Sokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler
Mehmet Ali AğaoğullarıSokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler Gönderileri
Sokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler kitaplarını, Sokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler sözleri ve alıntılarını, Sokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler yazarlarını, Sokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.Thomas More'un Ütopyası’nda kolektivizm ve özel mülkiyet karşıtlığı
Otopya'nın temelde gözettiği şey, insanların mutluluğudur. İnsanlar mutlu luğa layıktır ama mutluluk asla bireysel, tekil bir şey değildir. İnsanların mut luluğu ancak toplumun mutluluğuyla mümkün olabilir. Bu bakımdan mutlu luğun kolektif niteliğine özel olarak vurgu yapar More. İnsanları mutluluğa ulaştırmanın tek yolu ise eşitlik ilkesini uygulamaktır. "Oysa mülkün tekelde ve mutlak olduğu bir devlette eşitlik kurulamaz (. .. ), çünkü orada herkes türlü yollarla kazanabildiği kadar kazanmakta haklı görür kendini." O halde "mülk sahipliğini ortadan kaldırmak memleketin zenginliğini eşitçe, doğr u lukla dağı tabilmenin ve insanı mutluluğa kavuşturmanın biricik yoludur.
Misal ilk ütopik eserlerden biri Platon-Devlet:
Thomas More'un icat ettiği ütopya sözcüğünün kökeni Yunancadır. More, "yer" anlamına gelen topos kelimesinin önüne "yok" anlamına gelen "ou" takısını ge tirerek, "olmayan yer, yok yer, hiçbir yer, yersiz" anlamına gelen bu terimi (U Topos) türetmiş ve 1516 yılında Latince olarak yayınlattığı kitabına da utopia adını vermiştir. Bu tarihten sonra sözcük genel olarak, bilinen coğrafi ve insani deneyim dünyasının sınırları dışında bulunan bir yer için kullanılmıştır. Ancak, terimin tarihi More ile başlatılabilirse de, bu, terimin karşılık geldiği anlam ya da anlamlar bütününün de More ile başladığı biçiminde düşünülmemelidir.
Prometheus Mitosu:
Tanrılar, hayvanlar ve insanları yarattıktan sonra, onların hayatta kalmasını sağlamak üzere çeşitli özelliklerle donatılması işini, iki genç kardeş Tanrı'ya, Epimetheus ile Prometheus'a verirler. Dağıtma işini yapan Epimetheus, önünde kuyruğa girmiş her canlı ya elindeki torbadan bir takım özellikleri cömertçe dağıtır; kimine keskin
Ah bu Sokratik düşüncenin sofist düşmanlığı :)
Sokrates ve ardılları, kendilerini Sofistlerden ayırmak için, kendilerine philosophos, yani bilgiseven derken, Sofist lsokrates ve Gorgias'ın öğrencileri de kendilerini suçlayan Platon'u aynı aşağılayıcı anlamıyla Sofistlikle suçlayıverirler! Aslında Sofistler, her nasıl aşağılanmaya ve küçümsenmeye çalışılırsa çalışılsın, bizatihi bu aşağıla ma çabasının varlığı bile, onların Yunan düşünüşünde önemli bir yerleri ve etkileri olduğunu göstermektedir. Yoksa Platon ve Aristoteles, eğer gerçekten zengin genç delikanlıların avcısı olmaktan öteye gitmeyen Sofistler için onca şey yazmış larsa, emeğine yazık olanlar Sofistler değil, Platon ve Aristoteles'tir.
Herakleitos'a değin, lyonya düşünüşüne damgasını vuran şey, evrendeki bir lik düşüncesidir. Ama Herakleitos (MÖ 540?-480) bunun yerine dikkatini çelişkilere ve çatışmalara yöneltecektir. Çağdaşları tarafından pek de sevilmediği anlaşılan düşünür, adeta kendi dehasını sergilemek için yazıyormuş gibi oldukça karanlık bir dille düşüncelerini ifade ettiğinden "karanlık" lakabıyla da anılmaktadır. Sokrates, onun bu yönünü belirtmek için "anladıklarım yüksek bir tinin kanıtıdır, inanıyorum ki anlamadıklarım da öyledir; fakat bunları anlamak için Deloslu bir dalgıç olmak lazım" der. Herakleitos, var olanların ancak karşıtıyla birlikte anlaşılabileceği kabulünden yola çıkar. Sıcak ancak soğukla, savaş barışla, dostluk düşmanlıkla, gece gündüzle, yaz kışla anlaşılabilir. Buradan hareketle karşıtlar arasındaki savaşın her şeyin babası olduğu kabul edilebilir. Ancak özenle not edilmesi gereken noktalardan biri, her şeyin kendi karşıtını da içinde taşıdığıdır.
