Batılılaşma ve Düzenin Yabancılaşması
İdris KüçükömerBatılılaşma ve Düzenin Yabancılaşması Gönderileri
Batılılaşma ve Düzenin Yabancılaşması kitaplarını, Batılılaşma ve Düzenin Yabancılaşması sözleri ve alıntılarını, Batılılaşma ve Düzenin Yabancılaşması yazarlarını, Batılılaşma ve Düzenin Yabancılaşması yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
İttihad Terakki'nin genellikle 19. yüzyıl Osmanlı bürokratlarına has diğer bir yanına işaret etmek gerekir. Bunlar da «devleti kurtarmak» iddiası ile iktidara geldikten sonra nüfuz ticareti ve nepotizm yanında, emperyalist-levanten-bürokrat işbirliğine girmiş ve bunu yürütmüşlerdi. İngilizler yerine kısmen cermen kapitalistleri ikame etmek neticeyi değiştirmezdi.
“Aslında, serbesti, bürokratın karşısına hemen halkın muhalefetini getiriyordu.”
1908 Meşrutiyeti ile İttihad ve Terakki Cemiyeti, imparatorluğa hakim olmuştu. Devlet cemiyetin eline geçmişti. Fakat Osmanlı Devletini ele geçirmek, toplumu ele geçirmek değildi. Oysa onlar toplumu, daha doğrusu halkı elde edeceklerine, devleti elde etmek istemekteydiler ve bu yoldan elde edilen yada kapılan devlet, kurtarılabilir sanılıyordu. Devletin toplumda (hiç değilse bazı sınıflarla) organik bütünlüğü olmaksızın kuvvetli olamıyacağını, kurtulamıyacağını göremeyen Osmanlı bürokratı, devlet gücünün temelini de anlayamıyacaktı. Türkiye'nin politik eliti böyleydi ve hep böyle kaldı. Sıçranarak elde edilen iktidar nisbi bir yalnızlığa mahkumdu. Fakat geçici de olsa sıçranarak iktidar kapılabiliyordu da.
“Türkiye siyasi mücadeleleri şahıs mücadeleleridir.”
İttihat ve Terakki Fırkası, tarih atıcı bürokratik geleneği temsil edecekti. Hürriye ve İtilaf ise daha çok yine tarihi yeniçeri-esnaf-ulema birliğinden doğup gelen muhalefet cephesine dayanacaktı; temsil etmeyecekti.
John Haslip, İttihad ve Terakki Komitesi'nden söz ederken şöyle yazıyordu:
“Her ne kadar komitenin başındakiler ekseriyette Yahudi ve Arnavut asıllı kimseler idiyseler de, Resne ve Manastır kışlalarında «Türkiye Türkler içindir» parolası dillerde dolaşıyordu. Yine 1908'in hemen sonrası için, «Türkiye Türkler içindir», «Boyunduruktan kurtulalım !» sloganlarıyla iktidara gelmiş olanlar (İttihadçılar), şimdi imparatorluğu yeniden teşkilatlandırmak için tekrar yabancılardan ibaret bir heyeti davete mecbur olmuşlardı . Bu suretle maliyede bir Fransız, gümrüklerde de bir İngiliz bulunuyordu. Bir başka İngiliz de uzun zamandan beri ihmal edilmiş olan deniz kuvvetlerini ıslaha memur edilmişti. . . Ticaret Odası'nda bir Alman, jandarma teşkilatında da bir İtalyan çalışıyordu.”
Batılaşma hareketlerini yürütenler, mülkiyet-sınıf meselelerini, iktidar ve sınıf ilişkilerini, bunun organik bağlantılarını dikkate alamıyorlardı. Bu ise onlara, batı kapitalizminin çemberini kırıcı, onun boyunduruğundan kurtarıcı nitelikte ve üretim güçlerinde gelişme sağlayacak başka bir yolu adeta kapıyordu. Durum bu olunca, islamcıların dediği gibi, batıcılar, kendileri asri yaşasalar da, gavur yaşantısının taklitçisi olmaktan ileri gidememişlerdi. İslamcılar emperyalizmin, gavurluğun karşısına çıkmışlar, batıyı yermişlerdi. 31 Mart ve benzeri olaylar, hatta Menemen olayı, batı emperyalizminin derine inen koşulları içinde üst yapıda islamcı ve batıcılara verdirilen kavganın tek yanlı olmayan örnekleridir. Bu olayların tarihi yeniden yazılmalıdır bence.
Bürokratlar (Tanzimatçılar olsun, Jön Türkler olsun) Batıda bulundukları uzun süre içinde oradaki sınıfsal hareketlerin (1830, 1848, 1851, 1871, v.s. nin) batı demokrasilerindeki yerini sanki hiç görmemişler, (Ali Süavi hariç) böyle. bir şey yokmuş gibi davranmışlardı. Onlara, yalnız bu yanlarıyla dahi, Batıyı gerçekte anlama olanağını bulamamış bürokratlar olarak bakabiliriz.
Halk, üretim güçleri tasfiyesinin ve işsizliğin nedenini ya batılaşma ile kolayca girmiş olan emperyalizme, yada üst yapı kurumlarının, bu arada kültür kurumlarının alınışına (gavurlaşmaya) bağlayabilirdi. Halk, olaylar yerine oturdukça kendine karşı olan bu gelişmenin yanında değil, karşısında olabilirdi. Ve laikliğin getirilişine bu arada şahit olan halk yığınları, giderek teokratik hükümdar Sultan Abdülhamit'in yanında yer alırdı. Sarayda büyük bir yabancı düşmanı olarak yetiştirilen Suıtan Abdülhamit, 1890'da «Ne yapmalı ?» diye sorduğunda, kendisine verilen iki projeden İzzet Bey ( Paşa) 'in İslam birliği projesini kabul etmişti. Böylece, tanzimat döneminin, batıcı bürokrat gurubu ile padişah beraberliği de bozuluyordu.
Bürokratlar Tanzimat Fermanı ile bu defa, gerçekten batılı görüntülü yeni bir Lale Devri başlattılar. Bu dönem aynı zamanda balolar dönemidir. Bu defa, kaplumbağaların mum taşıdığı lale bahçeleri yerine saraylar, elçilik binaları seçiliyordu. İstanbul'da elçiliklerde, saraylarda ve Osmanlıların Avrupa elçiliklerinde verilen bu balolarda bürokratlar batılı dostları ve levantenlerle 'beraber eğlenirken, işsizlik artıyor ve yerli üretim güçlerinin yok olması son derece süratle devam ediyordu. Bu baloların benzerlerini, hatta devamını daha sonra C.H.Fırkası döneminde, tüketim mallarının kıtlığının yarattığı koşullar altında, Anadolu kasabalarında halkın nefreti altında verilen cumhuriyet balolarında görmemek mümkün mü!
Yeniliğin şahsa bağlı hareketlerle olamayacağını, bunun ancak «müesseseleşmekle» olabileceğini, batının medeni denen kurumlarının alınması gerektiğini savunan ve bunu yapmaya koyulan Mustafa Reşit Paşa'yı iyi anlamak gerekir. Kanaatimce «Devleti Kurtarma»· adına batı kurumlarını savunan ortanın solunun ilk paşası odur.