Ermiş’de okuduğumuz Orphalese kentindeki halkın kendisine son kez yönelttiği hayati sorularına tam da 12 yıl sonra aralarından ayrılırken hayati cevaplar veren El Mustafa, bir bilge, bir peygamber gibidir. Hüzünlüdür ayrılırken fakat hasreti büyüktür yıllar sonra yurduna dönecekken. Ermiş’in Bahçesi ise, El Mustafa’nın yurduna dönüşü ve onu kendisi gibi uzun yıllar özlemle beklemiş halkla kavuşmasıyla başlar. Daha sonra karşılamanın ardından kabuğuna çekilen El Mustafa’nın, dokuz müridiyle beraber aralarında geçen soru cevaplar, konuşmalar ve halkın arasına karıştığı zamanlarda halkın arayışlarına verdiği sıra dışı cevaplar ya da çarelerle devam eder. Bana kalırsa dikkatli okunursa Ermiş’in tadını aratmıyor kitap ama biraz daha emek istiyor. Bu kez sorular daha derin, cevaplar daha örtülü. Ben okurken El Mustafa’nın halinde, tasavvuftaki nefs mertebelerinin yedinci basamağı ve sonuncusu olan “nefs-i raziye”yi yani yeryüzünde olan biten her olayda, varlık aleminde olan biten her şeyde Hakkın yansımalarından başkasını görmeyen, iyi ve kötüyü birbirinden ayırmadan yekpare gören, varlık aleminde her şeyden razı insanı “insan-ı kamil”i yani “kamil insan”ı gördüm.
