Ivan Illich'in bilinen en meşhur kitaplarından biri, Okulsuz Toplum.
Kitap ismi belki birçok yanılsamaya sebebiyet verebilir lâkin asıl muhayyile bu değildir.
Aslına bakılırsa okulsuz bir toplumun en büyük eleştirisi okulsuz bir dünya yaratmak amacı değildir. Illich'in düşünce sistematiğine bakıldığında endüstriyel bir topluma yönelttiği eleştirileri görüyoruz. Endüstriyel bir eleştiri geliştirir.
Okulsuz toplumun okullaştırmakla yükümlü olduğunu, her şeye okullaşmıs bir perspektifle bakmanın, eğitime bir çeşit değer olarak değil de hizmet, memuriyet anlayışıyla bakıldığının eleştirisini görüyoruz. Okullaşmıs bir toplumda birey değil kurumun ön plana çıktığını görüyoruz.
Illich okulda yaşanan tektipleşme dolayısıyla çocuğun hayal gücünün, yaratıcılığının da öldüğünü düşünmekte. Ona göre aslında okul yeni dünya düzeninin mabedi konumundadır.
Kısaca okulsuz toplum bir endüstriyel bir eleştiri kitabıdır. Asıl eleştiri okula değildir, okulun endüstriyel toplumda hayal gücümüzü bile okullaştırmasıdır.
Okurken yine fazlasıyla farkındalık hissettiren bir kitap oldu benim için. Toplum bilimle ilgilenen kişiler için elzem bir kitap olduğunu düşünüyorum. Hele de özellikle öğretmen ve öğretmen adaylarının muhakkak okuması gerektiği kanaatindeyim. Okuyacak olanlara şimdiden iyi okumalar..