Bir şey yalnız sana bağlıysa, onu elde etmek için istemek ve kararlı olmak yeter. Başkalarının onayına bağlı olan her şey, hiçbir şekilde ilgi gösterilmemesi gereken bir do ut des'tir [(lat.) alışveriş].
Sayfa 128 - Can ModernKitabı okudu
Tourneur'ün The Revenger's Tragedy [Öç Alanın Trajedisi] adlı oyunu, işe giriştiği zaman değer verdiği her şeyin soysuzlaşmış ya da soysuzlaşmakta olduğunu gören öfkeli bir öç alıcının hikâyesi olabilirdi; annesi Graziana ile kendisi arasındaki sahneden (Perde II, sahne I) ve kız kardeşi Castiza'nın sözlerinden (Perde IV, sahne IV) oyun bu yönde gelişecekmiş gibi görünür. Ne var ki anne hemen pişman olur, kız kardeş de aynı pişmanlığı duyuyormuş gibi davranır. Böylece hikâye öç alıcılarla şehvet düşkünü saraylılar arasında geçen bir entrika ve kan dökücülük oyununa indirgenir; beş perde boyunca Vindice ne bir ahlak dersi alır ne de yeni bir yaşantı kazanır; kurulu bir çark gibi öç almak istediği kimselerden öç alır, sonra da aynı çarka kapılarak cezalandırılır. Vindice'nin son sözleri hiçbir zaman Shakespeare'in kişilerinin ya da Webster'in Ak Şeytan'ındaki Flaminea ve Vittoria'nın etkileyici son sözleri değil, sağduyuyla önlenebilecek çılgınca bir davranıştan sonra duyulan acı öfkenin ifadesidir: "We die after a nest of dukes" sözleri pek yetersizdir.
* (İng.) "Düklerin yuvası uğrunda can veriyoruz."
Sayfa 227 - Can ModernKitabı okudu
"Ne var ki dilin kurucuları için dil yazılı dildi, konuşma dili değildi hiçbir zaman; kitaplar daha sonraki sesletimlere uymadığı için, ses organları göze bağlı kalmak zorundadır."
Sayfa 259 - Can ModernKitabı okudu
"... Ne türden olursa olsun düzenleme, kompozisyon, oranlar, denklikler hesabıdır. Bunun tersine, hayal her tür hesabın, belli belirsiz ya da gizli de olsa her tür yasanın boyunduruğundan kendini kurtarır ya da kurtardığı iddiasındadır. Giraudoux'nun romanlarında kompozisyonun hiçbir öneminin olmaması buradan kaynaklanır... "(s. 154 - D. Mornet, Introduction à l'étude des écrivains français d'aujourd'hui.¹)
Aslına bakılırsa, ben bunun tam tersini söylüyordum (David Copperfield çevirisinin önsözü: "Hayal: Katışıksız kurgu"). Mornet adlı bu zat, Fransız bilgiçlerine özgü tutumla her şeyi ayırt edip sınıflandırıyor. Hayal, zekânın zıddı değildir. Hayal, benzerlik, anlam yüklü ima, simgesellik ilişkileri oluşturmada yararlanılan zekâdır. Yalnızca onun kurguyu gerçekleştirdiğini söylüyordum, çünkü yalnızca o gerçekliğin, günlük yaşamda olup bitenlerin, doğalcı olayın zorbalığından kaçar ve gerçeklik yasasının (gerçeklik yasası kurgu yokluğu demektir, o kadar ki ne sonu, ne başı vardır) yerine masalı, anlatıyı, miti, zekâ kurgusunu geçirir.
¹ (Fr.) Günümüz Fransız Yazarlarını İncelemeye Giriş.
Sayfa 291 - Can ModernKitabı okudu
Pierre Corneille, Aristoteles hakkında şunları söylüyor: "... Onun döneminin tiyatro yapıtlarında iyilerin -kendileri de suç işlemedikleri sürece- kötülerin yıkımı yoluyla kurtulmaları söz konusu değildir..."*
"Yakınlar arasında geçen" dört trajik eylem hakkında: a) Kurbanın kim olduğu bilinir ve kurban öldürülür; b) Kurbanın kim olduğu bilinmez, yitirildikten sonra kim olduğu öğrenilir; c) Kurbanın kim olduğu bilinmez ve kurban öldürülmeden önce tam vaktinde kim olduğu öğrenilir;
d) Kim olduğu bilinir, ama öldürmek mümkün olmaz. Aristoteles'e göre, son durum en kötüsü. Corneille burada bir ayrım getirir: Gelgeç gönüllülük yüzünden fikir değiştiriliyorsa öyledir, ama yüce bir olgu yüzünden değiştiriliyorsa, bütün tragedyaların en iyisidir, çünkü "doğaya karşı tutkuların ya da sevgiye karşı görevin savaşımı"nı gerektirir. Jimena, Sid'i mahvetmek için her şeyi yapar. Ya bu çelişki ya da kötülerin cezalandırılması: işte modern tragedya.
*De la tragédie, et des moyens de la traiter selon la vraisemblance onu le nécessaire [Tragedya ve Tragedyayı Gerçekliğe ya da Gerekliliğe Göre İşleme Araçları Üzerine.]
Sayfa 344 - Can ModernKitabı okudu