Milli Mücadeleyi başlatan iki büyük yasal kuruluştan, merkezi Anadolu'da olanın yeri Doğu Karadeniz Bölgesi ve adı Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti'dir. Mondros Savaşı Bırakma An tlaşması'nın kötü uygulanması sonucu, vatanın isgaline başlanması üzerine milletçe yok olmaktan kurtulma çabası ile 1918 yılının sonunda harekete geçen Doğu Karadenizliler hemen bir yasal kuruluş meydana getirmek istemişler ve Rus sınırından Samsun'a kadar olan bölgenin merkezinden Trabzon'da yaptıkları 12 Şubat 1919 tarihli kongre ile Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti'ni kurmuşlardı.
Cumhuriyet sonrası (1924) yasaklanan Tekkeler ve Kur'an Kursları, din öğretimini illegal hale getirmiş. Çoğu hoca evlerinde veya camilerde gizlice Kur'an kursu vermiş. Yakalananlar, en azından hapsi göze alanlardı. Mesela 1940'lı yıllarda izinsiz Kur'an dersleri veren Çaykara'nın Holayisa Köyü imamı Hınıs Hoca (aynı zamanda kaval çalarmış) bir jandarma baskınına uğramış. Jandarmaların geldiğini duyunca hırkasının içindeki kavalı çıkarıp çalmaya başlamış ve çocuklara da horon oynatmış. Jandarmalar camide horonu görünce bu sefer de "Ulan camide horon mu oynanır" diyerek dipçiklerle hocayı fena halde dövmüşler.
Trabzon'un her yanı tarihi kalıntılarla dolu! Osmanlı döneminde geçmişten gelen yapıların önemli bir bölümü korunmuş. Cumhuriyet ile birlikte özellikle yerel yönetimler ve kentin ileri gelenleri, farklı nedenlerle her tarafı talan etmişler.
Aşık Hoca, Atatürk'ün Trabzon'a geleceğini öğrenmiş. Kendisiyle görüşmek üzere kafasında şapkayla Atatürk'ü karşılamaya gitmiş. Bir fırsatını bulup görüşmeyi başarmış ve Kur'an dersleri vermek için izin istemiş. Atatürk Aşık Hoca'yı Kur'an okutarak dinlemiş. Sonra da "Sen işine devam et" diyerek şifahi olarak izin vermiş. Cumhuriyet sonrası açılan ilk Kur'an Kursu, Aşık Hoca'nın açtığı gayri resmi kurs olmuş! Aşık Hoca resmi izni ancak 1937 yılında alabilmiş.
Atatürk, "Bankanın adını ne koyacağız Hasan Bey" diye sormuş. Hasan Bey de, "Paşam uzun lafın kısası, her işle uğraşacak, bu bankanın adı İş Bankası olsun" diyor. Atatürk de bu sözü çok beğeniyor.
Bir Zamanlar Trabzon, Kuzey Ekspres Gazetesi eski sahibi Hasan Kurt'un gazetesinde yazmış olduğu Trabzon'un tarihi, önde gelenleri ve çevresi ile ilgili yazmış olduğu köşe yazılarını bir araya toplamasından oluşmuş bir kitap. Bu yazılarda Trabzon'un Cumhuriyet öncesi ve Cumhuriyet Dönemi tarihi, önde gelen kişileri, Trabzon'daki etnik kökenler, tarihi yapılar, ticari hayat, kültürel hayat ve yaşam hakkında bilgi ve ipuçlarına ulaşabilirsiniz. Günümüzde yerel medya ve sosyal medya üzerinde de gördüğümüz tarih ve tarihi yapıların yok edilmesinin Cumhuriyet Dönemi'nde nasıl arttığı hakkında bilgiler mevcut. Kitabı okuduğunuzda yok olmaya teslim edilmiş birçok tarihi esere de şahitlik ediyorsunuz.
Bunlara ek olarak şunu belirtmek gerekir ki kitapta farklı zamanlarda yazılmış köşe yazıları derlendiği için bazı olayların anlatımında tekrara düşüldüğü de olmuş.