Semih Bey, öncelikle kaleme aldığınız bu kaliteli inceleme için emeğinize sağlık. Sayenizde Peyami Safa ile ilgili bilgilerim ve düşüncelerim tazelenmiş oldu. Yazar ve eserleri hakkındaki düşüncelerimizin benzer olduğunu görmek beni ayrıca mutlu etti. Safa'nın, Fatih-Harbiye ve Yalnızız olmak üzere iki eserini okudum. Sizin de bahsettiğiniz gibi Peyami Safa insan odaklı bir yazar ve eserlerinde genel itibariyle işlediği ortak konular mevcut. Ahlaki çöküş, zıtlıklar, doğu-batı çatışması, yabancılaşma...
Peyami Safa deyince aklıma ilk gelen şey eserlerindeki ustalıklı psikolojik tahliller elbette. Belki sözünü ettiğiniz psikoloji ve metafizik kavramlarının kesişimi olarak "parapsikoloji" kavramını kullanabiliriz.
Yazar her ne kadar bunu açık bir şekilde ifade etmiyor olsa da ben de yazdıklarının, erkek egemenliğini üsteleyen ve alttan alta kadınları aşağılayan cinsiyetçi mesajlar içerdiği kanaatindeyim. Ama tüm bunları bir kenara bırakacak olursak kalemini okumaktan edebi manada ciddi zevk aldığım ve zaman zaman bana bilişsel sınırlarımı zorlama hazzını yaşatan dikkate değer bir yazar.
Tekrardan emeğinize sağlık, keyifli okumalar...
Teşekkür ederim. Safa’nın büyülü atmosferinin tadına varmışsınız. Yorumunuzdan bu çok belli. Özellikle sondan ikinci cümleniz çok hoşuma gitti. Düşüncelerimiz bir hayli benzer :) Müsait bir zamanınızda Matmazel Noraliya’nın Koltuğu’na da oturmanızı öneririm :)
1 sonraki yanıtı göster
İster üç asır önce Lale Devri’nde İstanbul ‘da Göksu’da renkli şemsiye ve abayeleriyle gezen bir hatun olayım,ister Anadolu’da çeşmeye ırba doldurmaya gideyim,ister şimdi bedeni belirginleştiren elbiseler eşliğinde ışık saçan gözler ve şen kahkahalar atan biri olayım muhakkak bir erkek nazarında değil sadece kadın gözüyle de bir kategoriye illaki yerleştirileceğim bu dünya’nın neresinde olursa olsun böyle.Bence Peyami Safa Sözde Kızlar derken erkek milleti’nin ırkı dili ,dini ne olursa olsun ,bir doğulu ama moderleşmeye maruz kalmış olanlarının özellikle ,Sözde Erkekler olduğunu söylemiş.Sözde Kızlar ,Sözde Erkekler’in sonucudur:)Bugün bu kadın erkek ilişkileri üzerine bir awtobüs durağında tefekkür ettim:) Yaşadığım konumda üniversiteli kızlar iki belik örülmüş uzun saçları,kıpkırmızı elbiseleri ve uzun ceketleri ile birbirlerinin aynısı ,erkek üniversitelilerde siyah takımları ve ofis çantaları ile tıpatıp aynılar.Düşündüm bu sistem yani aynılaştırma çabası birbirlerinin daha az dikkatini çekmesine hizmet etsin diye düşünülmüş ama ciddi bir beyin egzersizi yaptırıyorlar farkında olmadan..Bu kadar aynı görünen insanlar arasındaki farklılıkları bulunuz der gibiler😆...Kadın-erkek ilişkileri söz konusu olduğunda batılılaşma,modernleşme gibi kavramlar kılıfına uydurulur sadece..Sözde Kızlar dan sonra Sözde Erkekler mantiken akla gelir ama şu da bir gerçek ki;erkekler değil kadınlar güzelliklerini kaybeder,erkekler değil kadınlar gebe kalır isteyerek ya da istemeyerek daha çok kadınlar da görülür sözdeliğin götürdükleri saflıklar,masumluklar,güzellikler….Hülasaten; O zamanlar toplum elden gidiyor diye endişe ediliyormuş ama günümüzde aidiyetsiz ,neden yaşadığını sorgulayacak kadar manasızlığa düşmüş,kendine de yabancılaşmış bireyler topluluğu var artık..
Neler düşünmüşsünüz bugün yahu? :) Peyami Safa mezarında kıpırdamış olabilir bu yorumunuzdan sonra :)
Ahlakî çküntü deyince akla
Tamam şimdi buldum
Her an onun adı gelir:
Kızlar kızlar kızlar...
Toplumdaki ahlakî çöküntü denince cinsiyetler değil de insan açısından bakmaya başladığımız gün bu sorunu çözeceğiz. Ancak o gün elbette hiç gelmeyecek.
Doğu mu ahlaksız batı mı, kadın mı ahlaksız erkek mi, modern mi ahlaksız geri kafalı mı... şeklinde uzayıp giden tartışmalar senin de belirttiğin üzere bu coğrafyanın en iştah açan konusu. Halbuki hiçbiri diğerine yeğ değil. Ele alınması gereken insandır, insan davranışlarıdır görüşüne yürekten katılıyorum.
Modern dünyayı takip ederken kendi kültürümüze sahip çıkmamak yozlaşmaktır. Özünü kaybeden her şey değersizleşir, içi boşalır. Zaten en önemli noktalara yerli yerinde değinmişsin. Rol çalmayayım.
