Şehit Enver Paşa
Nevzat KösoğluŞehit Enver Paşa Gönderileri
Şehit Enver Paşa kitaplarını, Şehit Enver Paşa sözleri ve alıntılarını, Şehit Enver Paşa yazarlarını, Şehit Enver Paşa yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Enver Paşa'nın askerlerinden olup "Mim u Nun" imzasıyla yazan şair Enver Paşaya şöyle ağıt yakar:
Gitti dünyadan o gün ol gazi Enver nerdedir?
Ağlıyorum arkadaş sahipkıranın halin görüp
Zalim felek aniden bu felaketi yağdırdı
O mübarek cismi Belcivan'da soldu, kaldı.
Mim ü Nun sen her zaman feryad ile ağla
Belki Allah acıyıp günahlarını bağışlar.
Sayfa 641Kitabı okudu
Ünlü Özbek şairi Çolpan'ın ağıtı, Talat ve Cemal Paşaların şehadetlerini de anar:
Feryadım dünyanın tümünü boğsun
Ümidin en son ipini koparsın
Ki gazaptan titreyen genç bir yiğidin
Taştan sinesine oklar saplanmış.
Dağlarda özgürluk için gezen geyiğin
Kara gözlerini matem bürümüş
Deryalar, tolgunlar titreten bir er
Darbeler altında yıkılmış
Sayfa 639Kitabı okudu
Enver Paşa için birçok ağıtlar yazılır. Biri de, Buhara Cumhurbaşkanı Osman Hoca'nındır:
Türk balası Oruslardan köb sıkıldı
Er kırıldı, kız ezildi, yurt sıkıldı
Hamiyetlik Enver Paşa onu surab
Kelib azad etmek için şehid boldu...
İntikam......al intikam....
Sayfa 639Kitabı okudu
Enver Paşa'nın istediği her an, yanındakilerle birlikte Afganistan'a geçebileceğini, burada kendisini izzet ve hürmetin beklediğini, hatta Efzaleddin Han'ın, Afgan askerleriyle geri dönerken, kendisini zorla götürmek istediğini, Paşa'nın şiddetle reddettiğini söyleyerek, şöyle bitirir:
"O, mutlaka Türkistan toprağında ölmek kararıni vermişti. Enver Paşa Türkistan toprağında ölmekle, bu ülkede ve Türk tarihindeki en büyük görevini yapmıştır. ...Mustafa Kemal Paşa yaşayarak, Cemal ve Enver Paşalar şehit olarak, Ön ve Orta Asya İslam ve Türklerinin tarihinde, on altıncı yüz yıldan itibaren başlayan ikinci devrenin (gerileme dönemi) artık kapandığını ve üçüncü devrin, istiklal ve aktivite devrinin başlamış olduğunu gösterdiler."
Sayfa 638Kitabı okudu
Özbek yazar Nabican Bakiyev şunları yazar:
"Türk âleminin, Enver Paşa olmasaydı, mutlaka bir başka Enver Paşa çıkarması şarttı. Şükürler olsun ki, Cenab-ı Allah bize Enver Paşa'yı armağan etmiş, Türkistan'a göndermişti... Rus işgaline karşı, kimsenin o güne kadar yapamadığını gerçekleştirmiş, dağdaki basit çobanından beyine kadar halkı tek cephede birleştirerek bunu başarmıştı. Bundan daha da önemlisi, yanında Türkiye'den gelme pek çok Osmanlı subayıyla, olağanüstü fedakarlıklar içinde, Türk âleminin tek kardeş, tek cephe olabileceğini, kendi hayatlarını şehit vererek ispat etmişlerdi."
Sayfa 636Kitabı okudu
Türkistanda Rus Saldırılarının Artmasından Dolayı Afganistan Kralı Emanullah Han Enver Paşanın Afganistana Sığınmasını İster Bunun Üzerine Enver Paşanın Cevabı
Enver Paşa, Afgan Hanına bir cevabi mektup yazar: "Benim Afganistan'a sığınmama imkan yoktur. Başlamış olduğum hareketi ve bana inanmış olan bu milleti yüzüstü bırakmak hata olur; bunu tasvip etmiyorum... Nazik davetinize özür dilerim. Burada kalacağım."
