaten boğucu olan kontrollerini artırarak tepki gösterir. Roman her ne kadar politik bir temayı merkez almışsa da seks, müzik, tıp ve insan yetenekleri gibi birçok farklı ve kompleks meseleyi irdeler.
Nathaniel Branden, karısı Barbara, Alan Greenspan ve Leonard Peikoff gibi başkaları ile birlikte Ayn Rand, Felsefesini tanıtmak ve yaymak üzere objektivist hareketi başlatır.
Objektivist Hareket
1950'de Rand New York'a taşındı ve 1951'de 19 yaşında genç bir psikoloji öğrencisi olan Nathaniel Branden ile tanıştı. 14 yaşındayken Hayatın Kaynağı'nı okuyan Branden Rand'ın açığa çıkan objektivist felsefesini kendisiyle tartışmaktan zevk alıyordu. Branden ve bazı arkadaşları ile birlikte bir grup oluşturdular ve ileride Birleşik Devletler Merkez Bankası başkanı olacak Alan Greenspan'ın da katılımından faydalandılar. Yıllar sonra her ikisi de evli olmasına rağmen Rand ve Branden'ın arkadaşlıkları romantik bir ilişkiye dönüştü. Eşleri tarafından kabullenilmesine rağmen bu ilişki Branden'ın önce eşinden ayrılmasına sonra da boşanmalarına sebep oldu. 60 ve 70'li yıllarda Rand objektivist felsefeyi kitaplarıyla ve çeşitli üniversitelerde yaptığı konuşmalarla geliştirip yaydı. Konuşmalarının çoğunu Nathaniel Branden'ın felsefeyi yaymak için kurduğu Nathaniel Branden Estitüsü'nde (NBI) yaptı.
1968'de Karmaşık bir dizi ayrılma-birleşmeden ve Nathaniel Branden'ın Patrecia Scott ile olan ilişkisini öğrendikten sonra hem kendisi, hem de karısı Barbara Branden ile olan münasebetini kesin bir şekilde bitirdi. (Bu ilişki Rand-Branden ilişkisiyle çakışmamıştır.) Rand NBI ile ilişkisini bitirdi ve "The Objektivist" dergisinde yayınladığı bir mektupla Branden ile olan ayrılıklarını duyurdu. Birdaha biraraya gelmediler ve Branden objektivist harekette bir "persona non grata" oldu.
Sonradan başka ayrılıkların ve kocasının 1979'daki ölümünün de etkisiyle objektivist harekete yönelik aktiviteleri azaldı. Son projelerinden biri Atlas Vazgeçti'nin bir televizyon uyarlamasıydı.
Rand yakalandığı kanser hastalığını yendikten sonra 6 Mart 1982'de kalp krizinden öldü. Mezarı Valhalla, New York'takiKensico mezarlığı'ndadır.
Felsefesi ve kitapları kendi bireycilik, rasyonel bencillik ve kapitalizm mefhumlarını vurgular. Devletin özgür bir toplumda yasal ama minimal bir role sahip olduğuna inanan Rand, sıkı bir minarşisttir. Liberteryenler ve Amerikalı muhafazakarlar arasında önemli bir etkisi olmuştur.
Romanları kendisine özgü oluşturduğu bir kahramanın tanıtımını merkez alır, Kahraman kendi yeteneği özgünlüğü ve bağımsızlığı yüzünden toplumla çatışır, ama bu çatışmalar onun hataları yüzünden değil, rasyonel davrandığı ve yürekten gelen bir şekilde kendi çıkarı için çalıştığı için olur. Rand'a göre rasyonel düşünen akıllar için çatışma söz konusu değildir. Kahraman yine de idealleri doğrultusunda devam eder. Rand bu kahramanı ideal insan olarak görür ve literatürünün bu tip insanlar için bir tanıtım yeri olmasını amaç edinir.
O'na göre,
İnsan değerlerini ve hareketlerini mantık kullanarak seçmelidir,
Bireylerin kendilerini başkaları için feda etmeden ve aynısını başkalarından beklemeden kendi amaçları için yaşamaya hakları vardır,
Kimsenin bir başkasının haklarına güç kullanarak tecavüz etmeye ya da güç kullanarak ona kendi fikirlerini empoze etmeye hakkı yoktur.
