Hüseyin Rahmi, İspanyol nezlesi gibi tarihî gerçekliğe sahip müessir bir salgını romanın zemini seçer. Ardından Türk toplumundaki manevi çizgiden çıkıp artık halkın dinî inançlarının zayıf noktalarından “şeyh, efendi, üfürükçü, muskacı” namlarıyla beslenmeye, nemalanmaya çalışan kimselerin tiplemesini yapar ve okuyucusunun dikkatini, bu tiplerin eleştirilmesi gereken noktalarına çekmeye gayret eder. Birtakım sofu/softa kılıklı kimselerin sahtekârlığına, sözde himmetine eleştiri yapmakla beraber o dönemdeki İspanyol nezlesi salgınını, halkın yoksulluğunu, çocuk istismarını, insanların para uğruna alçalmaya mecbur kaldıkları hususları ve II. Abdülhamid dönemindeki sansür/baskı geleneğini toplumsal gerçeklik çerçevesinde ele alır. Koronavirüs salgınına muhatap kaldığımız şu günlerde okunması hayli manidar ve müfit bir roman olduğu kanaatindeyim.
