DİDEROT ETKİSİ
18. yüzyıl aydınlanma çağı düşünürlerinden Fransız yazar ve filozof Denis Diderot'nun borç içinde olduğunu duyan Rus imparatoriçesi Büyük Katerina, Diderot’un kütüphanesini satın alıp 25 yıllık maaşını da peşin ödeyerek onu zor durumdan kurtarır.
Maddi durumu düzelen Diderot'a bir arkadaşı çok şık bir kadife sabahlık hediye eder. Giydiği yeni sabahlığın verdiği keyifle çalışma masasına oturan Diderot bu eski masanın yeni ve gösterişli sabahlığına hiç uymadığını fark eder. Aldığı yüklü miktar paranın verdiği rahatlıkla yeni bir çalışma masası alır. Ancak bu kez yerdeki eski halı sabahlığına ve masasına yakışmamaktadır.
Yeni bir halı alır._
Bu şekilde eski resimlerini, koltuğunu, duvar halısını, sandalyelerini derken evindeki her şeyi tamamen yeniler.Sonunda bütün parası biter ve yine borçlanır. Ancak o zaman aklı başına gelir ve kendisini nasıl bir tüketim çılgınlığına kaptırdığını anlattığı "Eski Sabahlığım İçin Pişmanlık" adlı bir yazı yazar. Bilinçli bir alışveriş düşüncesiyle yapılmayan ve ihtiyaç olmadığı halde alınan şeyleri açıklayan bu tüketim sarmalından bahseden ilk kişi olduğu için anlattığı kavrama "Diderot Etkisi” denmektedir.
Diderot şöyle der:
"Eski sabahlığımın efendisi idim, yeni sabahlığımın kölesi oldum."
Şu edebiyat, devrimci hicvi etkisi altına almış ve kültürel olguya hayat verdi
Ahlak ile edebiyat birbirine karıştırılıyor ve zihniyetler ile temsiller üzerine yapılacak bir tarih çalışmasında sadece büyük edebiyatın anılma hakkı bulunduğuna inanılıyorsa, bu önerme şaşırtıcı görünecektir. Zamanında, ne kadar kötü tanımlanmış olursa olsun -"açık saçık", "pornografik" kelimeleri "fahişelik üzerine yazan" için kullanılmış; "çapkın", "erotik" ve "hovarda" birbirine karıştırılımıştır- pornografik edebiyatın, olağandışı bir başarı kazandığını hatırlamamız gerekir. Türün klasikleri, klasik çağ boyunca yayımlanır: Gervaise de La Touche'un, Histoire de Dom Bougre, Portier Des Chartreux, Ecrite Par Lui-Mème'i (1718), Marki D'Argens'in Therese philosophe'u (1748), Mirabeau'nun Erotika Biblion'u (1 783), Restif de La Bretonne'un Anti-Justine'i (1793) ve pek çok yeni baskı bu dönemde kamuya sunulur. XVIII. yüzyılın büyük yazarları arasında erotizme sapmayan tek bir yazar yoktur. Diderot, Les Bijoux indiscrets'yi yazar, Montesquieu, Temple de Gnide'i; Voltaire, Candide'deki eski tarihin arasına erotik anekdotlar serpiştirir; hatta Rousseau, erdemli Rousseau bile, "tek elle" yaphğı ateşli gençlik okumalarından dem vurur. Kabul edilsin edilmesin bazen haklı olarak, kalitesi yerilsin veya övülsün, erotik edebiyatın, yüzyılın canlılığı içinde bir yeri vardır.
*Diderot Etkisi*
*Fransa’nın 18. YY yazarlarından olan aydınlanma filozofu Denis Diderot, büyük bir borç batağına düşer. Onun bu perişan hali, Rus Çariçesi Katerina’nın kulağına kadar gider.*
*Çariçe, bu bataklıktan kurtulması için Diderot’ya nazik bir teklif sunar: Diderot’nun kütüphanesini satın alır ve kendisine tekrar hediye eder. Bu
Diyalektik ve Edebiyat Tarihi
... Çevrenin eser üzerindeki etkisi, araştırıcı için, daha çok istatistik bir değer taşır. Yanı şu veya bu ferdin özel durumu değil de, büyük sayıda fertler, meselâ bir felsefe veya edebiyat akımı, söz konusu olduğu ölçüde, geçerlilik kazanır. Söz gelişi Fransa'da realist edebiyatın temsilcileri (Villon ve Rebelais'den Moliére, Diderot ve Voltaire'e kadar) daha çok "Üçüncü Tabaka"dan, romantizminkiler ise (Chateaubriand, Vigny, Lamartine, Musset) küçük zadegândan (soylular) gelmektedir. Kısaca belli bir içtimaî zümrenin fertlerinde belli bir düşünme ve hissetme tarzı göze çarpar. (...) *
Sayfa 461 - İletişim Yayınları, 17. BaskıKitabı okudu
"DİDEROT ETKİSİ"
18. yüzyıl aydınlanma çağı düşünürlerinden Fransız yazar ve filozof Denis Diderot'nun borç içinde olduğunu duyan Rus imparatoriçesi Büyük Katerina, Diderot’nun kütüphanesini satın alıp 25 yıllık maaşını da peşin ödeyerek onu zor durumdan kurtarır.
Maddi durumu düzelen Diderot'ya bir arkadaşı çok şık bir kadife sabahlık hediye eder. Giydiği yeni sabahlığın verdiği keyifle çalışma masasına oturan Diderot bu eski masanın yeni ve gösterişli sabahlığına hiç uymadığını fark eder. Aldığı yüklü miktar paranın verdiği rahatlıkla yeni bir çalışma masası alır. Ancak bu kez yerdeki eski halı sabahlığına ve masasına yakışmamaktadır.
Yeni bir halı alır._
Bu şekilde eski resimlerini, koltuğunu, duvar halısını, sandalyelerini derken evindeki her şeyi tamamen yeniler.Sonunda bütün parası biter ve yine borçlanır. Ancak o zaman aklı başına gelir ve kendisini nasıl bir tüketim çılgınlığına kaptırdığını anlattığı "Eski Sabahlığım İçin Pişmanlık" adlı bir yazı yazar. Artık hayatta ne kıtapları ne kütüphanesi nede parası kalmıştır .Bilinçli bir alışveriş düşüncesiyle yapılmayan ve ihtiyaç olmadığı halde alınan şeyleri açıklayan bu tüketim sarmalından bahseden ilk kişi olduğu için anlattığı kavrama "Diderot Etkisi” denmektedir.
Diderot şöyle der:
"Eski sabahlığımın efendisi idim, yeni sabahlığımın kölesi oldum."