Celaleddin Vatandaş, “Tevhid ve Değişim” kitabında, “la ilahe illallah” lafzını, tevhid kavramını, tevhidin kültürle birlikte yaşadığı dönüşümü anlatıyor.
Tevhid, Arapça bir, bir’leştirme anlamına geliyor. Her bir peygamber de insanlara öncelikle doğru bir Allah inancının nasıl olması gerektiğini öğreterek yola çıkıyor. Doğru bir Allah inancına ise; sezgilerle, hayal ürünü olan düşünce ve zanlarla değil, sadece ve sadece Vahyin bilgisi ile ulaşılabilir.
Her peygamberin Tevhid'i anlattığı öğretisinin en önemli ve anahtar cümlesi ise “la ilahe illallah” esasıdır. Fakat insanın olduğu yerde hemen kendisini gösteren dönüşüm çoğu zaman ve ilk olarak dini kavram ve öğretilere el atar. La ilahe illallah da değişimden fazlasıyla nasibini almıştır.
Evet kavram Allah’ın var olduğunu ifade etmektedir fakat salt Allah’ın varlığından çok daha fazlasını ifade etmektedir. İşte bu noktada kavramın sözcük anlamı kalır muhteviyatı eksilir.
Halbuki Kelime-i tevhid; zalimlerin, zorbaların, hakkı terk ederek halkını yöneten kralların hükümranlıklarını temelden sarsan, kurulan bozuk düzenleri yerle bir eden bir içeriğe sahiptir. Fakat kelimelere hapsedilen sözcüklerle cennetin kapılarını açan sihirli bir formül özelliği yüklenmiştir.
Ülkemiz için önemli bir sosyolog olan Celaleddin Vatandaş, Tevhid ve Değişim’de, yalnızca İslam'ın ilk yıllarında ki mücadeleyi değil; sonraki yıllarda ki ayrılıkları ve bunların taşıyıcılarını da etraflıca hesaba katmayı öneriyor. Sosyolojinin bilimsel bir disiplin olarak konuyla ve tarihle bağlantısını yerinde kullanıyor. Dikkatle okunması gereken bir eser.
