Türkistan Rusya ile Çin Arasında
Baymirza HayitSözler ve Alıntılar
Harezm Hanlığı [Xiva Xanligi]
Tarihte Hive Hanlığı diye adı geçen Harezm Hanlığı, Rus yayılmasından önce Türkistan'ın en güçlü devletlerinden biri idi. Türkistan'ın en eski medeni bölgelerinden biri olarak bu Hanlık, Timurlular ve Özbekler idaresinde birçok defa bağımsızlığını kaybetmişti. Harezm, 1505'e kadar Timurlu Hüseyin Baykara'nın nüfuz sahasına
Sultan-ı Turan Sahipkıran Emir Timur
Timur, askerî bir lider ve bir devlet adamı olarak 32 yıl içerisinde (1370 - 1404), doğuda Altay Dağları’na, batıda Karadeniz ve Akdeniz'e, güneyde de İndus'a kadar uzanan bir imparatorluk kurmaya muvaffak oldu. Tarihçiler, Timur’un kurmuş olduğu devletin ve onun harp san'atınıın özellikleri ile, günümüze kadar meşgul oldular. Timur
Su testisi su yolunda.... Bir kiralık katilin bir kiralık tarafından katli:
Abdu’s-Samed İran ordusunda görevli idi. Bir cinayetinden ötürü ölüme mahkûm edildi. Hindistan'a kaçarak, buraya daha önce kaçmış olan Fethali-Şah'ın hizmetine girdi; onu öldürdü ve Kâbil'e kaçtı. Burada, Dost-Muhammed Han’a hizmet etti. Dost-Muhammed-Han'ın oğlu
Ekber Han'ı öldürerek Buhara'ya kaçtı. Burada Buhara birlikleri komutanı
oldu. Nihayet 1839’da görevine son verildi ve meçhul biri tarafından öldürüldü.
Elim-Ay ezgisinin doğmasına sebep olan olaylar silsilesi
Kalmukların eline geçen herkes, insafsızca yok ediliyordu. Gerçekten de XVI. yüzyılın sonlarından 1730'a kadar devam eden Kalmuk Kazak savaşında Kazaklar, yok olma tehlikesi geçirdiler. Bununla beraber devlet birliğini kuramadılar. Kazakların Kalmuklara karşı yenilgisi, o korkunç devrin bir hatırası olarak, «Elim-Ah» halk türküsünde bugüne kadar muhafaza edildi...
Yakub Bek'in Baryatinskiy'e cevabı:
Barut boynuzlarında bir tek barut tanesi ve sokaklarda bir toprak parçası (kese) bulunduğu müddetçe harp edeceğiz!
Burhanu'd-Din'in ihaneti ve akıbeti.
Kaşgar hükümdarı Yusuf, annesi bir Çungar Prensesi olduğu ve kendisi Çungarcayı iyi konuştuğu ve Çungarların sarayında yetiştirildiği halde bir Çungar aleyhtarı idi. Cungarların özelliklerini iyi biliyordu.
Yusuf 1754 yılında, eski Kaşgar kalesinin yeniden inşasına başladı. Amacı, Cungarlardan memleketini kurtarmaktı. Kendisine, Yarkent hükümdarı
1882’ye kadar von Kaufman, otoritenin sağlanmasına ve Rusya’nın Türkistan’daki, ileriye matuf ilhak siyasetine hizmet etti.
Yarım Çar olarak tavsif edilen yukarıda adı geçen general, kendine has dikkati ile adım adım bütün Türkistan Hanlıklarını boyunduruğu altına almaya muvaffak oldu. Kokand’a karşı dikkatlice davrandı. Her şeyden önce; Kokand’a karşı bir muharebeden kaçındı. Buna mukabil, Hudayar Han’a 13 şubat 1868’de Rus tüccarlarına tam bir serbesti veren bir antlaşmayı imzalatmaya muvaffak oldu. Hanlık, Rusya’nın karşısında âciz bir durumda kaldığını hissediyordu.
Rusya, 1853’ten 1867’ye kadar Hanlığı parça parça ezmiş, bölgelerini ilhak etmiş ve sonunda Hocent’i almak suretiyle onu, Buhara’dan ayırmış ve Alma Ata’yı da almak suretiyle Hanlığın Kaşgar ile bağlantısını güçleştirmişti. Kokand, dıştan da hiç bir yardım görmedi. Rusya ile Buhara arasındaki savaşta tarafsız kalan Hudayar Han'a Ruslar, sadık bir vasal gözüyle bakıyordu. Bu tutumundan dolayı ona 1868’in kasım ayında Fetersburg’dan, «1. derece aziz Stanislâv» madalyasını vermişlerdi. Bir zamanlar güçlü devletler olan Kokand ve Buhara, sırtlarında Rusya’nın iktidar arzusunu taşımak zorunda kaldıktan sonra, Rus genel valisi için de, bu ikisi arasında hakem rolü oynamak kolaylaşmış oldu.