Felsefe ve bilimde doktrin kavgalarının sonuçsuzluğunu gördükten sonra onların devamını nasıl açıklayabiliriz? Doktrinler, aslında, sosyal-ruhsal tavırlarımızın ifadesidirler. Türlü durumlarda olaylara karşı türlü tavırlar alırız. Bugün filan durumlad aldığımız tavrı, yarın başka bir durumda almayabiliriz. Hatta öyle durumlar olur ki birinci tavrı tamamen bırakarak başka bir tavır almamızı gerektirir. Sözgelişi olaylar bizi başarıya götürdüğü ve gelecekten emin olduğumuz zaman tavrımız iyimserdir. O zaman iyimserlik tavrını benimsemişizdir. Başka türlü olaylar bizi ümitsizliğe götürdüğü vakit de tavrımız kötümserdir, yani kötümserlik tavrını benimsemiş oluruz. Öyle ise optimizm ve pesimizm iki sabit doktrin değil, iki tavırdır. Araştırmamızda bize daima deneyler rehberlik ettiği ve bu yoldan yeni keşiflere ulaştığımız zaman deneyci tavrı alırız. Fakat deneyin kısırlaşması karşısında dedüktif akıl yürütülmelerle akılcı tavrı alırız. Demek empirizm ve rasyonalizm iki doktrin olmazdan önce, iki tavırdır. Hatta onları uzlaştıran eklektizm de bir tavırdır. Birikmiş bilgimizde aklın yanılmazlığına güvendiğimiz zaman dogmatizm, yeni buluşlar eski ilkelerimizin kesinliğinden bizi şüpheye götürdüğü zaman skeptisizm birer tavır olur. Yaşama güçlerinin ve zorunlu ihtiyaçların bizi şiddetle ittiği vakit materyalist. Üstün değerlere yükselme gücünü kendimizde bulduğumuz vakit spiritualist oluruz. Başka insanlara bağlanmanın güçlerimizi sınırlayacağına inandığımız, üstümüzde zümre, toplum, cemaat gibi bir sınırlayıcıyı görmek istemediğimiz vakit liberalist, birbirimize şiddetli dayanışma bağlariyle bağlanmayı, birlik olmayı istediğimiz vakit toplumcu oluruz. Genel kavramların kutsallığına, hayatımızda önemli bir rol oynadığına inandığımız zaman ortaçağ anlayışiyle realist, bugünkü toplum anlayışı ile gelenekçi; onların kelimerden ibaret olduğunu görecek kadar eski kavramlara güvenimiz kaybolduğu zaman ise ortaçağ felsefesi terimiyle nominalist, yahut bugünkü toplum anlayışıyle ilerici (radicaliste) oluruz.

Yazar:

Hilmi Ziya Ülken

Tahmini Okuma Süresi: 5 sa. 23 dk.Sayfa Sayısı: 190Basım Tarihi: 2000Yayınevi: Ülken Yayınları

ISBN: 9789759509350Ülke: TürkiyeDil: TürkçeFormat: Karton kapak

Türler:

Felsefe-Düşünce

Benzer Kitaplar

Tümünü Gör

Reklam

Kitap İstatistikleri

383gösterim

Yazar Hakkında

Hilmi Ziya ÜlkenYazar · 39 kitap

Türk düşünce yaşamında ve Türkiye'de bir felsefe geleneğinin oluşmasında büyük etkisi olmuş felsefeci ve sosyolog. Hilmi Ziya Ülken İstanbul Sultanisi'ni (İstanbul Lisesi) (1918) ve Mekteb-i Mülkiye'yi (A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi) bitirdi (1921). Aynı yıl Darülfünun-ı Osmani (bugün İstanbul Üniversitesi) Edebiyat Fakültesi Beşeri Coğrafya Kürsüsü'ne asistan oldu. Aynı fakültede felsefe tarihi ve sosyoloji öğrenimi gördü. 1933'e değin sosyoloji, felsefe, tarih ve coğrafya öğretmenliği yaptı. Umumi İçtimaiyat (1931), Türk Tefekkürü Tarihi (1932-33, 2 cilt) adlı kitapları yayımlandıktan sonra uzmanlık eğitimi için Almanya'ya gitti (1934). Türkiye'ye döndükten sonra İ. Ü. Edebiyat Fakültesi'nde Türk Tefekkür Tarihi Kürsüsü'ne doçent olarak atandı (1935). 1944 yılında profesör, 1957 yılında ordinaryüs profesör oldu. 1973'te A. Ü. İlahiyat Fakültesi'nden emekli oldu. Hilmi Ziya Ülken, 1938-1943 yılları arasında İnsan dergisini yayımladı ve Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Dergisi'ni yönetti. Türk düşünce tarihi üzerine yaptığı çalışmalarla sosyal bilimlere önemli katkılar sağlamış olan Ülken 5 Haziran 1974'te İstanbul'da öldü.