Antik Yunan’ın Yedi Bilgesi
Miletoslu Thales, Lindoslu (Rodos'ta bir kent) Kleobulos, Atinalı Solon, Spartalı Khilon, Lesboslu Pittakos, Pireneli Bias, Korinthoslu Periandros. Bunlardan dördü siyasetle aktif olarak uğraşan devlet adam larıdır (Pittakos, Bias, Periandros ve So lon.). Ancak gerek sayılan bilgeler, gerek sayıları konusunda farklı yaklaşımlar olduğu da unutulmamalıdır. Kimi kaynaklara göre, gerçekte on yedi bilge vardır ve içlerinden yedisi rastgele seçilmiştir. Kimi kaynaklarsa yedi bilgeyi kabul etmekle bir likte farklı isimler verirler. Fakat sayısı ve kimlerden oluştuğu tartışma konusu olsa da bütün listelerde Thales yer almaktadır. Ayrıca burada özellikle bilgelik ile siya set arasında kurulan ilişkiye de dikkat edil melidir. Yunan dünyasında bilgelik, yalnız ca kişinin kendisiyle sınırlı düşünsel ya da davranışsa! niteliğiyle ilişkili olmakla kal mayıp aynı zamanda doğrudan yurttaşlık görevleri, kendisini yurttaşlara ya da polise adamasıyla da ilişkilendirilmektedir.
Aristophanes'in dizelerine dikkat:
Ona göre Atina ne çekiyorsa demagoglardan çekmektedir: "Ben Atina için çalışıyorum / halk uğruna savaşıyorum, diyenler yok mu? / Onlara gidiyor paralar. / Çünkü sen bu güzel sözlere kanıp / başa getiriyorsun onları" (Lysistrata). Ona göre sorumlu demostur. Çünkü bilgisiz halk politikadan anlamamaktadır. Kendini pohpohlayana yönelmektedir. Halka ilişkin bu ağır yargı Aristophanes'i giderek demokrasiye karşı topyekun bir karşı çıkışa götürür ve oyunlarında demokrasi bir bütün olarak kötülendiği gibi, kurumsal düzeyde de ağır biçimde eleştirilir. Bunun bir örneği Eşek Arıları adlı komedyasıdır.
Perikles'in demokrasiye olan düşkünlüğü:
Başka ulusların yasalarına bakarak kurulmamış olan bir idare şeklimiz var; başkalarını taklit etmek şöyle dursun, biz kendimiz başkalarına örnek oluyoruz. idare şeklimizin adı demokratia'dır. Bu ad ona, birkaç kişiye değil, bütün yurttaşlara dayandığı için verilmiştir. Yasalarımız kişisel işlerde herkese aynı hakkı veriyor; devlet işlerinde
Thukydides, Peloponnesos Savaşı Tarihi, SöylevKitabı okuyor
Ksenophon'un monark ile tiran arasındaki farkı belirtmesi:
Ksenophon'un demokrasiye alternatif olarak önerdiği ikinci model, ideal haliyle Sparta modelinin uygulanmasıdır. Yani son derece sınırlı bir yurttaş topluluğu içinde içe kapalı, basit, sade, yalın ve itaatkar bir yaşam. Ancak bu önerinin pek de gerçekçi olmadığı açıktır; hele de Atina gibi, ticaret ağırlıklı bir zengin liğe dayalı, giderek yayılmacı emeller gütmeye başlamış bir poliste. Bunun üze rine Ksenophon, son olarak monarşiye sığınır. Ancak tek adam yönetimi olarak monarşi Yunanlılar için genellikle tiranlık anlamına geldiği için, özellikle mo nark ile tiran arasındaki fa rkı belirtmeye çalışır. Bunun için kullandığı temel ölçü yasalardır: lktidannı hiçbir yasaya dayandırmayan tirana karşılık monark, anayasaya saygılı bir biçimde halkını yönetir. Ksenophon, aslında iktidarın nasıl, neyle, neye dayanarak ele geçirildiğiyle ilgisizdir. Bu anlamda tiranlık denil diğinde, iktidarın mevcut düzenlemelerin öngördüğünün tümüyle dışında araçlar ya da yollar kullanılarak ele geçirilmesiyle de nitelenen tiranlık onun için sorun oluşturmaz. Kral toplumdaki en üstün, en yetenekli, en yetkin kişi olsun, ona yeter. Ksenophon'un tiran ve monark arasındaki fa rkı göstermek için baş vurduğu ikinci ölçü ise monarkın kamusal iyiliği gözetmesi ve yönetilenlerin iktidarını onaması için gerekli adımlan atmasıyken, tiranın ne kamusal iyiliğin ne de yönettiklerinin onamasının peşinde olmasıdır. Kralın ya da monarkın gö zettiği şey, kendi mutluluğu değil, uyruklarının mutluluğudur.
