. . PRENS, Niccolo Machiavelli . .
LANETLENMİŞ, AFOROZ EDİLMİŞ, ŞEYTANIN KİTABI: 
Prens
Siyaset Kuramının Baş Yapıtı . . .
Bu eseri hiç okumamış birinin siyaset hakkında yorum yapması durumunda bu yapılan yorum, içerik itibariyle sığ kalacağı gibi ayrıca parçaları tamamlanmamış bir puzzle gibi eğreti duracak , o anlatılan kişinin zihninde oluşan ana tablo tam olarak canlanamayacak veya hiçbir şeye benzemeyecektir. İşte, böylesi bir öneme sahip bir düşünürdür; 
Niccolo Machiavelli ve onun kült eseri Prens
Sonda söyleyeceğimi ilk baştan söyleyerek inceleme yazıma başlıyorum:
Tarih ve yaşanmışlık, insan hakkındaki çok acı bir hakikati , Niccolo Machiavelli ‘nin kafasına mermer taşından bir balyoz gibi indirmiş; kafasında tuz buz etmiştir:
İnsan; menfaati için güçlüden yana tavır alan, esneyebilen karakteriyle her şekle girebilen, yeri geldiğinde karşısındakini hayrete düşürtecek kadar sahtekâr, düzenbaz, tatminsiz, açgözlü, nankör ve omurgasız bir mahluktur.
Niccolo Machiavelli , tarihten edindikleri ve yaşanmışlıkları sonucu bazı acı dersler çıkarmış ve insana olan güvenini yitirmiş gibidir. Yöneten kesimin ahlâksal deformasyonu; yönetilen kesimin ise saflık derecesindeki kandırılmaya müsait tavırları sonrası Niccolo Machiavelli, insan türü hakkında bir hükme varmıştır: İnsan, aciz yaradılışlı bir mahluktur. Ancak bu şekliyle kendi haline bırakılıp zalimlerin insiyatifine terk edilmemelidir. Kabaca tabir etmek gerekirse; bu koyun sürüsünü güdecek bir çoban lazımdır. O işi de ben kurnaz yöneticilerinize çaktırmadan yapmaya çalışacağım demektedir.
Devam edelim . . .
İnsanların gereksinimleri bitmek bilmediğinden doyumsuz insanoğlunun ruhunda sürekli bir memnuniyetsizlik/tatminsizlik hali hakimdir. İnsanlar, ihtirasları ve sabırsızlıkları sebebiyle zamana ters düşen eylemler yapmaktadır. Bu sebepledir ki; şimdiki zamana söylenmekte, geçmişi ile övünmekte ve geleceği ise ayakları yere basmayan toz pembe hayallerle arzu etme eğilimindedir. Hem yöneten hem de yönetilen kesimlerin olaylar karşısındaki tavır ve davranışları düşünüldüğünde; Niccolo Machiavelli ‘nin kafasındaki insan profili, menfidir diyebiliriz. Pesimist ruh hali ile tasavvur ettiği insan kavramı, mükemmelliğe ulaşmamak için adeta bağnaz bir şekilde kendini değişmezlik kanununa tabi tutmaktadır. Bu bencil ve absürt inat, Niccolo Machiavelli ‘yi insandan bezdirmiş gibidir. “Gibidir” diyorum çünkü, en karamsar olduğu zamanlarda bile aklının kıyısının köşesinden bir yerlerden de olsa umudun düşünü geçirir. Lakin Niccolo Machiavelli de bu umudun düşün peşinden gitmiş ve bu başyapıtını ortaya koymuştur.
Evet, tüm bu tiksinç vasıflar aslında pragmatizm esasında toplanıyor gibi gözükse de onun derinliklerinde yatan atadan kalma genetik aktarımla süregelmiş olan “Bencil Gen” yatar. Dizginleyemediği ve zaten dizginlemek/yontmak için ilave bir çaba da göstermediği ilkel dürtülerine kendini teslim eder, insan türü. Buradan başka bir inceleme yazısı konusu çıkıyor: İnsan, aciz yaradılışlı bir mahluktur, tüm hayatı aslında yaradılış itibariyle süregelen bu acziyetler silsilesi ile boğuşmaktan veya onun sonuçlarına katlanmaktan geçer. Bu kısımlara konunun dağılmaması adına bu inceleme yazımda gir(e)miyorum. Ancak elbette, başka bir incelememin uzunca bahsedilecek bir konusu olacak bir kavram bu.
