İrade terbiyesinin ahlâki ifadesi, say ve gayrettir: Yukarıda muvaffakiyetin ilk şartı iradeli olmaktır, dedim. İyi düşünürsek, irade terbiyesi ve nefis mücadelesinin on ahlâkî ve İnsanî ifadesi çalışmaktır. Tenbellik ve parazitlik her türlü ahlâksızlığın anası;
çalışkanlık da temiz ve muvaffakiyetin, yüksek ahlâkın, ruh ve beden şaftlısının temel şartı ve en feyizli kaynağıdır. Bunu söylerken senin gözlerin önünde hayali beliren çirkin örnekleri görmüyor değilim. Ben de biliyorum ki, hayatta çalışmadan zengin olanlar, başkalarının bükük bellerine basarak yükselenler, insanların göz yaşlarından macun yuğurup, can otu diye satarak, mevki, servet vo şöhrete konanlar var. Hem bunlar zamanımızda maalesef az da değil. Fakat, ben sana temiz nasıyeli ve namuslu insanlara yaraşan muvaffakiyetten bahsediyorum ve böyle bir muvaffakiyetin, diyorum, bir tek yolu vardır: Çalışmak, varlığını ve mevkiini emeğinin hakkı ve ehliyetinin mükâfatı olarak kazanmaktır. Temiz yürekli bir insan için saadet, ancak böyle bir muvaffakiyettedir.
