En Eski Nick Robins Gönderileri
En Eski Nick Robins kitaplarını, en eski Nick Robins sözleri ve alıntılarını, en eski Nick Robins yazarlarını, en eski Nick Robins yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
1600 yılında soğuk bir Yeni Yıl Arifesi'nde kurulan İngiltere'nin Doğu Hindistan Kumpanyası, modern anonim şirketlerin anasıdır. İki buçuk yüzyıldan fazla devam eden varlığı boyunca, imtiyazlı tekellerin merkantilist dünyası ile sadece hisse sahiplerine karşı sorumluluk taşıyan sanayi çağının şirketleri arasında bir köprü görevi görmüştür. Kumpanya'nın bir kraliyet imtiyazı ile kurulmuş olması, Britanya ve Asya arasında gerçekleşen tüm ticaret üzerinde tekeli ve topraklar üzerinde yönetim ve ordu besleme şeklindeki yarı-egemen ayrıcalıkları onu başka zamanlara ait kurumsal şirketlerden ayırır. Fakat mali yönden beslenmesi, yönetim yapısı ve iş dinamikleri düşünüldüğünde Kumpanya'nın modern bir yapısı olduğu inkâr edilemez. Kadrosunu yöneticiler değil de hizmetkârlar olarak adlandırmış olabilir ya da e-posta ile değil de tüy kalemle haberleşmiş olabilir ama hisse sahiplerine ait bir şirketin tüm temel özellikleri Kumpanya'da apaçık görülebilir. (...) Varlığı boyunca Kumpanya neredeyse devamlı bir dönüşüm halindeydi. Kumpanya'nın sonuysa, Britanya'da genellikle Hint Ayaklanması ve Hindistan'da Birinci Bağımsızlık Savaşı olarak bilinen ve Kumpanya yönetimine karşı 1857-58'de gerçekleşen başkaldırıdan sonra gelecektir.
Sayfa 22Kitabı okudu
Batışına kadar geçen sürede Kumpanya, zenginliğin Batı'dan Doğu'ya doğru olan akışını tersine çevirerek ekonomi tarihinin gidişatını değiştirmiştir. Roma döneminden beridir baharat, tekstil ürünleri ve diğer lüks malların karşılığında altın ve gümüş gönderen Avrupa, her zaman için Asya'nın ticari bağımlısı olmuştu. (...) Kumpanya'nın çöküşüne kadarki dönemde Avrupa ekonomisi, Çin ve Hindistan ekonomisini ikiye katlamıştır ki bu, 1600 yılındaki durumun tamamen tersine çevrilmesi anlamına gelmektedir. Eğilimin bu şekilde tersine dönmesinde elbette birçok unsur etkili olmuştur ama Doğu Hindistan Kumpanyası, modern zamanların doğuşunu belirleyen küresel gelişmelerde yaşanan büyük değişimin tetikleyicisi olan önde gelen aktörlerden kesinlikle biridir.
Sayfa 24Kitabı okudu
Kumpanya I. Elizabeth tarafından "Doğu Hint Adalarıyla Ticaret Yapan Londralı Tüccarların Düzenleyicisi ve Kumpanyası" adıyla ilk kez kurulduğunda işler Kumpanya'nın ilk Yöneticisi Sir Thomas Smythe'in konağından yürütülüyordu. Philpot Lane'de yer alan bu konağın yerinde günümüzde oldukça manidar bir biçimde "Spice Trader" [Baharat Taciri] adıyla faaliyet gösteren bir Hint restoranı yer alıyor.
Sayfa 25Kitabı okudu
İlk defa 1648'de Kumpanya tarafından kullanılan Doğu Hindistan Evi 200 yıllık ömrü boyunca pek çok kez el değiştirmiştir. Bina 1690'larda, "önsezi sahibi ve derin amaçlara sahip adamların birlikteliği olan Doğu Hindistan Kumpanyası'na" ait ev olarak biliniyordu.
Sayfa 26Kitabı okudu
Yüzyılın sonunda bir internet şirketi Doğu Hindistan Şirketini web tabanlı marka ürünler satan bir sanal fabrika olarak kabataslak yeniden kurdu. Bu internet sitesine göre, Kumpanya isminin kullanılması, "Britanya markalarının büyük gücünü -gelenek, eski tarz lüks, kusursuz güzellik- egzotik ülkeler, denizcilik, seyahat ve macera ile bir araya getirerek herhangi bir sanal mal ya da hizmetin güvenilirliğini artırmaktadır.
Sayfa 35Kitabı okudu
Şirketler modern çağın en güçlü kurumları olmalarına rağmen tarihimizin, hâlâ, şirketler, bunların yöneticileri ve yol açtığı etkilerden ziyade devlet ve bireylerin siyasal ve kültürel alandaki faaliyetlerine odaklanması gariptir. Hâlihazırdaki şirketleri tam olarak anlamak istiyorsak geçmişteki şirketleri anlamak zorundayız.
Sayfa 40Kitabı okudu
Kumpanya kelimesinin ortaya çıkışıysa İtalya'da olmuştur, compagnia kelimesi Latince "ekmeği bölüşmek" anlamına gelen cum panis ifadesinden türemiştir. Compagnia esasında babaların, erkek kardeşlerin, oğulların ve diğer akrabaların emek ve sermayelerini bir araya getirdikleri bir aile şirketidir.
Sayfa 47Kitabı okudu
Dünya ekonomisini liberalleştirmeye ilişkin tüm çabalara rağmen günümüzdeki küresel ticaret örüntüsünün aslında şirket ticaretinin bir türü olarak adlandırılması daha iyi olacaktır. Bu, Kumpanya çağındakiyle çok büyük benzerlikler taşıyan bir durumdur. Liberalleşme, serbest piyasalarda değil ama genellikle "batamayacak kadar büyük" şirketlerde gerçekleşmiştir. Böylesi durumlarda, Doğu Hindistan Kumpanya'sının garanti altına almak için çabaladığı resmi bir tekele sahip olmaya gerek yoktur.
Sayfa 66Kitabı okudu
Bu silahlı külahlı tacirler İngiliz kralından aldıkları imtiyaz beratı ile önce Endonezya'ya yelken açtılar orada Hollandalılar tarafından kovalanınca Hindistan'a demirlediler ve baharat yerine kumaş ticaretine giriştiler. Babür İmparatoru'ndan geniş hükümlü ticaret anlaşması ve ardından imtiyaz beratı kopardılar.
Marx'ın Vicdanlı Tutumu Ders Olsun
Edmund Burke bu şirketi, Kumpanya'yı dizginlemeye yönelik hamlelerde bulundu ama bunu sadece ekonomik durumu iyi olduğunda ve şirketin hisselerine muhtaç olmadığı dönemlerde yaptı. Adam Smith ise baş yapıtı Milletlerin Zenginliği'nin baskısını bu şirketin yaptıkları yüzünden erteledi ve hatta kitabına yeni bir son bölümü bu şirket dolayısıyla ekledi. Jonathan Swift Alçakgönüllü Bir Öneri'sini bu şirkette çalıştığı dönem deneyimleri sayesinde kaleme aldı. Karl Marx diğerleri gibi Kumpanya'yı vicdansızlığı, kötülüğü, hainliği, katilliği ve çıkarlarına olan düşkünlüğü üzerinden değil kapitalizmin atlısı olmasından, daha doğrusu kapitalizm dâhilinde yani ahlakî değil bilimsel bakış geliştirerek ele alan tek filozoftu.