Devam edelim . . .
Aslında özünde okuyacağınız kitabın çıkış noktası budur; Niccolo Machiavelli , insan hakkında edinmiş olduğu yaşam tecrübelerinden ve gözlemlerinden yola çıkarak , Dünya’nın ana yönetim çarkı olan Siyaset Bilimi’nin özünü insanın çirkin ve aciz tabiatına bakarak oluşturmuştur. BU SON CÜMLEYİ BİR DAHA OKUYUN (!) . . . Ne kadar acıklı bir cümle ve tespit değil mi?
Devam edelim . . .
Niccolo Machiavelli , tarihten edindiği ve yaşanmışlıkları sonucu aldığı dersler ile insana olan güvenini yitirmiş gibidir. Özünde Rönesans Hümanizmi’ni benimseyen insan/insanlık sevgisiyle dolu olan bu adam, devlet yönetimi katındaki insanlar ve onların yönettiği milletlerin insanları hakkında o kadar çok menfi şeye şahit olmuştur ki bu şahit oldukları sonucunda insanların gerçek iç yüzünü görmüş ancak yine de aydın ve iyi kalpli bir birey olmanın gereği olarak insanları siyasetin ve yönetici sınıfının kurnazlıklarına, kötü emellerine karşı halkın saf insanlarını uyarma gereği duymuştur.
Niccolo Machiavelli yi anlamak, bir inşaat yapmak gibidir. Önce zemini oluşturmak ardından kat çıkarak binayı inşa etmek gerekir;
O halde inşaata başlayalım…
Eserin Ortaya Çıkış Zemini:
Fransa ve İspanya'nın İtalya toprakları üzerinde işgali yetmezmiş gibi bir de İtalya kendi içinde (Venedik ve Roma Papalık) birbirleriyle çatışma halindedir. Ülke, hem dışardan hem içerden çatırdamaktadır. Ortada tek bir gerçek vardır; herkes kendi menfaatinin gereğini yapmaktadır ancak olan yine halka olmaktadır. Ülke, yangın yeridir. Kaos ortamını sona erdirecek, sulh sağlayacak bir kurtarıcı/derleyici/toparlayıcı yani bir ‘’Hükümdar’’ aranmaktadır.
Niccolo Machiavelli ‘nin Sahneye Çıkışı:
Niccolo Machiavelli, yeni efendilerine karşı gelmiş ve zindana atılmıştır (1513) ancak bir süre sonra serbest bırakılır. Küçük bir köyde inzivaya çekilir. İşte bu inziva köşesi, onun bu büyük eseri yazmasına vesile olacak ortamı kendisine sağlar. Çok çileli bir dönem geçirmiş, yaşadığı süreç onu oldukça yıpratmıştır; ruhu neredeyse çökmek üzeredir. Nobel ödüllü yazar 
José Saramago ‘nun da dediği gibi “Ruh gerçek büyüklüğünü en büyük sıkıntı anlarında koyar ortaya.” Niccolo Machiavelli için de bu, böyle işlemiştir. Orijinal adı: De Principatibus (Prens) olan eserini tam da böyle bir buhranlı zamanda burada yazar.
Niccolo Machiavelli , kurnazın tekidir. Ancak korkmayın (!) iyi kalpli bir kurnazdan bahsetmekteyiz. Henüz şartların olgunlaşmadığını bildiğinden dolayı bükemediği bileği öpmek zorunda olduğunun bilincindedir ancak dedik ya kurnazın tekidir. Çok akıllı bir strateji yürütür ve yeni efendileri olan Mediciler’e kendini sevdirme manevrası yapar. Kaleyi dışardan fethetmenin imkansız olduğunu anlayan iyi kalpli kurnaz Niccolo Machiavelli , kaleyi içeriden fethetmenin yolunu bulmuştur. Prens adlı kitabını 1513 yılında Giuliono’de Mecidi’ye “Başarılı Bir Prens Olma Kılavuzu” olarak hediye etmek amacıyla kaleme alır. Ancak dönemin hükümdarı, bu eserin yüzüne bile bakmaz. Zaten bu eserin basımı , Niccolo Machiavelli ‘nin ölümünden dört sene sonrasına denk gelecektir (1531). İyi ki bu dönemlerde hayatta değilmiş çünkü yaşıyor olsaymış lanetlenmiş bir adam olarak eseri bolca hakaret yemiş olacaktı…
Temel olarak; Niccolo Machiavelli Prens adlı eserinde neyi anlatır?