Biyografisi
Gençlik yılları
Ayn Rand Rusya'da Saint Petersburg'da doğdu. Yahudi bir ailenin üç kızının en büyüğü idi. Ailesi agnostik ve dine karşı ilgisizdi. Küçük yaşlarından itibaren edebiyat ve sinemaya ilgi duydu. Yedi yaşındayken hikâyeler ve oyunlar yazmaya başladı. Annesi ona Fransızca öğretme görevini üstlendi ve çocuklar için hikâyelerin bulunduğu bir dergiye abone oldu. Bu dergilerde Rand ilk çocukluk kahramanını buldu: Rudyard Kipling tarzı bir hikâye olan Gizemli Vadi'de yerli bir subay, Cyrus Paltons.
Gençlik yılları boyunca Sir Walter Scott, Alexandre Dumas ve diğer romantik yazarların kitaplarını okudu ve genel olarak romantizm akımına karşı tutkulu bir sevgi besledi. 13 yaşında Victor Hugo'yu keşfetti ve romanlarına aşık oldu. Sonraki yıllarda Rand onu en sevdiği, dünya edebiyatının en büyük roman yazarı olarak adlandırmıştır.
Petrograt Üniversitesi'nde felsefe ve tarih okudu. Üniversite yıllarında yaptığı en büyük keşifler Edmond Rostand, Friedrich Schiller ve Fyodor Dostoyevski oldu. Rostand'a zengin, romantik hayal gücü, Schiller'e de büyük, kahramansı etkisi yüzünden hayranlık besledi. Dostoevsky'e kurduğu drama ve yaptığı derin ahlaki analizler yüzünden hayrandı, ama felsefesine ve hayat anlayışına derinden karşıydı.
Kısa öyküler ve oyunlar yazmaya devam etti, ve yoğun bir şekilde anti-sovyet fikirler içeren düzensiz bir günlük tuttu. Nietzsche ile de tanıştı, Zerdüşt Böyle Diyordu'daki kahramanca ve özgür adamı yüceltişini beğendi, ama aynı zamanda felsefesine romanlarının önsöz kısmında haşince eleştirecek kadar karşı oldu.
Rand'ı açık ara en çok etkileyen isim özellike Mantık adlı eseriyle Aristoteles'tir, onu gelmiş geçmiş en büyük filozof olarak gördü ve sonradan etkilendiği tek filozof olduğunu söyledi.
Sonradan 1924'te devlet sinema sanatları enstitüsüne girdi ama 1925'te kendisine Amerika'daki akrabalarını ziyaret etmek için bir vize verildi. Şubat 1926'da 21 yaşında ABD'ye geldi ve akrabalarıyla Chicago'da geçirdiği kısa bir süreden sonra bir daha hiçbir zaman Sovyetler Birliği'ne geri dönmemeye karar verdi. Senarist olma hayali ile Hollywoodyollarına düştü.
Sonradan ismini Ayn Rand olarak değiştirdi. İsmini Remington Rand daktilosundan aldığına dair bir rivayet vardır ama o Ayn Rand ismini daktilo piyasaya çıkmadan önce kullanmaya başlamıştır. Ayn adını Finlandiyalı bir yazardan etkilenip aldığını söylemiştir. Bu Finlandiya-Estonyalı bir yazar olan Aino Kallas olabilir, ama Fince konuşulan ülkelerde bu isme ve varyasyonlarına sıklıkla rastlandığı için kesin olarak bilinmiyor.
Önemli eserleri
Başlangıçta Hollywood'da bocaladı ve basit ihtiyaçlarını karşılayabilmek için tuhaf işlere girdi. Ek olarak Cecil B. DeMille'in King of Kings'inde çalışırken gözüne çarpan hırslı, genç bir aktörle tanıştı, Frank O'Connor. İkisi 1929 yılında evlendiler. 1931 yılında Rand Amerikan vatandaşlığına kabul edildi.
