Kürtçe’de tasavvuf edebiyatının bir şaheseri sayılan Melayê Ceziri’nin Divanını anlamak ve ondaki derin ve lahuti mana iklimine girebilmek için sadece Kürtçe dilini bilmek elbetteki yetmez. Çünkü geniş ve derin bir ilme, keskin bir marifete, zengin ve coşkun bir aşka sahip olan Cezirî’nin şiirlerinde tarih, felsefe, estetik, tasavvuf, belagat, nahiv, astronomi gibi fizik ve metafizik konular içiçe geçmiştir. Ancak Mela, bütün bunları varılması ve ulaşılması gereken bir noktaya doğru yöneltir, asıl maksuduna ve matlubuna hizmet yolunda ustalıkla kullanır. * * * Cezîrî’nin şiirinde hakim olan ruhun unsurlarını; ihtişam, hassasiyet, kendine güven ve dikkat olarak özetleyebiliriz. Onun içindir ki, kendisinden önce gelen ve çoğu şairleri etkisinde bırakan Hafız-ı Şirazî’ye bu noktada adeta meydan okur: “Nazmın etrafa saçılmış incilerini görmek dilersen eğer, Gel Mela’nın şiirinde gör onları, Şiraz’a gitmene ne hacet”.
