En Beğenilen Nick Robins Gönderileri
En Beğenilen Nick Robins kitaplarını, en beğenilen Nick Robins sözleri ve alıntılarını, en beğenilen Nick Robins yazarlarını, en beğenilen Nick Robins yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Doğu Hindistan ingiliz şirketin arkasında bıraktığı bir yıkılmış harabe, Abdullah Han Galip'ten bir mısra : Zakhm gardab gaya, Lahu na thama,
"yara gizli olsa da, kan akmaya devam eder."
Sayfa 40Kitabı okudu
Kumpanya akıl almaz bir korkunçlukta bir geçmişi biçimlendirmiş ve aslında yerli halkın (belki de daha binlerce yıl) hiç ihtiyaç duymadığı bir şekilde bir ülkeyi, bir bölgeyi hatta bir kıtayı ve kendi anayurdu ile dünyayı değiştirmiştir.
Kendinden önceki şirketlerden farklı olarak Kumpanya, "tek bir kurumsal beden" olarak kurulmuştu. Bu şekilde örgütlenmenin özellikle Doğu Hint Adaları'na yapılan uzun mesafeli ticaret açısından çok değerli mali ve kurumsal yararları vardı. Hem nakliye açısından hem de yurtiçine yönelik malların satın alınabilmesi için gerekli olan külçelerin temini bağlamında sermaye kaybı oldukça yüksekti. Buna ek olarak yatırımların bir kısmının ya da tamamının kaybına yol açacak hem doğal hem de siyasi riskler oldukça fazlaydı.
Sayfa 48Kitabı okudu
Bu çokuluslu şirketin tarihini öğrendiğimizde bugünün çokuluslu şirketlerinin yapabileceği acımasızlıklardan kuşkumuz kalmayacak.
İngiliz ve Fransız devrimlerini yaşadı, Bengal Devrimi’ni yarattı. Ayaklanmalar gördü, katliamlar yaptı. İmtiyaz beratı karşılığında nice krallara rüşvet verdi, Cromwell’e diz çöktürdü.
Dünya ekonomisini liberalleştirmeye ilişkin tüm çabalara rağmen günümüzdeki küresel ticaret örüntüsünün aslında şirket ticaretinin bir türü olarak adlandırılması daha iyi olacaktır. Bu, Kumpanya çağındakiyle çok büyük benzerlikler taşıyan bir durumdur. Liberalleşme, serbest piyasalarda değil ama genellikle "batamayacak kadar büyük" şirketlerde gerçekleşmiştir. Böylesi durumlarda, Doğu Hindistan Kumpanya'sının garanti altına almak için çabaladığı resmi bir tekele sahip olmaya gerek yoktur.
Sayfa 66Kitabı okudu
Kumpanya kelimesinin ortaya çıkışıysa İtalya'da olmuştur, compagnia kelimesi Latince "ekmeği bölüşmek" anlamına gelen cum panis ifadesinden türemiştir. Compagnia esasında babaların, erkek kardeşlerin, oğulların ve diğer akrabaların emek ve sermayelerini bir araya getirdikleri bir aile şirketidir.
Sayfa 47Kitabı okudu
"Piyasanın gizli eli, gizli bir yumruk olmadan işleyemez,. "Thomas friedman
Sayfa 65Kitabı okudu
Bu silahlı külahlı tacirler İngiliz kralından aldıkları imtiyaz beratı ile önce Endonezya'ya yelken açtılar orada Hollandalılar tarafından kovalanınca Hindistan'a demirlediler ve baharat yerine kumaş ticaretine giriştiler. Babür İmparatoru'ndan geniş hükümlü ticaret anlaşması ve ardından imtiyaz beratı kopardılar.
Kumpanya kendi çıkarlarıyla devletin çıkarlarının aynı olduğu konusunda devleti daima ikna etti. Rakipleri için yeterince caydırıcı olan 154.500 kişilik resmi askeri gücü, sömürge savaşlarında Britanya İmparatorluğu’nun hizmetindeydi. Bir devletten farkı sadece bir anonim şirket olmasıydı.
Mesele Sömürüyse İnsanlık Teferruattır
Modern anonim şirketlerin anası bir devin, 1600’de kurulan İngiliz Doğu Hindistan Kumpanyası‘nın “muhteşem” tarihi.
250 yıldan fazla süren varlığı döneminde elde ettiği büyüklük günümüz bilişim ve petrol şirketlerinden onlarca kat fazlaydı.
Bu servet, Hindistan’ın içinin boşaltılıp bir imparatorluk başkentine dönüşecek Londra’ya taşınması ve insanlık tarihinin en büyük ticari sır ve kültür hırsızlığına cüret edilip Çin’in çayının çalınmasıyla elde edilmişti. Açlıktan, sefaletten, sömürüden ölen milyonlarca Hintli ile afyona alıştırdığı bir o kadar Çinli ise sadece teferruattı.
Doğu Hindistan Kumpanyası sadece geçmişe ait, Asya’dan baharat, tekstil ürünleri ve çay getirip Avrupalı tüketicilere satan bir grup tacirin sıradan ticari hikâyesi değil bir kurumsal yenilik ve küresel dönüşüm anlatısıydı. Kumpanya, hissedarlı şirket sahipliği modelinin öncüsüydü ve modern işletmeciliğin temellerini atmıştı. Kısacası bugün başımıza bela olan herşeyin. Sınırsız ve ölçüsüz kâr ihtiyacının, şirket yolsuzluklarının, yönetici suiistimallerinin; özel güvenlikten orduya, mafyadan devlete kadar silahlı güç yani zor kullanmanın meşru kılınmasının ve diğer bütün kötülüklerin anasıydı.
Marx'ın Vicdanlı Tutumu Ders Olsun
Edmund Burke bu şirketi, Kumpanya'yı dizginlemeye yönelik hamlelerde bulundu ama bunu sadece ekonomik durumu iyi olduğunda ve şirketin hisselerine muhtaç olmadığı dönemlerde yaptı. Adam Smith ise baş yapıtı Milletlerin Zenginliği'nin baskısını bu şirketin yaptıkları yüzünden erteledi ve hatta kitabına yeni bir son bölümü bu şirket dolayısıyla ekledi. Jonathan Swift Alçakgönüllü Bir Öneri'sini bu şirkette çalıştığı dönem deneyimleri sayesinde kaleme aldı. Karl Marx diğerleri gibi Kumpanya'yı vicdansızlığı, kötülüğü, hainliği, katilliği ve çıkarlarına olan düşkünlüğü üzerinden değil kapitalizmin atlısı olmasından, daha doğrusu kapitalizm dâhilinde yani ahlakî değil bilimsel bakış geliştirerek ele alan tek filozoftu.