26 bölümden oluşan Prens , ‘’İdeal Bir Prens İdaresinin Bir Ütopyası’’nı anlatmaktadır. Basit anlamıyla; Niccolo Machiavelli ‘nin dönemin prensine hitaben yazdığı rapor niteliğinde bir eser de denilebilir. Eserinde prens nedir ve kaç tür prenslik vardır, bunların olumlu/olumsuz yönleri nedir, bir ülke yöneticisi nasıl olmalıdır, şunlara… şunlara… dikkat et başın ağrımasın şeklinde bir danışman edasıyla yazılmış tavsiye notları gibidir.
AHLÂK VE SİYASET SORUNSALI:
Başarıya giden yolda her şey mübah mıdır?
Niccolo Machiavelli ‘ye göre; bu sorunun cevabı: EVET…Bu durumda ahlâki tüm değerler, yeri geldiğinde üzerinden fil geçmiş gibi çiğnenip ezilecektir. Makyavelist düşünceye göre; hile, aldatma, ihanet hatta yalan gibi etik dışı davranışlar, eğer amaca ulaşmakta fayda sağlayacaksa erdemli davranışların bir kenara bırakılması daha uygun olacaktır. Tertemiz karakterli bir insan edasıyla bu cümleye bakınca ne kadar acıtıyor insanın içini değil mi?
Maalesef siyaset böyle…
Devam edelim . . .
Niccolo Machiavelli ‘ye göre ahlâk, siyasetten ayrı tutulmalıdır. Ahlâkın siyasette yeri yoktur. Ahlâklı, dürüst, güvenilir olmak gibi kişilerin sahip olabileceği özel değerler, bir devlet adamı için lüksten başka bir şey değildir. Bir kişi, bireysel olarak ahlâki değerlere sahip olabilir. Ancak devlet adamı kimliğine bürünmüş bir bireyin lügatında etik kavramının yeri yoktur. Devlet adamı, bir çok kimsenin hayatından sorumlu olduğu için gerektiğinde yalan da söyleyebilir. Geleneksel ahlâk anlayışını reddeder. Güç savaşlarında yapılanların meşru olduğunu, erdemli davranışların mümkün olmadığını savunmaktadır. "Başarıya giden yolda her şey mübahtır." der kendisi. Daha da ileri gider; Prens'in gerektiğinde halkı kendine mecbur bırakmasını bile söyler. Hatta dini bir araç olarak kullanmasını dahi tavsiye eder. Niccolo Machiavelli ‘nin bu tutumları, kimine göre ahlâksız bir sistem kimine göre ise izlenmesi gereken doğru bir yoldur. Buradan ‘’Etik Felsefesi’’ne de girersek inceleme yazısı çok uzar.
O yüzden bu konuya girmeden devam ediyorum . . .
Kısaca özetlemek gerekirse;
‘’Devletin Ahlâkı’’ ile ‘’Özel Yaşamın Ahlâkı’’ birbirinden tamamen farklı iki şeydir. Bu doktrine göre; özel yaşamda suç sayılacak davranışlarda bulunamazken devlet adamı kimliğine geçip herhangi bir icraat yaptığında ahlâksal normlarını hiçe sayması ve çiğnemesi suç ya da ayıp teşkil etmez. Her bir siyasi düzen, bir süre sonra amacından sapar, işlevini yitirir ve tasfiye olur, yerine başka bir düzen geçer. Bu, bir kısır döngü olarak hep böyle devam eder. Bu yasada ayıplayacak ya da bundan gocunacak bir durum yoktur. Çünkü, “Siyasetin Doğası” böyledir. Nasıl ki bir ormanda hayatta kalabilmek için gözünü kırpmadan kendinden daha az güçlü yapıdaki bir hayvanı avlayıp yiyen bir aslanı suçlayamazsak, Siyaset Bilimi’nin sevilmeyen hatta tiksinti duyulan karakteristik yapısından dolayı Onu ayıplamak, kınamak, suçlamak da abes kaçar.
