Osmanlı Devleti’nin kuruluşunu ve yapılanmasını sağlayan fikrî dinamiklerin başında Ahî Evran diye tanınan Kırşehirli Hace Nasirüddîn Mahmud el Hoyî'nin (1261) baş mimarı olduğu Ahîlik hareketi ve Hacı Bektâş-ı Velî el-Horasânî (1271) mektebinden neş'et eden Bektâşîlik hareketi ve Şeyh Saruddîn-i Konevî (1275) ve talebelerinin Anadolu'da başlattıkları "Ekberiye" hareketi bulunmaktadır. Bu üç dinî-fikrî hareket Orta Anadolu orijinlidir. Her üç hareketin pirleri olan Ahî Hace Nasıreddîn Mahmud, Hacı Bektâş-ı Velî, Sadruddîn-i
Konevî çağdaş olup aralarında sıkı bir dostluk, gönüldaşlık ve ülküdaşlık bulunmaktadır. Zaman zaman bir araya gelip görüşmeleri olmuş ve mektuplaşmışlardır.
Efendim! Senin sevgin cihana kâfî gelir
Kevserinden sunmaya bir nice sâkî gelir
Na’tını yazmak için ömürler fedâ kılar
Hâfız-ı Şirazîler, yanında Sa’dî gelir
Horasan diyarından hem Ahmed Yesevîler
Yûnus Emre ve dahi Bektaş-ı Velî gelir
Sadreddin Konevîler, Mevlânâ Celâleddin
Hem Hoca Nâsiruddîn, Evrân-ı Âhî gelir
Kapında kıtmîr imiş kelâma can verenler
Öteden Molla Câmî, beriden Bâkî gelir
Bir asr-ı Saadet ki, duramam imrenmeden
Yâdıma âti için her vakit mazi gelir
Efendim! Sen Habîb-i Hüdâ’sın, Mustafâ’sın
Server-i Enbiyâsın, kim sana âsi gelir?..❤️❤️
1) Mevlana Anadolu’yu işgal eden Moğollar’la işbirliği yapmıştır.
Moğol ordusu Anadolu’yu baştan başa yakıp yıkmış, yapılan katliamlar ta Afrika’dan duyulmuştur.
2) Moğol işgaline karşı direnişin sembolü olan Ahi Evran’ı öldüren kişi Mevlana’nın yakın dostu ve müridi Nurettin Caca’dır.
Asıl adı “AHİ EVREN HÂCE NASÎRÜ’DDİN” olan Ahi Evran, Prof. Dr. Mikail Bayram’ın da ifade ettiği gibi, bildiğimiz Nasrettin Hoca’dır.
3) Mevlana, Ahi Evran’ın (Nasreddin Hoca) kendi müridi ve Moğollar’ın adamı Nurettin Caca tarafından öldürülmesinden duyduğu memnuniyeti ifade etmek için 45 beyitlik bir şiir yazmıştır.
4) Mevlana Türkçe bilmemektedir. Mevlana'nın oğlu Sultan Veled ve torunu Ulu Arif Çelebi'de tıpkı Mevlana gibi Moğol tarafını tutmuşlardır.
5) Mevlana Velilerin Peygamberlerden üstün olduğunu, savaşa giden sahabelerin eşleri tarafından aldatıldığını, kendi yazdığı Mesnevi’nin Kur’an-ı Kerim’le eşit olduğunu iddia eder.
6) Mevlana'nın arası Hacı Bektaş Veli ile de iyi değildir. Mevlana Hacı Bektaş'tan şeytanın kardeşi diye bahsederken, Hacı Bektaş bir mektubunda Mevlana’ya “Ne iştesin, ne istiyorsun? Dünyada kopardığın bu kıyamet nedir? diye sormuştur.
7)Bir başka mektupta ise Hacı Bektaş Mevlana’ya demiştir ki:
“Eğer aradığını buldunsa sus, bulmadınsa saldığın bu gürültü nedir? Kendini insanoğullarının manzuru yaptın. Halkın bu kadar hanümanını (evini barkını) yıktın. Nedir bu hal?”
8) Son olarak, "Ne olursan ol gel" sözü Mevlana’ya ait değildir. Horasanlı mutasavvıf ve şair Ebu Said Ebu'l Hayr'a aittir.
Nâsırüddîn Ahî Evran-ı Veli, müritlerine 6 esası telkin ederdi.
Elini açık tut,
Sofranı açık tut
Kapını açık tut.
Gözünü bağlı tut,
Dilini bağlı tut,
Belini bağlı tut.
Bir kavram olarak Ahilik, İslam dünyasında Abbasi halifesi Nasır Li-dinillah tarafından kurumlaş- unlan 'fütüvvet' kurumunun, Anatolya'da 13. yüzyıldan itibaren yerli unsurlarla donanmış bir şeklidir. Ahilik, Anatolya esnafının hayat anlayışına ve dünya görüşüne uygun olması sebebiyle daha çok esnaf arasında gelişmiş olmakla