Sen bu okuma ve inceleme işinin hakkını veriyorsun Semih. Ellerin dert görmesin.
Rol çalabilirsin Neşe hocam. Aynı role uygun insanlarız zaten :) Çok teşekkür ederim. Yorumunun tamamına katılıyorum.
Peyami Safa'nın ahlaki çöküntüyü kadın üzerinden ele alması diğer romanlarında da az çok görülüyor. Hakkında epey araştırma yapmış ve gazetelerde çıkan birçok köşe yazısını okumuş biri olarak söylüyorum ki, bana göre batılılaşmayı kötü gördüğü için bunu bir sembolize etme aracı olarak kadını seçiyor. Erkeğin kalıplarından çıkması, medenileşmesi ne hikmetse kendisine batmazken, kadınların üniversiteye atılması, "ev hanımlığı" kavramının azalması kendisini düşündürüyor ve bunları eleştiriyor da. Safa'nın hiçbir romanında "doğuyu temsil eden kadın" yoktur mesela, bunu Berna Moran da işaret eder. Bunca itici faktöre rağmen romancılığı takdire şayan ve bazı noktalarda hakkını vermek gerekiyor kendisinin.
İnceleme için teşekkürler, eline sağlık.
Katılıyorum. Gayet güzel bir yorum olmuş. Sadece batıyı temsil eden kadın karakterlerin genellikle hafif ve kötü karakterler olduğunu eklemek istedim :)
Ben bu kitabı okumadım ama incelemeyi okurken aklıma hep Farih-Harbiye kitabı geldi. Çünkü orada da aynı sorun vardı. Hatta o dönem inceleme yazarken birkaç cümle değinmiştim. Bir yandan bunları düşürken senin de bu incelemende o kitaba yaptığın göndermeye denk geldim. Olaya sanırım tamamen dönemin koşulları üzerinden bakmak gerekiyor. Belki de Batılılaşmayı o dönem kadınlar daha şekilsel bir boyutta yaşadıkları için ihale onların üzerine kalmıştır:)
Yine de ne olursa olsun, sözde kızlar başlığı, semtlerin kalın çizgilerle ayrılması falan günümüzde biraz karikatürize geliyor okura. Ama son cümlene katılmamak elde değil. Peyami Safa’yı okumak her türlü keyifli.
Emeklerine sağlık Semih, ve teşekkürler detaylı analizin için...
Fatih-Harbiye incelemeni hatırlıyorum abi. Aynen dediğin gibi... Teşekkür ederim. Peyami Safa kitapları okuyup yeni incelemeler yazmanı bekliyorum. Çok keyifli bir yazı olacağına eminim... Sevgiler :)
Bu ayki Sabitfikir kadim tartışmamız ‘Batıcılık’tan dem vuruluyor. Peyami Safa’nın Doğu ile Batı arasındaki mücadeleyi insanın kendi nefsi ile mücadelesine benzettiğini yazmışlar. Ben senin ve Ayşe’nin yazılarınızdan vakıfım daha çok Peyami Safa’ya :)
Ama o dönemin edebiyatında süregelen endişe çoğunlukla yüzeysel, taklitçi, yapay batılılaşma ile ahlaki çöküntü. O zamanlar Ahmet Hamdi Tanpınar öyle, Halit Ziya vb. öyle. Keza şimdinin Orhan Pamuk’u daha masalsı daha katmanlar arasında sunuyor.
Geçenlerde Reşat Nuri’nin Gizli Hastalık’ını okudum, bahsettiğin gibi çarpık ilişkiler, danslı İstanbul eğlenceleri, yalancı dostluklar... çok gündemi meşgul etmiş demek ki. Siyaseten kaybettiklerimiz için edebiyatla hınç alıyoruz galiba.
Eline sağlık Semih, ne kadar özenli bir yazı olmuş.
“Nefis mücadelesi” benzetmesi çok hoşuma gitti. Çok yerinde bir tespit. Bu kitaptaki kullanım da tam olarak öyleydi zaten... Çok teşekkür ederim Nesrin. Sevgiler :)
İlki 13 ikincisi 23 yaşımda olmak üzere 2 kez okudum eseri. İlkinde çok beğenmeme rağmen ikinci okuyuşumda ben de yazarla ters düştüm bazı konularda. Bu düşünsel farklılıklar kişinin kendinden kaynaklandığı gibi içinde yaşadığı toplumun değişen düşünce yapısından da kaynaklanıyor. Ahlak kavramı her çağda ve her millette farklı anlamlara maruz kalmıştır. Yazarın düşünce yapısının o zamana uygunluğu tartışılmazdır. Ben de hayranlık duyarım Peyami Safa'ya karşı. Kitapla ters düşmem hayranlığımı azaltmadı açıkçası:)
Katılıyorum yazdıklarınıza. Sadece o dönem için yazarın düşünce yapısında olmayan insanlar da bayağı vardı. Bir değişim süreciydi çünkü. Fakat PS’nin tercihi bu şekilde olmuş :)
Affettim affettim Semih :) Eğlenilecek kızlar evlenilecek kızlar kategorisi gelir hep aklıma bu kitabın başlığını görünce. Tabii senin incelemeni okuyan herkes daha izahlı bir psikoloji analizi hissedecektir. Emeğine sağlık Semihçiğim.
Okuduğum en iyi inceleme 🫡
Marifetin iltifata tabii olduğunu düşünen biri olarak, yaptığınız incelemelerin kalitesinden ve bakış açısınızdan dolayı teşekkürü borç biliyorum... :)
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.