Görülüyor ki, Enver Paşa Trablusgarp'taki Enver Bey'dir; aynı sorumluluk duygusuyla, başladığı işe hayatını koymaktadır.
Karısına yazdığı mektupta ise şöyle der: "Dua et Naciyem, dua et!"
Sayfa 620Kitabı okudu
Enver Paşa, Rus yetkililere bir nota göndererek Kızıl Ordu birliklerinin on dört gün içinde Türkistan, Buhara ve Hive'den çekilmesini ister: "Ben, Buhara, Türkistan ve Hive halklarının hür ve bağımsız yaşama isteklerini size iletmekle görevliyim. Bu bağımsızlık talebi Sovyet Rusyası tarafından kabul edilmelidir."
Sayfa 611Kitabı okudu
Enver Paşa: İstiklal ya tam olur ya olmaz!
Moskova hükümeti (aldığı yenilgilerden sonra) Türkistan'da Darvaz, Karatekin, Gölab ve Düşenbe'nin Enver Paşa'ya bırakılmasını öngören bir barış anlaşması teklif eder. "Sulh ancak Rus kuvvetlerinin Türkistan'ı terk etmesiyle mümkün olacaktır. Komutanı bulunduğum mücahitler istiklal ve hürriyet için son nefeslerine kadar dövüşmeye ant içmişlerdir." Enver Paşa, çevresindekilere, "Arkadaşlar, bir memlekette istiklal ya tam olur ya olmaz." diye başlayan bir konuşma yapar ve teklifi reddeder. Selim Sami diyor ki: "Enver Paşa'ya Türkistan mücadelesi sırasında en cazip imkanlar birçok defalar ve büyük ısrarlarla teklif edilmiştir. Bunu yapanlar, Paşa'nın karakterini bilmeyenlerdi. Ben birçok devlet adamı, komutan ve siyasi tanıdım. Bunların arasında hiç birisi Enver Paşa kadar kanaatkar ve idealist değildi. Ahlakının bu tarafı ilr Talat ve Enver Paşalar birbirlerine benzerler."
Sayfa 608Kitabı okudu
Enver Paşa'nın İslam dünyasındaki prestiji hakikaten biraz şaşırtıcıdır. Buna zaman zaman kendisi de hayret eder. O günlerde Afgan Kralı Emanullah Han, Enver Paşa'ya gıyabında, sadece kayınpederi ve eniştesinin sahip olduğu Serdar-ı âlâ rütbe ve nişanı vermiş ve onu Afgan prensi derecesine çıkarmıştır. Durumu bildiren beratı Paşa'ya gönderirken bir de fotoğrafını ekler ve arkasına "Aziz ve Muhterem Kardaşım Enver Paşa'ya yadigârımdır." diye yazar. Enver Paşa, "Tuhaf!" diyor, "Afganistanlıların orada tahta çıkış donanması yapıldığı zaman, benim resmimi Emîr'in resmiyle beraber asmakta olduğunu söylüyorlar. Cidden tuhaf bir iş..."
Sayfa 464Kitabı okudu
Enver Paşa: Türkistan Rusların Değil Sadece Türklerindir
Türkistanlı faal komünistlerden Alimcan Akçurin, Enver Paşa'ya bir mektup yazarak, "Sizler Türksünüz ve ülkeniz düşman işgali altındadır. Askeri gücünüzü oraya yoğunlaştırırsanız sizin için daha iyi olur." yolunda öğüt verir. Enver Paşa cevabında, "Türkiye'yi kurtarabilecek niteliklere sahip çok arkadaşım var; bundan hiç şüpheniz olmasın. Orada arkadaşlarımız bütün imkanlarını seferber ederek mücadele ediyorlar. Bu ülke benim anavatanımın bir parçasıdır. Buradaki hemşehrilerimin damarlarında akan kan ile benim kanım aynıdır. Bu ülke Rusların değil sadece Türklerindir. İnsanlar nasıl buradan Türkiye'yi kurtarmak için gitmişlerse, ben de burada düşmanlara karşı mücadele etmek için bulunuyorum. Türkler, her nerede olursa olsunlar hür ve bağımsız olmalıdırlar."
