Merhum Mehmed Asaf Bey'in 1908 Nisanında Adana vilayetinin şimdi bir ilçesi olan Dörtyol'da (Cebel-i Bereket mutasarrıflığında) Ermeni murahhası (Delege) Episkopos Mrg. Moucheg'in kışkırtmalarıyla başlayan kargaşayı anlatan anılarını olduğunca özetleyerek ve bugünkü kuşakların rahatça okuyabilmeleri için de yalınlaştırarak sunmaya çalıştım.
Bu anıların yayını kanımca çok geç kalmıştır. Zira Moucheg bu yangını tutuşturup Mısır'a kaçtıktan sonra, olayları Ermenilik açısından 1909'da îskenderiye'de Les Vepres Ciliciennes adıyla yayınlamıştır. Aynı yıl içinde ise Kahire'de "Adana Katliamı,, adıyla ikinci bir eser daha çıkarmıştır. Moucheg, bu iki eseriyle kışkırttığı ve kopardığı kargaşayı ve bunun sorumluluğunu yerel Türk yönetimine yüklemek ve Dünya kamu oyunda Ermeni milletinin, zalim ve gaddar Türk hükümetince ve Türklerce ne acı bir yaşama sürüklendiği kanısını yaymak istemiştir. Yabancı dille kaleme aldığı Les Vepres Ciliciciennes ise, Hıristiyanların dinsel duygularına yönelmiş bir yayındır. Bilinmektedir ki Vepre, aslında kiliselerde ikindi vakti okunan bir duanın adıdır. Ancak 1282 tarihinde bu âyinin yapıldığı sırada Fransızların Sicilya Hıristiyanlarına yaptıkları saldırı üzerine Les Vepres Cîsilliennes, "Sicilya'lıların ikindi duası,, Hıristiyanlar arasında masumla¬rın duası anlamıyla yerleşmişti, işte Moucheg bu anıyı kendisinin başlattığı 1909 Adana olayları için Cisilliennes ile Ciliciennes sözcüklerindeki ses uyumundan da yararlanarak sömürmek istemiştir.
İçindekiler:
Giriş
1909 Adana Ermeni Olayları Nasıl ve Neden Doğdu, Yapanlar Kimlerdi, Meşrutiyet Taşkınlıklarının ve Hükûmet İleri Gelenlerinin Şaşkınlıklarının Dercesi
Bab-ı âlinin taraf tutması ve valiliğin doğru attığı bir siyasi adımdan vehim ve şaşkınlıkla korkarak dönmesi
Adana'da geçen Ermeni olayını üç bölümde ayırarak incelemek gerekir
Olaylar ve Belgeler
Olaylar Sürüp Giderken Ortaya Çıkan Durum
Telgraf
Olaylardan Sonra
Beraatten Sonra Geçen Olaylar
Belgeler
Sözlük
Belgeler
