Diyarbekirin ne vakit ve kimler tarafından bina edildiği malum değildir.Bu vilayet medeniyet ve kültürün en kadim bir merkezi idi, ilk önce Diyarbekir AMED* nami ile yad edilirdi. Bu bölgeye medeniyet sahibi olarak ilk yerleşen ahali (HURİLER) dir. Huriler milattan evvel-4000 seneden 2000- seneye kadar bir takım küçük prenslikler teşkil ederek buralarda yaşamışlardır.
Sayfa 10 - Amed* Medlere ait manasına gelmektedir..Kitabı okuyor
"Bulamadım seni Abdülaziz dağlarında
Ne Ceylanpınar çeşmesinde
Ne Mardin ovasında
Ne de bir Amed sularının dibinde.."
Sayfa 267 - AdulêKitabı okudu
Bûka Baranê aranê
Can bi me ve nema
Dil bi me ve nema
Taqet nema
Îşev birçî razê
Amedê
Sayfa 38 - dora yayıneviKitabı okudu
Piştê te çendî car kirin goristan
Sed car şewitandin xaka Kurdistan
Amed û Dêrsim, Zîlan û Agirî
Lîce, Şernex, Helepçe û Qoçgirî..
Amed şehrim benim ♡
Şu Diyarbekir var ya Diyarbekir, memleketimizin en güzel köşesi, kalp ağrımızdır..
Sayfa 90 - Sel, 2. BaskıKitabı okudu
AMED
tu bibe amed
ez ê bibim çemê dîclê ji bo te
ez ê her demsal avdaniya axa te bikim
Sayfa 23 - SİN YayınlarıKitabı okudu
Medyaya edetî û ya dîjîtal / Murat Bayram
Ka pêşiyê em binêrin li dinyaya fîzîkî em di çi halî de ne:
Li Tirkiyeyê 2839 kovar û 2071 rojname têne çapkirin* - (TUIK, 2022)
Ji van 2071 rojnameyan bi tenê heftenameyeka Kurdî tê çapkirin. Ew jî Xwebûn e.
Li lîsteya kovarên Kurdî ya malpera Çandnameyê de, zêdetirî 40 kovar hene lê kêmtirî nîvê wan weşana xwe didomînin.
Li Tirkiyeyê nêzîkî ji sedî 20ê welatiyan li mala xwe wek zimanê dayikê bi zimanê Kurdî diaxivin. (Kurdish Barometer, Kurdish Studies Center).
Ji bo zêdetirî 16 milyon kesên kurdîaxêv, ev jimarên me dane bi tenê sembolik in.
Ji ber ku kesên dizanin bi Kurdiyê binivîsin û bixwînin kêm in lê yên pê diaxivin û dema dibihîsin jê fêm dikin gelek in, hêviyek heye ku medyaya klasîk a dîtbarî û bihîstbarî xwe bigihîne civakê.
Li gor Lijneya Bilind a Radyo û Televizyonan (RTUK) li Tirkiyeyê 226 televizyonên seteleytî û qebloyî hene digel 251 televizyonên herêmî jimara televizyonan 477 e.6
Ji van bi tenê TRT Kurdî û Zarok TV weşana temamî Kurdî dikin, Amed TV jî beşeka weşana xwe bi Kurdiyê dike.
Sayfa 43 - Nûbihar
Raperîn • Rûbar Elî
Îşev qetla min helal e Li ser bircên Amedê Di bin çend stêrkên welêt de
Min bi serserkî berdin xwarê
Bila stûyê min ji nermiya hewayê bişkê
Ne ji hişkiya erdê Îşev qetla min helal e Kevirekî bi piyê min ve girêdin
Û min berdin bin behra Wanê
Bila goştê min bibe zirav
Ji kefalên rengesmer re Îşev qetla min helal e
Herdu çavên min birêjin
Û bikin du şînok
Yekî bi deriyê me ve kin
Yê dî bi sîngê zarokên Şengalê ve
Ger hebe daxwaziya min ya dawî
Ji bo Xwedê û hemî pêxemberan
Çend stêrkan biguvêşin
Ji asîmanê welatê min
Û li ser sîngên helepçê
Binuqutînin lêvê min.
RÛBAR ELÎ
Ehmedê Xasî
Ehmedê Xasî di sala 1867an de li gundê Xasê yê nehiya Hezanê ku girêdayî Licêya Amedê ye tê dinyayê. Navê bavê wî Hesen yê diya wî Medîne ye. Kalikê wî Osman di dema meletiya xwe de li Hezanê bi cih dibe. Bi navê Mistefa û Mihemed Emîn du birayên Xasî hene.
Perwerdeya xwe ya pêşî li cem bavê xwe Hesen hildide. Piştî bavê xwe ilm û îrfana xwe di gundê Pêçar de li ba mele û alimê wê demê bi Mustafa Hatib re didomîne. Piştî Pêçarê perwerdeya xwe di Medreseya Mesûdiyê de ku girêdayî mizgefta Mezin ya Diyarbekirê ye temam dike û îcazeta xwe ji miftî Hecî Îbrahîm distîne.
fişargo
Di 1925an de xwîna min dihate daliqandin, diherikî û digot xwîna min:
"Wê neviyên min, min fedîkar dernexin!"
Dîrok fedîkar e, kalo...
Dîsa birînên min birîn bûn.
Ax, ji demê diqeherim!
Meha pûşperê, werza havînê, li Amedê, divê ez bijiyama
Divê ez bijiyama,
Divê ez bimiramaaaaaaa !
Sayfa 14Kitabı okudu
"Tu demek bû ji pênûsa Kurdistanê, Arjen Arî
Ew dema ku di gîyanên me de hatiye nivîsîn"
Na!
Na!
Helbestvan e, Ew!
Berî pepûleyên asîmanê keskesoran
Berî mijekê di nava rûpelên hestên me de
Berî gulbarînekê di gavên biharê de
Berî ramûsanên xunavan
Berî pênûsek bievîn, kolanan gêj bike
Belê!
Berî her tiştî
Helbestvan e
Arjen e
Arjen!
22’yê îlonê 2012, Amed, Mîtan şareza
Bersiv:
Ji kevîyên Bahra Sipî, ji şahrê Edene
Silavên ji milkê dil bo Mîtan şareza hene
Ne sura mirinê; jîyan di rehan direne
Nexweşî bi xwe dizane, ku nexweş Arjen e.
23’yê îlonê 2012, Edene - Arjen Arî
