17. yüzyıl, Osmanlı Devleti için siyasi, ekonomik ve sosyal istikrarsızlıklar dönemi olmuştur. İdari ve askerî yapıdaki istikrarsızlık, dönemin başından itibaren toplumun farklı kesimlerine de yayılmaya başlamış ve nihayet II. Viyana Kuşatmasına kadar da artarak devam etmiştir. Vânî Mehmed Efendi işte bu sancılı dönemin en önemli figürlerinden birisidir. Van’ın küçük bir kasabasından sultan IV. Mehmed’in özel hocalığına giden; İstanbul’un büyük camilerinde verdiği ateşli vaazlar sonucu kazandığı şöhretin ardından sürgünle noktalanan çalkantılı bir hayat yaşadı Vânî Mehmed Efendi. Tıpkı içinde yaşadığı çağ gibi… Fakat daha da önemlisi onun, tasavvuf hareketlerine ve dindeki bidatlara karşı amansız bir mücadele başlatan Kadızadeliler hareketinin en önemli liderlerinden olmasıdır.
Arâisü’l Kur’ân, böylesine farklı ve önemli bir Osmanlı ulemasının telif ettiği bir tefsirdir. Kâinatın yaratılışından başlanarak Kur’ân’da adı geçen peygamberlerin kıssaları ile ilgili âyetlerin tefsiri yer almaktadır. Eser, klasik tefsir eserlerine nazaran oldukça akıcı ve konuşma üslubuna yakın bir dille ele alınmıştır. Âyetlerin Kur’ân’daki sırasıyla değil konuyla ilgili başlıklar altında toplanarak açıklanması, bu eseri klasik tefsirlerden ayıran bir diğer noktadır.
Halk arasında her zaman ibret ve ders alınarak okunan peygamber kıssalarını ve Ashâb-ı Kehf gibi âdeta mitleşmiş bazı dinî hikâyeleri Kur’ân’dan ve hadis kitaplarından açıklamalarla anlatan bu kitabın geniş bir kitle tarafından sevilerek okunacağını düşünmekteyiz.
Eserin tarafımızdan yayımlanmasındaki bir diğer önemli âmil de büyük Türkçü Nihal Atsız’ın bu eserin Türkçeye çevrilmesini vasiyet etmiş olmasıdır. Bu vasiyetin yerine getirilmesine Selenge Yayınları olarak katkıda bulunmak ayrıca mutluluk kaynağıdır.