Edebi ilk başarısını 1932 yılında Red Pawn adlı senaryosunu Universal stüdyolarına satarak yakaladı. Ardından 1934'te 16 Ocak Gecesi (Night of January 16th) adlı eserini yayımladı ve bu eser büyük ölçüde başarılı oldu. Sonra 1936'da Yaşamak İstiyorum (We the Living), 1938'de de Ben (Anthem) adlı romanlarını yazdı.
Yaşamak İstiyorum Amerikalı eleştirmenlerden orta, İngiltere'de ise iyi bir tepki aldı, ama Anthem tuhaf yayımlanma hikâyesi yüzünden sadece İngilterede ama önemli bir beğeni kazandı. Rand Amerikayı o yıllarda etkisine alan kızıl dönem'e (the red decade) son derece karşıydı ve aslında Anthem Amerikada yayıncı bile bulamadı, ilk baskısı İngiltere'de yapılmıştır. Bunun yanında, Rand hala edebi üslunu tam olarak geliştirememişti ve romanları hala gelişmesini tamamlamamıştı.
Roma'daki Scalara film şirketi tarafından 1942'de Ayn Rand'ın haberi olmadan Yaşamak İstiyorum kitabı üzerine 2 film yapıldı: Noi vivi veAddio, Kira. Benito Mussolini yönetimindeki İtalyan hükümeti ikisini de sansürledi fakat anti-sovyet içeriği yüzünden yayınlanmasına izin verdi. Filmler başarı kazandı ve halk çabucak filmlerin komünizm'e olduğu kadar faşizm'e de karşı olduğunu anladı, kısa süre sonra da hükümet yasaklamaya karar verdi. Sonradan filmler elden geçirildi ve Rand'ın onayı ile We the Living adı ile 1986 yılında yayınlandı.
Rand'ın profesyonel anlamda ilk büyük başarısı yazımı 7 sene süren ve 1943 yılında yayınlanan Hayatın Kaynağı (The Fountainhead) romanı oldu. Roman 12 yayıncı firma tarafından "fazla entelektüel ve Amerikan düşünce tarzına karşı" olması gerekçesiyle geri çevrildi, "bu kitabı okuyacak bir kitle yok" 'tu. Sonunda kitap Archibald Ogden'in kitabı beğenmesi ve editörlük kurulunda kabul ettirmesi sayesindeBobbs-Merrill Company yayınevi tarafından basıldı. İlk zorluklara rağmen Hayatın Kaynağı dünya çapında bir başarıya kavuşarak Ayn Rand'a ün ve ekonomik rahatlama getirdi.
Hayatın Kaynağı'nın teması "insanın ruhundaki bireycilik ve kollektivistlik"tir. Beş ana karakteri konu alır. Başkahraman Howard Roark, Rand'ın idealidir, yüce ruhlu, kendi fikirlerine ve ideallerine güçlü biçimde bağlı, hiçkimsenin bir başkasının tarzını herhangi bir alanda, özellikte mimaride kopya etmemesi gerektiğini düşünen bir mimar. Romandaki diğer tüm karakterler yoğunluğu değişmekle birlikte ondan değerlerinden feragat etmesini talep ederler ama o kararlılığını muhafaza eder. Roark'ın ilginç bir başka yönü de, bu savaşını alışılagelmiş diğer kahramanlar gibi özgünlüğü ve dünyanın adaletsizliği ile ilgili uzun ve tutkulu monologlara girerek değil, aksine kibirli, neredeyse küçümseyici bir suskunluk ve birkaç küçük söz ile yapar.
Rand'ın "magnum opus"u, en büyük eseri Atlas Vazgeçti'dir. (Atlas Shrugged) 1957 yılında yayımlanmış ve dünya çapında bir bestseller olmuştur. (Kitabın adının Türkçe karşılığı "Atlas Silkindi"'dir. Dünyayı sırtında taşıyan Atlas'ın artık vazgeçtiğine yapılan bir göndermedir. Türkçe çevirisinde "Atlas Vazgeçti" ismi kullanılmıştır.) Atlas Vazgeçti, Ayn Rand'ın objektivist felsefesini en iyi ve bütün şekilde anlattığı romanıdır. Kitapta yer alan şu sözleri düşüncesini özetler:
"Benim felsefem, özünde, hayattaki ahlaki amacı kendi mutluluğu olan, varlığının yegane amacı ve en yüce eseri olarak yaratıcı üretkenliğini gören kahramansı bir varlık, bir insan konseptidir."
