Gazneliler / Devlet Teşkilâtı
Gazneliler, devlet teşkilâtlarını oluştururken, önlerinde örnek olarak öncelikle Sâmânileri bulmuş olmalıdırlar. Böylece onlarda Abbasilere varan İslâm tesiri yanında, kaynağını büyük ölçüde kendi köklerinden, yani İslâm öncesi eski Türk hayatından aldıkları tesirlerin bir birleşimi görülür. Bizzat idare müesseselerinin isimleri ve fonksiyonları bu durumun kanıtıdırlar.
Karahanlılar (840-1212)
Karahanlılar, Doğu ve Batı Türkistan'da hüküm sürmüş olan ilk Müslüman Türk sülalesinin (840-1212) kurduğu devlete en yaygın biçimde verilen isimdir. Bu isim, aynı soydan gelen hükümdarların unvanları arasında yükseklik ve yücelik anlamındaki Kara sözünün sık sık kullanılması ile ile ilgilidir.
Karahanlıların menşei hakkında çok değişik görüşler ileri sürülmüş bulunmaktadır: Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür: 1-Uygur faraziyesi, 2-Türkmen faraziyesi, 3-Yağma faraziyesi, 4-Karluk faraziyesi, 5-Karluk-Yağma faraziyesi, 6-Çiğil faraziyesi, 7-T'u-chüe (Tukyu-Göktürk) faraziyesi.
Sonuç olarak İhşidîler;
Tolunoğullarının ortadan kaldırılmalarından itibaren Mısır'da süregelen anarşiye son vermişler, 34 senelik kısa hakimiyetlerine rağmen hem bu sırada ülkeyi batıdan gelen Fatımî tehlikesine karşı korumuşlar, hem de çeşitli alanlarda gelişmeler temin etmişler, en önemlisi kendilerinden sonra, Fatimîler döneminde Mısır'da muhtelif ilim ve sanat alanlarında görülecek gelişmelerin sağlam temellerini atmışlardır.
Yarı Bağımsız Türk Devletleri
Bütün bu ve diğer nedenlerle Tolunoğulları, Sâcoğulları ve İhşidilerin, daha ileride göreceğimiz İdil (Volga) Bulgarları, Karahanlılar, Gazneliler, Selçuklular ve Harizmşahlardan ayrı bir konumda bulundukları şüphesizdir. Biz bu durumu, Türk valilerinin Abbasi halifelerince gönderildikleri bölgelerde kurdukları bu üç devletin özel durumunu, yarı bağımsız olarak nitelemeyi uygun bulmaktayız.
TÜRKLER NASIL MÜSLÜMAN OLDU?..
- "Türk'lüğü Yahudi kültürünün bir parçası haline getirmek isteyenlerin (Hazar'cılar) bir başka safsatası da şu:
- "Türk'leri zorla Müslüman yaptılar!"
Bundan 10 yıl kadar önce duydum bunu. Sordum:
- "Yapma ya, kim yaptı?"
- "Kim olacak, Emevî'ler. İnanmazsan Taberî’ye bak. Cürcan,
Gazneliler ve Tasavvuf
Gaznelilerin hakim oldukları geniş ülkelerde Tasavvuf büyük gelişme göstermiştir.
Ehl-i Sünnet'in en samimi destekçileri ve Hanefi mezhebinin takipçileri olan Gazneliler, şair ve ediplere yakınlık gösterip, onları saraylarında barındırdıkları, teşvik ettikleri gibi, din âlimleri ve süfilerle de alakadar olmuşlardır. Bu durum meşhur sûfilerin onların bölgelerinde toplanmaları sonucunu doğurmuştur.
Gazneliler Devleti'nin Türk-İslâm Tarihinde ki Rolü
“Gaznelilerin Türk ve İslâm tarihindeki başlıca rolü, kuzey Hindistan fethine yol açarak İslâm dinine Pencap'ta kuvvetli bir dayanak noktası elde etmesi ve daha sonraki Hindistan fetihlerine bu suretle sağlam bir zemin hazırlamış olmasıdır. Ayrıca Gazneliler, Hint dünyası kültürü ile doğrudan doğruya temas kuranlar olarak tarihe geçmişlerdir. Onlar Hindistan'da İslâm dininin tohumlarını atmakla yıllar sonra Pakistan devletinin kurulmasında da birinci derecede etken olmuşlardır. Sultan Mahmud ve Mesud'un şahsiyetleri ise halkın zihinlerinde büyük Müslüman ve halk kahramanları olarak yerleşti. Mahmud daha sonraki İran Edebiyatında da, meşhur bir şahıs, adalet ve insaf timsali bir hükümdar olarak yer almıştır.”
Selçuklu Ailesi
Selçuk ailesi Oğuzların Kınık boyuna mensuptur. Selçuk'un babası Dokak (Dukak) adını taşımakta ve önemli bir aileden gelerek Oğuz Yabgu Devleti'nde mühim bir mevki işgal etmekte idi.
Dokak'ın soyundan İslâmiyet'i ilk kabul eden kişi ise Selçuk'tur.
İhşidîler
Mısır, Tolunoğullarından otuz sene sonra bir başka Türk hanedânının doğuşuna şahit oldu. Bu Muhammed b. Toğaç (Tuğc, Tuğç, Tuggac) tarafından kurulan İhşidiler hanedânıdır. Zaten bundan sonra da Mısır bir daha Abbasi Hilâfeti'ne tam olarak bağlanamayacaktır. Çünkü 969'da son İhşid'i müteakip Fatımi, Eyyübi, Memluk hanedânları art arda Mısır'a hakim olacaklardır.
Hârizmşahlar'ın Atası Anuştigin
Hârizmşahlar hanedânının bilinen atası Anuştigin'in, Garcalı bir Türk olduğu, tarih kaynaklarının verdiği bilgilerle kesin olarak belirlenmişse de, mensup olduğu kol konusunda yeterli açıklık bulunmamaktadır. Bu sebeple de araştırmacılar; Oğuzların Beğdili boyuna mensup olduğu, Çiğil, Yağma, Karluk, hatta Halaçlardan olabileceği gibi farklı ihtimalleri ileri sürmüşlerdir. Biz bu tartışmaları bir kenara bırakarak Anuştigin'in Büyuk Selçuklu emirlerinden Bilge Tigin tarafından Garcistan'da satın alınarak, Saray hizmetlerinde istihdam edildiğini ifade edelim.