Niccolo Machiavelli, bu doktrin çerçevesinden hareketle yönetici zümrenin iktidarı nasıl ellerinde tutabileceğine dair tüyolar verir. Makyavelizmin temelini atan bu eser, Siyaset Bilimi'nin başucu rehber kitabı niteliğindedir.
MACHIAVELLİ NEDEN DEĞERLİDİR?
Niccolo Machiavelli, Batı siyasal düşüncesinde 
Platon (Eflatun) ve 
Aristoteles sonra gelen en önemli düşünürdür. Niccolo Machiavelli, sistematik bir siyaset felsefesi ortaya koymaktan ziyade, pratik/uygulanabilir bir siyaset felsefesi ortaya koymaya çalışmıştır. O, sadece somut gözlemlerden hareketle, bazı varsayımlarda bulunmaktadır.
Machiavelli’nin paradigması, asıl kendisinden sonra sistematik hale getirilmiş ve birçok düşünüre yol gösterici olmuştur.
Bu adamın ağzındaki baklayı yavaştan çıkarmaya başlayalım artık. . .
𝐊𝛊𝐳𝛊𝐦 𝐬𝐚𝐧𝐚 𝐬𝐨̈𝐲𝐥𝐮̈𝐲𝐨𝐫𝐮𝐦, 𝐠𝐞𝐥𝐢𝐧𝐢𝐦 𝐬𝐞𝐧 𝐚𝐧𝐥𝐚. . .
Nasıl ki 
Sokrates , sopası ile halkı dürtmüşse, Niccolo Machiavelli de bu eseriyle dolaylı olarak halkını dürtmüştür. Bir nevi ‘’Kızım sana söylüyorum, gelinim sen anla’’ durumudur. Uyandırdığı kinin tek sebebi, politikacıların/demogogların sırlarını ifşa etmesi, maskelerini düşürmesidir. Sanki ‘’Siyasetçileri kendinizdenmiş gibi zannetmeyin onların sizden apayrı bir dünyası var’’ der gibidir. Size sunulan ile gerçekte olan, farklı kişilerdir. Saf-masum halkını uyararak politikacıların maskelerinin arkasındaki gerçek yüzlerini işaret etmektedir. Günümüzde de Dünya Siyaseti hala böyle değil midir? Politika sahnesinde izlediklerimizle gerçek anlaşmaların yapıldığı masaların farklı şeyler olduğu dikkatli gözlerle bakıldığında çok da aşikar değil mi?
Niccolo Machiavelli Yönetici ve Yönetilen İnsan Kitlelerinde Karşı Çıktığı İki Temel Şey Vardır?
Tam olarak bu iki kavramı bilirsek; bu adamı biraz daha anlamış olacağız . . .
Fortuna vs. Virtu Kavramları:
Birbirleriyle çelişek iki kavram olarak karşımıza çıkar. Fortuna, öncesinde çok çalışılmış üzerinde çok kafa yorulmuş ve genel-geçer bir onay aldıktan sonra yürürlüğe konulan ve hatta daha da ileri gidersek ‘’%100 Kesin Zafer’’ olarak addedilen büyük projelerin/planların bile hiç de umulmadık bir şekilde hezimete uğradığı dönemler olmuştur, tarih sahnelerinde. Kesin öngörüler bazen kontrpiyede bırakabilir.