Antik Yunan'dan demokrasiye eleştiri:
Ksenophon'un ilk eleştirisi, demokrasinin toplumsal uyumu ortadan kaldır masına ilişkindir. Demokrasi kendi katılım mantığı gereği yurttaşları hiziplere bölmüş, iç birlik parçalanmıştır. Her bir grup, hatta gruplar içinde her kişi kendi çıkarlarının peşinde koştuğundan aslında yasaların hiçbir önemi kalmamış, açıkça bir "halk despotluğu" yaşanmaya başlanmıştır. Aynca demokrasi kimi siyasal görevler için kura yoluna başvurduğundan yeteneksizler de en az yetenekliler kadar siyasal olarak işlevsel kılınmıştır. Yeteneksizlerin, bilgisizlerin siyasal işlerin başına geçmesi ise zaten açıkça demokrasinin yozluğunu göstermektedir.
Sayfa 49Kitabı okuyor
Yunan demokrasisinin siyaseten bir demokrasi olduğunu söylemek son derece zordur. Çünkü, siyasal tarih içindeki gelişmelere bakıldığında demosun yok sul bileşenlerinin bütün eşitlikçi kabullere karşın siyasal yaşam içinde etkin bir biçimde yer alamadığı, hatta eşitlikçi savların tam da bu kesimlerin etkin katılı mının önünü kestiği ve bir tür mistifikasyona neden olduğu söylenebilir. Kaldı ki kölelerin, kadınların ve metoikoslann konumu zaten siyaseten bir demokrasinin olanaksızlığını açıkça göstermektedir.
Sayfa 47Kitabı okuyor
Atina gimnazyumunda verilen eğitim, Sparta'da verilen eğitimden oldukça fa rklıdır. Sparta, askeri bir topluluk olduğu için, çocuklar özellikle bedensel potansiyellerini açığa çıkarmak ve en iyi biçimde kullanmak üzere eğitiliyorlardı.
Ancak yine de Atina ve Sparta'nın verdiği eğitimin ortak bir noktası vardı: Çocuklar, özellikle oğlan çocukları eğitim yoluyla kendi bedenlerinin kendilerine ait olmaktan ibaret olmadığını, büyük bir kolektifin parçası olduklarını, deyim yerindeyse cılız çocuk bedenlerinin büyük ve tek bir gövdenin parçası olduğunu öğreniyorlardı. Fakat bu ortaklığın ötesinde, Atina gimnazyumunda verilen eğitim biraz daha farklıydı.
Antik Yunan'da Metoikos sınıfı:
Metoikoslar ise çalışan sınıflardı. Ticaretle ya da zanaatlarla uğraşıyorlardı.
Üstelik edindikleri, biriktirdikleri servet her an polis tarafından şu ya da bu ba haneyle el konulabilir bir servet durumundaydı. Yunan demokrasisinin en parlak çağında kültürel ve sanatsal etkinlikleri (biraz da sistemin içinde yer edine bilmek adına) finanse edenlerin başında metoikoslar geliyordu. Aynı şey savaş dönemleri için de geçerliydi. Kendileri birer hukuksal özne sayılmayan, kendi adlarına yurttaşlarla hukuksal ilişkiler kuramayan, bu anlamda adeta reşit ka bul edilmeyen, örneğin bir yurttaştan bir gayrimenkul kiralayabilmek ya da satın alabilmek için bir başka yurttaşın vesayetine muhtaç olan (örneğin Aristoteles ders vereceği yeri ancak bir Yunan yurttaşının vesayetiyle edinebilmişti, çünkü kendisi bir metoikostu) metoikos, elbette bu anlamda "özgür" bir sınıf sayılamazdı.
Sayfa 43Kitabı okuyor
Antik Yunan’da çok az bir grubun siyasal hakları vardı:
Solon'un zamanında önemsiz olan kölelik, demokrasinin altın çağında özellikle önem kazanır. Küçük köylülük özgürleşip siyasallaştıkça köleye olan ihtiyaç artar. Tahminlere göre, bu dönemde toplam 310 bin olan Atina nüfusunun 110 bini köledir. Nüfusun 170 bini özgürlerden, yani yurttaşlar ve bunların ailelerinden oluşurken, bunlann otuz bininin tam yurttaş olduğu sanılmaktadır. 28 binlik nüfus ise siyasal hakları olmayan, oturum hakkına sahip yaban cılardır (metoihos).
Sayfa 38Kitabı okuyor
Antik Yunan'da anti-tiranlık uygulaması:
Bule'nin üye sayısı beş yüze çıkarılır ve bu meclis temel yönetim organı olur. Her deme, orantılı bir biçimde meclise delege yollar. Areopagus (yaşlılar meclisi) ve arkhonlann yetkileri sınırlandırılır. Nihayet tiranlığı önleyebilmek için Kleisthenes, ostrakismos uygulamasını getirir. Buna göre niyetin den kuşkulanılan tehlikeli yurttaşlar Ekklesia'da oylanır ve eğer 6.000 oyla ilgili yurttaşın tehlikeli olduğu onaylanırsa, o yurttaş on yıllığına, polis dışına sürülür. Oy kullanmak için küçük çanak çömlek parçalan kullanıldığı için bu uygu lamaya ostrahismos (çanak çömlek) adı verilmektedir.
Sayfa 38Kitabı okuyor