16. yüzyılda yaşayan yiğit bir sipahidir. Osmanlı-İran savaşı başlayınca gönüllü asker olarak bu savaşa katılır ve bu vesile ile Adil Giray’la tanışır. Adil Giray Kırım şehzadesidir. Savaşta Osmanlı orduları üstün gelmektedir ancak Adil Giray ve kardeşi Gazi Giray esir düşmüştür. İran hükümdarının karısı Şehriyar Adil Giray’a aşık olur bu sebeple onu Tebriz sarayında güzel bir köşkte ağırlar ancak kardeşi Gazi Giray’ı kahkaha zindanlarına kapanır. İran şahının kız kardeşi Perihan da Adil Giray’a aşık olur. Şehriyar kötü kalpli, sinsi ve çirkef bir kadındır onun tersine Perihan iyi yürekli bir kadın olarak tasvir edilmiştir. Adil Giray da Perihan’a aşık olur. Osmanlı’nın ve Perihan’ın da desteğiyle İran saltanını ele geçirmek istemektedir. Şehriyar bunu haber alır ve taraflar arasında ciddi mücadeleler yaşanır. Sonunda Perihan, Adil Giray ve Şehriyar ölür, Cezmi ise ağır yaralanır. En sonunda Cezmi derviş kılığında ülkesine geri döner.
Roman Tanzimat edebiyatı döneminde yazılmış ve ilk tarihi roman özelliği taşıyor. Oldukça başarılı ve bir solukta okunan bir roman. Namık Kemal’in okuduğum ilk romanı ancak beni oldukça etkiledi. Anlatımı, olay örgüsü ve üslubu oldukça başarılı bir roman. Türk edebiyatının ilk romanlarından olmasına ve yazıldığı dönemde bir çok açıdan eleştirilmesine rağmen, klasikler arasında yer almayı hakeden bir eser.