Virtú ise insan kendi öz kaynaklarıyla (yeteneği, zekası, çabası..vs) kendi kapasitesini aşmanın yollarına bakmalıdır. Kaderciliğin insanlığa sunduğu ‘’Pasifize edilmişlik’’ halinin tam tersine mevcut potansiyelini maksimum derece kullanarak kendi başına sonuç edinme becerisidir de denilebilir. Boyun eğmeyen, imkanlarını ve yapabileceklerinin kapasitesini maksimum zorlayan bir insan tipi görülüyor burada. Tam olarak da burada Fortuna kavramının pasif/insanı dinginleştiren/ tembelleştiren en önemlisi de kendini aşkın konuma getirecek öz potansiyelini kullanmaktan mahrum eden tüm öğelerinden bu kavramın tam tersi aksiyon alarak koruyan bir kavram olarak karşımıza çıkıyor Virtú kavramı.
Şu cümlesinde ne de güzel açıklamış bu kavramı:
”….eğer içlerindeki yetenek olmasaydı fırsat önlerine boşuna çıkmış olurdu.”
Fırsat önüne geldiğinde atılacaksın, kaderine teslim olup kaderim böyleymiş atılsam bile zaten bir şey değişmeyecek diye kuruntu yaparsan Fortuna’ya teslim olmuş olursun. İnsan, virtu kavramının peşinden gitmelidir. Hala ne kadar da geçerli değil mi bahsettikleri şeyler? Sadece devlet ve millet yönetimi için değil kişisel gelişim için bile baz alındığında bireye ne kadar katkı sunacak bir bakış açısı vermiş, Machiavelli.
Niccolo Machiavelli ‘ye göre, insanlar tarafından genel-geçer olarak kabul edilen kadercilik anlayışı, kaderin aşılmasının mümkün olmadığı ile ilgilidir. Dayatılan sistemin pasifize ettiği insan kitleleri, bunu böyle görür, kabullenir ve kabuğuna çekilir. Ancak Machiavelli, ideal bir hükümdarın siyaseten bir başarı elde etmesi için ipleri bizzat eline alması gerektiğini Fortuna’yı değil Virtu’yu takip etmesi gerektiğine vurgu yapar. Başta hükümdarlar olmak üzere, her insan yaptığı icraatlarda ve ileriye yönelik plan ve projelerinde bir yanılma payı olabileceği ihtimalini de her zaman aklının bir köşesinde tutmalıdır.
Niccolo Machiavelli, garantici bir siyasi danışmandır. Nasıl ki uğranılan hezimetler, yenilgiler karşısında ümitsizliğe kapılmamak gerekirse , elde edilen zaferler sonrasında da hem devlet hem de millet şımarmamalı, zafer sarhoşluğuna kendini teslim etmemelidir.
DOĞANIN VAHŞİ YASALARININ HÜKMÜ:
Olması gereken ideal bir hükümdar, yeri geldiğinde vahşi doğa yasalarını en acımasız şekilde çalıştırabilmelidir. Merhametin ölçüsü fazla kaçmamalı, etrafına korku salmalıdır. Niccolo Machiavelli, bu gaddarlığı yapmayan hükümdarların tarih sahnesinden silindiğine şahit olmuştur. Bu, tecrübe ile sabittir. Tabiatın ilkel ve vahşi yasası olarak; eğer karşıdakini yok etmezsen o seni zaten yok edecektir. Basit bir benzetmeyle; Ağaçları katletmeden, bir masa veya bir sandalye yapamazsınız; bir hayvan öldürülüp o öldürülen hayvan kesilmeden et yiyemezsin; o halde insanları öldürmeden de bir devlet kuramazsınız demeye gelmektedir sözü. Bu, insanın yüzüne tokat gibi çarpan acımasız ancak salt gerçek bir doğa yasasıdır. Niccolo Machiavelli, merhametli hükümdarlara tam olarak böyle salık verir;
‘’Bu yüzden, bir prensin hayvanı ve insanı iyi kullanmayı bilmesi gerekir’’…’’hayvanlardan tilki ile aslanı seçmelidir; çünkü aslan kendini tuzaklardan koruyamaz, tilki de kendini kurtlardan koruyamaz. Öyleyse, tuzakları tanımak için tilki, kurtları korkutmak için de aslan olmak gerekir; Yalnızca aslanlık edenler, bu işten anlamıyorlar demektir.”
Niccolo Machiavelli , zamanında bu işi çözmüş
Devam edelim . . .
AHLÂKSIZLIĞI DEŞİFRE EDEN ADAM: MACHIAVELLI . . .
