Adi oxucu İslam mədəniyyətinin bu dərəcədə uzun olmasına təəccüb edəcək, təhsilli oxucu isə bunun qısalığı və kifayətsizliyindən şikayət edəcək, amma cəmiyyət tarixin zirvə nöqtələrində eyni zaman daxilində həm hökümət, ədəbiyyat, dil, coğrafiya və tarixdə, həm də riyaziyyat, astronomiya, kimya, fəlsəfə və tibbdə önəmli şəxslər yetişdirə bilmişdir, Bu, Harun Rəşidlə İbn Rüşd arasındakı dörd əsrdə İslam dünyasında reallaşmışdır.
“Əndəlüs heç bir dövrdə müsəlman fatehlərinin dövründə olduğundan daha bacarıqlı, daha ədalətli və gözəl idarə olunmamışdı”
Bu sətrləri yazan böyük bir xristian şərqşünasıdır. Haqlıdır da...
869-cu ildə vəfat edən Cahiz, Məsudinin fikirlərinə bənzəyən bir nəzəriyyə irəli sürmüşdü. Həyat minerallardan bitkilərə, bitkilərdən heyvanlara, heyvanlardan da insana keçirdi.
müsəlman qadını Avropadakı bəzi qadınlarla müqayisədə çox yaxşı vəziyyətdə idi. Əldə etdiyi mülkiyyət və pul tamamilə qadının özünə qalırdı. Əri də, borc sahibləri də buna toxuna bilməzdi.
Hiç kimse bize iradenin yavaş yavaş kazanıldığını öğretmedi; hiç kimse onu nasıl kazanacağımız üzerinde çalışmayı düşünmedi. Hiç kimse bizi bu mücadele için eğitmedi; hiç kimse bize yardım etmedi