Türk Tengrisi «Sulh Tanrısı» demektir. Altay
Türkleri buna, Bay Ülgen derler. Oğuz Türkleri, Bayat namını verirler. Oğuzlar, Oğuz Han ismini Oğuz dininin müessisine ıtlak ettikleri gibi İl Tanrısı mevkiinde de kullanırlar. Gün, At, Yıldız, Gök, Dağ, Deniz Han'ların Oğuz Han’ın oğulları olması, bu itibarladır. Altay'larda Bay Ülgen’in babası Kara Han olduğu gibi, Oğuzlarda da Oğuz Han'ın babası Kara Han’dır.
ALTAY TÜRKLERİNDE İl DİNÎ
Altay Türklerinde "sema" on yedi kattır. Orta dünyadaki yer-sular da on yedi handan ibarettir. Görülüyor ki bu 17 adedi, Yakutlarda sağ ve sol kolların adetleri olan 9 ve 8 adetlerinin ceminden hasıl olmuştur. Eski bir zamanda Altay Türklerinde de, semanın dokuz kat olduğu şu vakıadan anlaşılıyor: Altay Türklerinde şaman, "Bay
''Türk Tengrisi", "Sulh Tanrısı" demektir. Altay Türkleri buna, "Bay Ülgen" derler. Oğuz Türkleri, "Bayat" namını verirler. Oğuzlar, "Oğuz Han" ismini Oğuz dininin müessisine ıtlak ettikleri gibi "İl Tanrısı" mevkiinde de kullanırlar. Gün, Ay, Yıldız, Gök, Dağ, Deniz hanların Oğuz Han'ın oğulları olması, bu itibarladır. Altaylarda Bay Ülgen'in babası "Kara Han" olduğu gibi, Oğuzlarda da Oğuz Han'ın babası "Kara Han" dır.
Şamanlar gökyüzünü ve yeryüzünü 7 ya da 9 kat olarak hayal ederdi. Hiungnular göksel dünyanın 9 tabakaya ayrıldığını ve her tabakanın kendine ait ruhu olduğunu düşünürdü. Bu durum Hiungnuların Ay ve Güneş de dahil 7 gezegen ve burçlar kuşağı olarak bilinen takımyıldızları bildiklerini gösterir. Çeşitli kaya resimlerinde ve şaman davulları üzerinde görülen 7 ya da 9 dallı ağaçlar, şamanların evreni yakından bildiklerini gösterir. Şamanlar kozmik yolculuklarını bu gök katlarına uğrayarak yapar ki bu katlar şamanın dinlenmesi için birer duraktır. Her katta şamana yardım eden ve rehberlik eden bir tanrısal ruh bulunur. Aslında bu ruhlar, Tanrı Ülgen'in oğulları ya da kızları olarak bilinen gezegenler ve takımyıldızlardır. Nitekim en tepede merkezde, Tanrı'nın kapısı sayılan Kutup Yıldızı yer alır
Sayfa 222Kitabı okudu
Orhun Kitabesi'ne göre Türk Tengrisi ile Yer - Su'dan ibarettir. Türk Tengrisi Sulh Tanrısı demektir. Altay Türkleri buna, Bay Ülgen derler. Oğuz Türkleri, Bayat namını verirler. Oğuzlar, Oğuz Han ismini Oğuz dininin müessisine ıtlak ettikleri gibi il Tanrısı mevkiinde de kullanırlar. Gün, At, Yıldız, Gök, Dağ, Deniz Han'ların Oğuz Han'ın oğulları olması, bu itibarladır. Altay'larda Bay Ülgen'in babası Kara Han olduğu gibi, Oğuzlarda da Oğuz Han'ın babası Kara Han'dır.
Sayfa 55 - Kültür Bakanlığı Yayınları, 1. Baskı: 27 Ocak 1976
Biz Bâki Gök Tengri'nin oğulları, nasıl Kurt'un oğulları olduk?
Akay Kine, Bozkurt efsanesi ile ilgili şu çarpıcı açıklamaları yapmıştır: “Çin'in Türklere yaptığı meşhur bir beddua vardır. Bu beddua: ‘Gök Tengri’nin oğulları, Boz Kurt’un oğulları olsunlar’ şeklindedir. Eskiden Kurt bizim ikincil, yalnızca savaşta kullandığımız fıtratımızdı. Şimdi
Sayfa 200Kitabı okudu
Karağus
Karağus Han - Türk ve Altay mitolojisinde Kuşlar Tanrısı. Karakuş/Karaguş veya Harahus olarak da anılır. Karağuş şeklinde de söylenir. Kuşlara hükmeder. Tanrı Ülgen’in oğludur. Ayrıca, kam'ın ayin sırasında yaptığı hareketlerin, bazı yörelerde rastlanan kartal oyunu ile temsil edildiği görülmektedir. Sözcük Kara (Hara) ve Kuş (Guş) sözcüklerinin bileşik halidir. Kartal anlamına gelir.
Karşıt
Karşıt Han - Türk ve Altay mitolojisinde Temizlik Tanrısı. Karzıt olarak da tanınır. İnsanlara temizliği öğretmiştir. Ülgen Han’ın oğludur. Ülgenin oğulları içinde en duygulu olanıdır. Temizlik Türk kültüründe çok önemli bir yere sahiptir. Su, ateş, toprak temizleyici unsurlar olarak görülmüştür. Su zaten en önemli temizleyicidir. Ateşin de gözle görülmeyen mikroskobik canlıları öldürdüğü günümüzde bilimsel bir gerçektir. Toprak ise ölen canlıların gömülerek hastalıklara neden olmalarını engeller. Geçmişte köylerde kadınlar, kimyasal temizleyicilerin bulunmadığı dönemlerde tabak, çanak gibi mutfak gereçlerini ırmak ve dere kıyılarında mil ile (balçıklı kum) veya külle ovalayarak temizlemekteydiler. Karşıt Han, temiz insanlara yardımcı olur. Kelime (Kar) kökünden türemiştir. Beyazlık anlamı vardır. Kar sözcüğü ile bağlantılıdır.
ÜLGEN'İN OĞULLARI
Karağus Han :kuşlar tanrısı
Baktı Han:lütuf tanrısı
Pura Han:at tanrısı
Burça Han:zenginlik tanrısı
Yaşıl Han:Doğa tanrısı
Kanım Han:Güven tanrısı
Karşıt Han:temizlik tanrısı
