Mankaphas,1188-1189 yıllarında Bizans'ta yaşayan, halkın da desteğiyle İmparatora karşı ayaklanıp kendi adına gümüş ve bronz sikke de bastıran Türk kökenli bir aristokrat.
Fakat imparatora yenilince Konya’ya kaçıp Sultan I. Gıyâseddin Keyhüsrev’e sığınıyor. Bizanstan intikam almak için de Sultan'dan asker desteği isteyip bir süre Bizans'ın başına bela oluyor..
Bu şahıs bazı Bizans metinlerinde 'Morotheodoros' ismiyle geçmektedir. Tarihçi Macrides’e göre, Mankafa Yunancaya aynı anlamdaki Moro (aptal) olarak geçirilerek kullanılmıştır. Onların 'moron' anlamı yüklediği Mankaphas bizde de aynı anlam yüklenerek Man-kefáli; Mankafa olarak anılmıştır.
('Adam' Yunancada man, 'kafa' da kefali demek) man-kefali=mankafalı
Kaynak:
Niketas Khoniates'in Historia'sı (1195-1206), Prof. Dr. Işın Demirkent, Dünya Aktüel
Vekayiname, Georgios Akropolites, Arkeoloji ve Sanat Yayınlar