Yapabildiğiniz veya size ait olduğunu düşündüğünüz eylemlerinizin, fikirlerinizin aslında size ait olmadığını öğrendiğinizde ne hissedersiniz?
Yaşamınız boyunca verdiğiniz kararların size ait değil de dış etkenler ( çevresel faktörler [ kültür, kalıtım, yasalar vs.] tarafından oluşturulup şekillendirildiğini, düşünme biçiminize dahi birilerinin müdahale etmesi sonucu ortaya çıktığını öğrendiğinizde özgür bir birey olarak yaşayan, bir vicdana sahip ve sizi diğer türlerden ayıran üstün özelliğinizin olduğundan hala emşn olabilir misiniz?
İnsan nedir? Kitabı genç bir adam ve yaşlı bir adam arasındaki diyaloglardan oluşan bir kitap ve bu kitapta genç adama bilgilerine, tecrübelerine dayanarak insanın bir makine olduğunu anlatamaya çalışan, en temel duyguların bile kişiye ait olmadığını savunan yaşlı bir adam görürüz.
Sokratik bir yaklaşımla genç adama düşünce, içgüdü, özgür irade, eğitim gibi konularda örnekler ve hikayelerle nasihatvari bir havada bilgilerini aktaran yaşlı adamın sorularına karşılık genç adam uç noktalara değecek karşı sorularla yaklaşır.
Yaşlı adamın düşünüş biçimi ve inanışları çoğu insana saçma ve değersiz gelecektir ki yazar da bunu önsözünde belirtmiş.
Bir insan olarak, makine bir insan olarak her şeyimizle eylemlerimizin iç ferahlatıcı bir sonuca ulaştırma gayesinde olduğumuz sonucu çok ikna edici. Günümüzde kendimizi ele alıp baktığımızda inkar edilemeyecek gibi duruyor Twain'in yazdıkları.
İnsan bir bukalemundur; doğasının yasası gereği, bulunduğu yerin rengini alır.