Ragıb Paşa'nın Kanal İstanbul projesi
Sultan 3.Mustafa (1757-1774) sanat dostuydu. Madam de Chénier'in ifade ettiğine göre, "Kim sanatta çok başarılı olursa, sultanın takdirinden ve ihsanlarından pay alacağını bilirdi." Sadrazamı Ragın Paşa'da aynı zevkleri paylaşıyordu. Sadrazam Avrupa bilimine hayrandı: Voltaire'nin Newton felsefesi hakkında kaleme aldığı incelemeyi tercüme ettirmek istemiş ve bu İstanbul boğazının yanına ikinci bir boğaz açmak için Karadeniz'de Akdeniz arasında bir kanal kazdırmayı düşünmüştü. Çok kültürlü olan Ragıb Paşa masraflarını bizzat karşılayarak İstanbul'daki ilk halk kütüphanesinde kurmuştu ve sarayında gerçek anlamda bir edebiyat salonu bulunuyordu.
Sayfa 320Kitabı okudu
“Benim tezim, bütün halkların, bütün kültürlerin birbiri hakkında önyargılara sahip olduğudur. Eğer bir gün bu önyargı kelimeleri, yani Avrupa dillerindeki barbar, Japon dilindeki gaijin, Müslümanlardaki kâfir, Almanlardaki Ari olmayan gibi önyargı sıfatlarını kaldırabilirsek, amacımıza ulaşabiliriz. Amaç nedir derseniz, bence tam olarak şudur: İnsanın değerinin sadece insan oluşundan geldiği; din, milliyet, cinsiyet, renk, cinsel tercih, siyaset gibi birtakım ön sıfatlarla ayrımcılığa uğratılmadığı bir hümanizm anlayışı.”
Osmanlı zamanında Türk kadınları
Kocası İngiltere Sefiri olan Lady Montagu, mektup arkadaşlarında sıradan Türk kadınları hakkında ilk tanıklığı aktarılmıştır: hem kendisi de kadın olduğu için hem de "onları hiç göremeden betimlemiş tüm yazarların aşırı budalalığına" bir tepki olarak, mektuplarının öncelikli konusu Türk kadınlarıdır. Gözü pek İngiliz, klişelere aldırmamaya kararlıdır. Edirne'de kadın güzelliğinin tüm türlerini bulmuştur: "Güzel olmayan bir genç kadına rastlamak büyük bir sürpriz." kadınların eve kapandığı da bir efsane diyordu. Gerçi "Belirli bir sosyal konuma sahip hiçbir kadın iki kez örtünmeden sokağa çıkamaz ve ferace adı verilen bir giysi vücut hatlarını tamamen gizliyor." Ama "Hep uygulanan bu maskeli balo onlara kim olduklarının keşfedilmesi tehlikesiyle karşılaşmadan gönüllerinden geçeni yapma konusunda tam bir özgürlük veriyor." Konuştuğu kişiler için de yer alan kültürlü bir Paşazade bunu doğruluyordu: "kadınlarımız bizi aldattığında bunu kimse bilmez." Lady Montagu kesin bir dille belirtir: Türk kadınları "kendi paralarına sahiptir ve boşanma durumunda kendilerine verilmesi zorunlu bir miktarı da üzerine ekleyerek bu parayı alırlar" ; "kocalarının göz ucuyla bile bakma hakkına sahip olmadığı cariyelerine onlar hükmeder." Yasal çok çokeşliliğe nadiren rastlanır: "Bu Hakkı kullanan kaliteli bir adama veya buna tahammül eden soylu bir kadına rastlanmaz."
Sayfa 301Kitabı okudu
Sambacıların Geçmişine Doğru
Bir Osmanlı seyyahın Güney Amerika'daki sosyolojik, politik ve kültürel unsurlar üzerinden yaptığı gözlemlerini yazdığı bu eserde; Brezilya'daki siyahilerin durumunu ve Müslümanların konumunu değerlendiriyor.
Ülkedeki Avrupa sömürüsünün sonucunda Müslüman ahali bile hâlâ çoğunlukla Hristiyan adetleriyle yaşamak ve ölmek zorunda. Zaten Müslümanların dinî yaşayış bilgilerinin ve tecrübelerinin normal olarak pek az olması, bu zorunluluğu tabii hâle getirmekte.
Eserde Brezilya'nın fiziki özellikleri ve bitki örtüsü hakkında da çeşitli bilgiler veriliyor.
Bağdatlı Abdurrahman Efendi, ahalinin elinden geldiğince cahilliğini kapatmaya çalışmış ve tecrübelerini aktarmıştır.
Üzerine bir inceleme metni yazmayı düşündüğüm ve kaç aydır bir kenarda devam edilmeyi bekleyen, nihayet bitirdiğim bu eser, Güney Afrika'nın bugünkü sosyal konumu hakkında bizlere çeşitli yorumlar yaptırabilecek pozisyonda.
Rahmetli dostum Dr. Fehmi Ayberk anlatmıştı. Eski Ankara'nın genç kuşak devlet adamları, Mahmut Esat Bozkurt, Şükrü Saraçoğlu, Cemal Hüsnü Taray ve arkadaşları, bir gece kendi aralarında Atatürk'ün çevresindeki “mutad zevat” hakkında ileri-geri konuşmuşlar. Atatürk'ün bunlara fazla yüz verişini eleştirmişler. İyi-kötü Avrupa'da
Sayfa 99 - 99-101
