10. yüzyılın ilk yarısında yazıldığı tahmin edilen eser, dönemin coğrafyasını, tarihini, halkların yaşayışını, yolların mesafesini ele alan önemli kaynak eserlerden biridir. İstahrî (Kerhî olarak da bilinir) tarafından yazılmış olan ve günümüze ulaşan tek eser 1839’da keşfedilmiş, 1849’da İngilizceye çevrilmiştir. Benim okuduğum basımı ise Murat Ağarı tarafından Türkçeye çevrilmiş ve bir de değerlendirme metni yazılmıştır. Eserin dili oldukça anlaşılır ve akıcıdır.
Eserde özellikle Mekke ve Medine’den dolayı Arap coğrafyası, Horasan bölgesi, kendi memleketi olması nedeniyle Fars coğrafyası, Maveraünnehir bölgesi oldukça detaylı anlatılmıştır. Eserde Türklerle ilgili de birçok bilgi bulunmaktadır.
Benim dikkatimi çeken bazı unsurlar söz konusu oldu. Bu eserde de diğer İslam coğrafyacılarında da Grek coğrafyacı Ptolemaios’tan etkilenildiği yazıyor ancak ben eserlerde Avesta etkisi olduğunu düşünüyorum. Ayrıca İslam coğrafyacılarının dünyayı yedi iklim olarak tasvir etmelerinin de yine Avesta ile ilgili olabileceğini düşünüyorum. Çünkü aynı bakış açısı orada da mevcut ve bilindiği gibi İranlılar, sözlü kültür geleneği çok kuvvetli olan, bilgileri aktarmayı başarabilen bir toplumdur.
Eser, akademik anlamda doyurucu olmakla birlikte diğer kitaplardaki dipnotların burada da aynı olduğunu belirtmeliyim.
İlgililerine iyi okumalar diliyorum. :)