Kilise tarafından neden ‘’Yasaklı Şeytanın Kitabı’’ olarak ilân edilmiştir?
İtalyan Dili ve Edebiyatında 
Dante Alighieri ‘nin şaheseri olan 
İlahi Komedya ile taçlandırılırken; Niccolo Machiavelli, kilise tarafından aforoz edilmiş, yazdığı kitap Prens meydanlarda yakılmıştır, okunması ise yüzyıllarca yasaklanmıştır. Makyavelli’nin ağır sansürünün kalkması, gün yüzüne kavuşması için Fransız İhtilalini yani 19.yüzyıla kadar beklenmesini gerektirecektir. O kilisenin nazarında ‘’Bir Şeytandır’’, kitabı ise ‘’Şeytanın İcadı’’dır. İşlediği günah büyüktür. Çünkü ‘’Kilisenin, Din Adamlarının’’ ve ‘’Kirli Siyasetin’’ ipliğini pazara çıkarmış, ahlâksızlıkları, ikircikli tavırlarını deşifre etmiş, maskelerini düşürmüştür. Böyle bir adama Kilise’nin tabii ki hürmet edecek hali yoktur…
SONUÇ:
Prens ‘i hükümdarlara iktidarlarını elde etme ve sürdürme konusunda akıl veren bir kitap olarak okuyabileceğimiz gibi, daha çok yönetilen sınıfların iktidar sahiplerinin altında yatan mantığı kavrayabilmesini sağlayacak bir metin olarak da bakılabilir. 500 yıl önce yazılan bu başyapıt, Aydınlanma Çağı Rönesans Edebiyatı’nın en ünlü eserleri arasında sayılmaktadır.
Jean-Jacques Rousseau tilkinin hakkından tilki gelir diye düşünerek belki de iyi kalpli tilki Machivelli’yi şu cümlesiyle deşifre etmektedir:
“Krallara ders vermek bahanesiyle, halka nasıl yönetildiklerini öğreten bu Cumhuriyetçinin amacı, halkı zulmün boyunduruğundan kurtarmak için, kurnazca uyandırmaya çalışmaktır.“
Jean-Jacques Rousseau
𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛𐮛
𝐊𝐈̇𝐓𝐀𝐁𝐈𝐍 𝐀𝐊𝐋𝐈𝐌𝐀 𝐃𝐔̈𝐒̧𝐔̈𝐑𝐃𝐔̈𝐆̆𝐔̈ 𝐁𝐀𝐙𝐈 𝐒𝐎𝐑𝐔𝐋𝐀𝐑:
𝟏-) Amaç uğruna her şey mübah mıdır?
𝟐-) Amacın ulvî olması, yapılan ahlâksızlığı örtmek yeterli bir gerekçe teşkil eder mi?
𝟑-) 
Marcus Tullius Cicero ‘nun ‘’Ahlâksızlık, halkın genelince kabul görürse artık ahlâksızlık olmaz.'' sözünden hareketle; Ahlâk ile siyaset kavramlarının yanyana gelemeyeceği çok malumken; ahlâklı davranarak elde edilemeyen bir siyasi başarı, ahlâksızlık ile elde edilirse – ki bu, çok olası – bu şekilde elde edilen bir başarıyı çoğunluk desteği ile iktidara taşıyan halk için ‘’Ahlâksız’’ diye niteleyen bir tanımlama yapmak doğru olabilir mi?
𝟒-) Özel hayatında ahlâklı olan biri siyasete atıldığında siyasetten önceki ahlâki değerlerinde herhangi bir eksilme olmaksızın bu değerlerin tamamını – eksiksiz/kayıpsız - muhafaza/müdafaa edebilme ihtimali var mıdır? Böylesi profile sahip bir siyasetçi, Makyavelli’nin beş yüz yıllık doktrinini yerle bir etmiş sayılabilir mi?
𝟓-) Bir insanın hem ahlâki değerleri hem de siyaseti beraber yürütebilme ihtimali var mıdır? Şayet olabilirliği mümkünse bu süreç nasıl işler? ya da başlı başına bu bir ütopya mıdır?
Prens
Niccolo Machiavelli
Bu yorum görüntülenemiyor
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.