Şeyhime birisi kabz halinde olduğundan yakınmıştı. Şeyhim de buyurdu ki; İnsan da mevsimler gibi sürekli hal değiştirir. Bazen bast hali olur, insan ferahlar, ibadete karşı içine bir şevk gelir. Bazen kabz hali olur, ibadetlere karşı zorlanır, yatağından kalkmak istemez. İnsan sanır ki bast halinde yaptığı ibadet daha makbuldür. Çünkü onu şevk ile yapmıştı. Fakat, kabz halinde, zorlanmasına rağmen sırf Allah emretti diye kalkıp sıkılarak yaptığı idabet Allah'ın da çok hoşuna gider. Çünkü bast halinde Allah'tan kula bir geliş vardır zaten, O sana geliyor. Kabz halinde ise kul bir gayret, bir çaba ortaya koyuyor, yani o Allah'a gidiyor.
ey mürid,
cenâb-ı hâkk bazen, bast gündüzünde elde edemediğin mârifeti, kabz gecesinde bağışlar. bast ve kabzın hangisinin faydalı olduğunu bilemezsin..
Mahremce bir arzuhâl
Küçücük kalbime kâinatı sığdırıp; Celal ve Cemal tecellileriyle çalkalayan Sensin biliyorum. Tâ kemâl bulsun diye..
Kalbime bu duyguları yerleştiren, hâlimi en iyi bilen Sen iken; Sana arz-ı hâl etmeye ne hacet, ne cüret.. Ama duâ diliyle de işitmek istiyorsun madem, mahremce hâlimi Sana arz ediyorum ey Rabbim!
Hâlden hâle geçişler, birbirine zıt
Cüneyd-i Bağdadi Hazretleri, Hakk yolcusunun şu 8 maddeyi tatbik etmesinin lüzumuna işaret etmişlerdir:
1- Devam-ı vudu: Her zaman abdestli bulunmak. Rızık çokluğuna ve amel defterine devamlı sevap yazılmasına vesile olur.
2- Devam-ı halvet: Kesret ve vahdette (toplum arasında ve yalnızken) fikri, Hakk teâlâ olmak
3- Devam-ı savm: Her haliyle oruçlu bulunmak, (her azasıyla) oruçlu gibi yaşamak
4- Devam-ı sükût: Dış kapı kapanınca, iç kapı açılır. Sükûtu ihtiyar (susmayı tercih) etmek demek, çok konuşmayı terk etmek demektir.
5- Devam-ı zikir: Cenâb-ı Hakk'tan bir an bile gafil olmamak.
6- Devam-ı def'i havatır: Kötü düşünceyi terk etmekle havatırdan (kalbe gelen kötü düşüncelerden) kurtulmak
7-Devam-ı itikad-ı pak ve kemal-i teslim ile kalbini mürşidine rabtetmek: Şu şekilde ki, cümle âlem meşayih olsa, "bu fakire feyiz ancak benim üstazımdan olur, gayriden olmaz" diye itikad ede.
8-Hakk teâlâ'ya ve üstaza itirâzı terk ede. Kabz (manevi tutukluk) ve bast (manevi genişlik) hallerini Hâlık-i Zülcelâl'den bilip teslimi tam göstere.
Kabz ve bast âriflerin iki şerefli halidir. Allah kabzettiği kişiyi dünyadan çeker, bast edince de onu koruması altında dünyaya geri gönderir.
yamalı yüreğim ecnebidir emana
hiç bilmem ki sıcak çorba kokusu, anne terliği
güneş celali çocukluğumun sâfi duyguları
yaş gözlerimin gayba dildadeliği
ne o battaniye ısıtır beni ne buharı tüten demli çayım
ne de kitabımın acı sayfalarında kuruyan kiraz çiçeği
bazen sahrada görülen bir serap bazen muamma-yı
müşkül-küşa olur dört duvar
kimi
Emn ü ye’sin vartasına düşmemek hikmetiyle havf u reca müvazenesinde, sabır ve şükürde bulunmak için kabz-bast haletleri, celal ve cemal tecellisinden intibah ehline gelmesi; ehl-i hakikatça medar-ı terakki bir düstur-u meşhurdur.
Kastamonu Lahikası