Sayfa 591Kitabı okudu
Enver Paşa, Buhara'dan ayrılırken şu sözleri söyledi: "Türkistan için mücadele lazım. Zaten hak olan ölümden korkarsan, köpek gibi yaşamayı ihtiyar edersin. Hem geçmişimizin, hem de geleceklerimizin lanetlerine müstehak oluruz. Halbuki kurtuluş için ölmeği göze alırsak, bizden sonrakilerin, hür ve bahtiyar olmasını temin etmiş oluruz."
Sayfa 552Kitabı okudu
Cemal Paşanın Şehit Edilmesi
Cemal Paşa'ya göre Enver yanlış yapmaktadır. Kendisi yeniden Afganistan'a geçip İngilizlere karşı mücadeleye devam edeceğini ve Enver'i de oraya çekeceğini söylemektedir. Ruslar Cemal Paşa'dan ülkeyi terk etmesini isterler. Cemal Paşa Tiflis'e geçerek burada Mustafa Kemal Paşa ile yeniden irtibat kurmayı ve oradan da Afganistan'a geçmeyi düşünmektedir. Halil Paşa (Enver Paşa'nın amcası), Rusların kendisini Tiflis'te öldüreceklerini, bunu da bir Ermeniye yaptırtacaklarını haber aldığını söyleyerek, Avrupa'ya geçmesi konusunda ısrar eder. Cemal Paşa aldırmaz; 21 Temmuz 1922 günü, Tiflis'te, bir caddede, yaverleriyle birlikte Ermeni kurşunlarıyla şehit edilir.
Sayfa 536Kitabı okudu
Türkistanlıların Cemal Paşaya Tepkisi
Türkistanlılar, Ruslara karşı bağımsızlık savaşı vermekte olduklarından, Cemal Paşa'nın İngiltere aleyhinde ve Ruslarla işbirliğine dönük çalışmalarından hoşlanmazlar ve kendisini sert bir üslupla uyarırlar. Bu arada Bolşeviklerin Afganistan'a dönük çalışmalarından başından beri rahatsız olan Afgan yönetimi de Ruslarla işbirliği yapmak fikrinden gittikçe uzaklaşmaya başlar.
Sayfa 536Kitabı okudu
Cemal Paşanın Mustafa Kemal Paşadan Destek İstemesi
Cemal Paşa, Afgan ordusunun eğitimi için Mustafa Kemal Paşa'dan Türk subaylar ister. 1921 yılının yaşanan bunca sıkıntısına rağmen, Mustafa Kemal Paşa, istenen subayların seçilip gönderilmesi için, Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa'ya emir verir. Cemal Paşa yönünü Almanlara çevirerek oradan destek almak ister; ancak, onlar da sıkıntı içindedirler. Emanullah Han, gerekli silahların alınması için dört yüz bin altın tahsis eder. Ancak, Almanya'dan temin edilebilecek olan bu silahların Rusya üzerinden Afganistan'a getirilmesi mümkün değildir. Bütün teşebbüsler sonuçsuz kalır.
Sayfa 536Kitabı okudu
Cemal Paşanın Afganistan Kralı Emanullah Hanla Anlaşması ve Rus Hükümetinin Destekten Vazgeçmesi
Emanullah Han, Cemal Paşa'yla anlaşır; Hindistan'dan göçen Müslümanlar İngilizlerle mücadele için örgütlenecek, ayrıca Afgan ordusu yenilenip eğitilecektir. Bunun için Rus hükümetinden destek istenir. Ancak, Cemal Paşa'nın projesini kabul etmiş olan Rus hükümeti destekten vazgeçer; yanı başında büyük bir gücün oluşmasını, İngiliz tehdidine rağmen kabullenmez.
Sayfa 535Kitabı okudu