Bu kitabı her elime alışımda okumaya devam edip etmeme konusunda tereddüt ettim.. Henüz kitabın tamamını okumadım ve bu tereddütüm de devam etmekte.. Kitapta yer alan karakterlerin hemen tamamı bir insanın hayatı boyunca görebileceği hatta belki göremeyeceği kadar şerefsizlik, alçaklık ve haysiyetsizliğe sahip, neredeyse hepsi ahlaksızlığın dibine vurmuş.. Sanırım yazar kötülemeye çalışılan dönemi olabilecek en mübalağalı şekilde okura yansıtmak istemiş.. Bir insan (!) kendi halkınının (!) ahlaki zaafiyetlerini neden bu kadar abartılı yansıtır bunun takdirini size bırakıyorum.. Ancak benim şöyle bir yorumum var Sultan 2. Abdülhamit Han ve onun eylemlerini, dönemini bu kadar kötüleyen, kitaptaki onlarca karakterin neredeyse hepsinin birbiriyle şerefsizlik yarışına girdiği bir ortamda okuyucu, şayet kendisi de karakterlerin hayat felsefesini paylaşmıyorsa Abdülhamit Han’ın yanında yer alır.. Zira bana göre bu kadar alçak ve şerefsiz insanlar topluluğu, bir kimseye, görüşe, döneme karşıysa, bu durum olsa olsa o kişinin, düşüncenin, dönemin faziletine delalet olabilir.. Şimdilik yorumum bu kadar.. Birçoğuna benim de katıldığım, kitabın edebi yönünün, tasvirlerinin vb. kalitesi hususunda, diğer inceleme yazılarında yeterli bilgi bulunmaktadır.. Bu yüzden bu kısma çok fazla girmek istemedim..
