Türkçenin Kurtuluş Savaşı

Dil devrimi her şeyden önce bir yeni sözlük birim yaratım; etkinliğidir ve yerli ögelerden yola çıkılarak sözlük birim üretmek için her yönteme başvurulur. Böylece, 1937 de yazdığı küçük Geometri kitabında, Atatürk bu alanın terimlerinin büyük bir bölümünü yeniler. Türk Dil Kurumu onlarca terim sözlüğü yayımlayarak fizik ya da ruh bilimden yazma ve spora dek uzanan birçok alan için Türkçe terimler önerir. Bu çabalar öğretim alanında belirleyici bir şlevi yüklenir: öğrenci, Osmanlıcanın çetrefil terimleri yerine, yeni üretilmiş ama biçimleriyle daha şimdiden tanıdık terimlerle karşı karşıya gelir.

Cumhuriyet KitapKitabı okudu

S.

Ekin= Kültür*

Daha kolay ve daha tutarlı bir yazı diline ulaşmak için Arapça ve Farsçadan alınmış çok sayıda sözcüğün ve dilbilimsel biçimin elenmesi değildir dil devrimi, konuşulan dilden yola çıkılarak ve çok zor erişilebilen Osmanlıca tümden bir yana bırakılarak bir ekin dilinin (yazılı ve sözlü bir ekin dilinin) geliştirilmesidir.

Cumhuriyet KitapKitabı okudu

Reklam

S.

Gölge tiyatromuzun başlıca iki kişisini: yerli yersiz konuştuğu Osmanlıcayı simgeleştiren Hacivat’la bu fazla bilgiç ve fazla karmaşık dil karşısında sürekli başkaldıran halk adamı Karagöz arasındaki indirgenmez karşıtlığı vurgulamak gerekir.

Cumhuriyet KitapKitabı okudu

S.

(...)Türk toplumunun tümü ya da büyük bir çoğunluğu Osmanlıcayı benimsenmiş, anlamış ve konuşmuş olsaydı, bir ölçüde böyle bir şeyden söz edilebilirdi. Ne var ki, konuşulan bir dil değildir; üstelik, bir tür güç, bilgi ve incelik simgesi olan bu yazı dilini elinde tutan iktidarın onu uyruklarına öğretmek gibi bir kaygısı da yoktur. Bir kez, başka nice iktidarlar gibi o da eskil ya da halkın dilinden ayrı bir dil kullanımını bir üstünlük belirtisi, bir ayrıcalık olarak görür. Sonra, bilindiği gibi, Osmanlılar güçleri arttığı ölçüde kendi halklarından kopar, yüksek görevlilerini fethettikleri ülkelerin uyrukları arasından seçer, “Osmanlı” değil de “Türk” olarak nitelenmeyi bile bir aşağılama sayarlar.

Cumhuriyet KitapKitabı okudu

S.

Eskil: Arkarik/ Pidgin: Karma dil

Dil devrimini yanlış yorumlayanların başlıca yanılma nedenlerinden biri de Osmanlıcayı “eskil” bir dil gibi düşünmeleridir. Oysa bu dil “eskil” dillere hiç mi hiç benzemez: konuşulmuş ya da yazılmış, konuşulan ya da yazılan herhangi bir dilin eski bir evresine bağlanmak şöyle dursun, yüzyıllar içinde, ulusumuzun anadiliyle hiçbir akrabalığı, hiçbir yakınlığı bulunmayan iki yabancı dilden: Arapçayla Farsçadan yola çıkılarak oluşturulan anadilin söz dizimi üzerine, gittikçe artan bir oranda, bu iki dilin sözcükleri aşılanır. Bu yabancı sözcük alımının geçerli bir nedeni de yoktur, anadilin boşluklarını yabancı ögelerle doldurmak bile söz konusu değildir: halkın konuştuğu dilin sözcüklerinin, bu arada dilbilgisel biçimlerinin, köklerinin ve eklerinin yerine bu iki dilin birimleri getirilir. Üstelik, bu aykırı tutum yüzyıllar boyunca, kesintisiz bir biçimde sürüp gider. Böylece, ister istemez, Türkçe sözcüklerin gittikçe enderleştiği, gittikçe daha zor tanındığı ve sonunda Türkçeden çok, Arapça ve Acemce sesi vermeye başladığı aykırı bir yazı diline ya da, isterseniz, iki kez melez bir dile, bir tür tersine pidgin’e ulaşılır. Bu tuhaf dilin Türkler’in tarihinde belirli bir yeri bulunduğu kuşku götürmez, ama Türkçenin bir evresini oluşturmadığını da önemle vurgulamak gerekir.

Cumhuriyet KitapKitabı okudu

S.

Onlar der, biz anlarız.*

Türk dil devriminin amacı halkın yüzde doksan dokuza yaklaşan bir çoğunluğu için erişilmez kalmış yapay bir ekin dilini bırakıp kendi anadiline dayalı bir ekin dili oluşturmakken, onlar tüm halkın konuştuğu dili bırakıp yapay bir ekin dili kurmak olduğunu ileri sürebiliyor, hatta öncüsünün kişisel iktidarını güçlendirme yolunda bir çaba olarak niteleyebiliyorlar. Gerçekte, Atatürk ve izleyicileri, kişisel iktidarlarını güçlendirmek şöyle dursun, halka kendi dilini geri vermek, toplum yaşamına daha etkin bir biçimde katılabilmesi için, Türkçeyi yazından bilime, tüm ekinsel alanlarda geçerli bir dil düzeyine getirmek isterler.

Cumhuriyet KitapKitabı okudu