Atlas Vazgeçti'nin ana teması "insan aklının toplumdaki rolü" dür. Rand sanayiciyi tüm toplumlardaki en değerli organ olarak görür ve sanayicilere karşı duyulan genel kızgınlığı son derece sert bir biçimde eleştirir. Bu duyguları onu Amerikalı sanayicilerin greve gittiği ve dağlık bir alanda saklanmayı seçtiği bir roman yazmaya iter. Toplumun sömürücü olarak gördüğü, aşağıladığı ve suçladığı bu idealist, yaratıcı insanların kaçmasıyla Amerikan toplumu ve ekonomisi genel anlamda çöküşe girer. Hükümet sanayi üzerindeki zaten boğucu olan kontrollerini artırarak tepki gösterir. Roman her ne kadar politik bir temayı merkez almışsa da seks, müzik, tıp ve insan yetenekleri gibi birçok farklı ve kompleks meseleyi irdeler.
Nathaniel Branden, karısı Barbara, Alan Greenspan ve Leonard Peikoff gibi başkaları ile birlikte Ayn Rand, Felsefesini tanıtmak ve yaymak üzere objektivist hareketi başlatır.
Objektivist Hareket
1950'de Rand New York'a taşındı ve 1951'de 19 yaşında genç bir psikoloji öğrencisi olan Nathaniel Branden ile tanıştı. 14 yaşındayken Hayatın Kaynağı'nı okuyan Branden Rand'ın açığa çıkan objektivist felsefesini kendisiyle tartışmaktan zevk alıyordu. Branden ve bazı arkadaşları ile birlikte bir grup oluşturdular ve ileride Birleşik Devletler Merkez Bankası başkanı olacak Alan Greenspan'ın da katılımından faydalandılar. Yıllar sonra her ikisi de evli olmasına rağmen Rand ve Branden'ın arkadaşlıkları romantik bir ilişkiye dönüştü. Eşleri tarafından kabullenilmesine rağmen bu ilişki Branden'ın önce eşinden ayrılmasına sonra da boşanmalarına sebep oldu. 60 ve 70'li yıllarda Rand objektivist felsefeyi kitaplarıyla ve çeşitli üniversitelerde yaptığı konuşmalarla geliştirip yaydı. Konuşmalarının çoğunu Nathaniel Branden'ın felsefeyi yaymak için kurduğu Nathaniel Branden Estitüsü'nde (NBI) yaptı.
1968'de Karmaşık bir dizi ayrılma-birleşmeden ve Nathaniel Branden'ın Patrecia Scott ile olan ilişkisini öğrendikten sonra hem kendisi, hem de karısı Barbara Branden ile olan münasebetini kesin bir şekilde bitirdi. (Bu ilişki Rand-Branden ilişkisiyle çakışmamıştır.) Rand NBI ile ilişkisini bitirdi ve "The Objektivist" dergisinde yayınladığı bir mektupla Branden ile olan ayrılıklarını duyurdu. Birdaha biraraya gelmediler ve Branden objektivist harekette bir "persona non grata" oldu.
Sonradan başka ayrılıkların ve kocasının 1979'daki ölümünün de etkisiyle objektivist harekete yönelik aktiviteleri azaldı. Son projelerinden biri Atlas Vazgeçti'nin bir televizyon uyarlamasıydı.
Rand yakalandığı kanser hastalığını yendikten sonra 6 Mart 1982'de kalp krizinden öldü. Mezarı Valhalla, New York'takiKensico mezarlığı'ndadır.
Yazar istatistikleri
- 145 okur beğendi.
- 616 okur okudu.
- 37 okur okuyor.
- 1.035 okur okuyacak.
- 18 okur yarım bıraktı.