Kalb kendi memleketinde adaletle hükmederse, bu uzuvları taat ve ibadet etmekte kullanır. Yani, göze iyiye, güzele bakmasını;
kulağa faydalı şeyleri dinlemesini, diğer uzuvlara da hayır işlemelerini emreder ki bunun neticesinde bereket başlar, kalbin meydanı temizlenir, saflaşır. Bunlara işareten Peygamber Efendimiz (s.a.v.):
“Bedende bir parça et vardır ki o iyileşince bedenin hepsi iyileşir, o hastalanırsa bedenin hepsi hastalanır. İşte o kalptir” buyurmuştur.
Söz kabuk, mânâ özdür. Söz sedef ise, mânâ incidir. Öz ol mayınca kabuğu neylersin. İncisi olmayan sedef neye yarar.
Sadece dilinle la ilahe illallah demen sivrisinek kanadı ağırlığınca ve zerrece kıymete sahip değildir.
Önce pratik hayatımız ve içinde müşahede edilenler (cüz’iyyat) Allah’tan koparılıp (haşa!) sebeplere isnad ediliyor. Bunun dolaylı bir tezahürü olarak da ilmi sadece fıkıh, tefsir, kelam, fizik, kimya, biyoloji kitaplarında yazılanlardan ibaret sayabiliyoruz.
Halbuki gerçek ilim, insan ruhunun eşyanın hakikatlarını (sadece eşyanın kendisini veya tasvirini değil) bilmesidir. Eşyanın mülkünü değil melekutunu bilmektir hakikî ilm
Ünlü simalardan İmam Gazâlî de İmâmü'l-Haremeyn el-Cüveynî'nin öğrencisi iken kısa sürede bütün arkadaşlarını geçerek usul ve fürü gibi konularda önde gelenlerden oldu. İlimdeki yükselişi onu hocasının seçkin talebeleri arasına soktu. Hocası onunla övünürdü. Gazâlî, İlkiyâ el-Herrâsí ve Havâfi ile birlikte hocasının muîdi idi. Daha hocası hayatta iken el-Menhul adlı eserini yazmış, bunun üzerine hocası ona "Sen benim ölümümü beklemeden hayatta iken defnettin" demişti.
Sayfa 173Kitabı okuyor
İmâm-ı Gazzâlî
Nizâmiye Medresesi'nin şöhretli müderrisi, İslâm âleminin de iftihar kaynağı olan İmam Gazâlî (v. 1111) Sünni İslâm düşüncesine hayatiyet kazandırmış, İslâm inancına canlılık getirmiştir. Hocası İmâmü'l-Haremeyn el-Cüveynî onun için, "O suyu bol bir denizdir" demek suretiyle Gazâlî'nin ilmî kapasitesine işaret etmiştir. Gazâlî bir ideolog ve mücahid olarak Selçuklular'ın İslâm siyasetine ve nizamına hizmet etmiştir. Onun benzeri bir şahıs bir daha görülmedi. Yetiştirdiği yüzlerce talebe, dinî ve felsefi düşünceleriyle asırlar sonrasına bile ışık tutmuştur. Gazâlî, ilim yolunda o kadar büyük pay sahibidir ki İslâm teolojisi yolunda, ondan sonra gelenlerin hepsi üzerinde etkisi vardır. İslâm dünyasında XII. yüzyılda ortaya çıkan entelektüel dönüşümü herkesten çok etkilemiş, adeta Sünní İslâm kelâmına son şeklini vermiştir.
Düşünceleriyle sadece İslâm âleminde ve dinî sahada etkili olmakla kalmamıştır. Bilhassa felsefi fikirleri ile Avrupa mütefekkirlerine tesir etmiş, onlar tarafından da kabul görmüştür. Saint Thomas gibi hıristiyan ilâhiyatçısı ve filozofunu, ayrıca Raymund Martini (Ramond Marti) gibi düşünürleri fikirleriyle etkilemiştir.
Sayfa 163 - H. Altıntaş, a.g.e., s. 91. | Sübkî, VI, 196. | O. Turan, Türk Cihan Hakimiyeti…, I, 258. | Zehebí, el-Iber, II, 387. | W. M. Watt, a.g.e., s, 108. | S. H. Nasr, Islâm'da Bilim ve Medeniyet (trc. N. Avci-K. Turhan- A. Ünal), İstanbul 1991, s. 52. | DKitabı okuyor
Aynı Gazâlî, daha sonra Sultan Sencer'in karşısında da görülmüştür. Sultan Sencer, Hanefi mezhebine mensup olup, İmâm-ı Azam'a büyük saygı duyardı. İmam Gazâli'nin, Ebû Hanife'yi tenkit ettiğini duyan Sencer, Gazâli'yi huzuruna davet etmişti. Gazâlî sultana bir mektup yazarak, Kudüs'te Halil İbrahim Türbesi başında hiçbir sultanın ayağına gitmeyeceğine dair söz verdiğini, bu nedenle gelemeyeceğini bildirdi. Sultanın israrı üzerine saraya değil, ordugâha gelebileceğini söyleyerek sultanı kırmadı. Gazâlî ordugâha geldiğinde Sencer onu ayakta karşılamış ve tahtının yanına oturtmuştu. Gazâlî, meselenin yanlış duyulduğunu ve İmâm-ı Azam'ın büyüklüğünü anlattıktan sonra Sencer'a dönerek,
"Ey padişah! Allah sana dürüst iman ve itikad, güzel yüz, iyi ahlâk ve iyi amel nasip etmiştir. Bunların üçü Allah'ın lutfu olup dördüncüsü senin elinde olan bir iştir. Sen bu dördüncüye sıkı sarıl ki ilk üçünden de sana zarar gelmesin."
Sultan'ın yanındakilere de,
"Sizin bu padişahınızdan başka bir padişahınız daha vardır. Kıyamet günü ona hesap vereceksiniz. Ona göre muamele yapın" diye nasihatte bulunmuştu.
Sayfa 161Kitabı okuyor
İmam Gazal-i öyle diyor.
Tesbih çeker, titizlikle sayarsın da, günahlarını saydın mı?
Sayfa 29 - Babıali Kültür YayıncılığıKitabı okudu
imam Gazali manevi depresyonu tasvir etmiş.
“Bir mü’min üç gün ard arda ilim öğrenmeyi, kitap okumayı keserse fark etmese de manevi halleri altüst olur.” 
İmam Gazali
Kıyamet günü, insanların Allah'a en yakın olanı, en uzun müddet aç ve susuz kalanıdır.
