Bir karakter vardı beni benden alan, Zorba, şimdi bir ikincisi gönlümde yer etti, Murtaza. Orhan Kemal’in mahalle ağzı üslubu, Murtaza’ya yüklediği karakter özellikleri ve anlamlarıyla, dönemin halkına karşı tespitleri ve gülünç eleştirileri ile çok partili döneme geçişin de resmini çeken başlına başlına bir kara komedidir.
Murtaza’nın doğruculuğu, otoritesi, disiplini ve prensiplerinden ödün vermemesi ile kuvvetli bir karakter gibi gözükse de çözümsüzlükler sarmalı içerisinde boğulmasına sebebiyet vermiştir, zaman zaman da felaket boyutlarında. Halbuki o vazifesinin aslanıdır:
-Senin vazifen ne?
-Benim adım Mürteza!
-Adını sormadım. Vazifen?
-Mürteza demek vazife demek, vazife demek Mürteza demektir!
Kitabın halkla bağlantılı kısımları ise başlı başına komedi. Bir kıvılcımla galeyana gelen, ön yargılı davranan, olayların sebebini/iç yüzünü sorgulamayan, bire on koyan, kabına sığmayan bir halktan enstantaneler gülünçtür.
Savaşın getirdiği ekonomik buhranla birlikte partiler ve particilik üzerine yapılan çıkarımlar ile 1941-47 yılları anlatmıştır. Çok partili döneme geçişin heyecanları, mevcut yönetime karşı eleştirel yaklaşımı 3. bölümde kendini gösterir.
Murtaza ikincisi için dürtüyordu onu, keşke ömrü yetseydi de Murtaza'nın devamını yazabilseydi, çünkü elinde yığınla malzeme olduğunu dile getirmiştir Orhan Kemal.
Gözünü budaktan sakınmayan, yavrum ciğerparem demeyen, toplara tüfeklere kılıçla atlayan Şehit kolağası Hasan Bey’in adını taşımaktan da ayrıca gurur duyduğumu söylemeliyim :)
