Bir keşiş Joshu’ya (Chao - chou Tsung - shen, 778- 897) Zen yolunda eğitilmek istediğini söylemiş usta «Kahvaltını ettin mi, etmedin mi?» diye sormuş «Evet usta ettim.» karşılığını alınca da «Öyleyse git bulaşıklarını yıka.» yanıtını yapıştırmış. Söylendiğine göre bu söz üzerine keşişin zihni Zen gerçeğine açılmış.
Tokusan (Teh-shan Hsuan-chien,
593 yılında, Çin’deki Sui hanedanına düşman olan, Gök Türk hükümdarının Çin asıllı eşi Ch’ien-chin (bin altın) adlı prenses, kendi ülkesindeki taraftarlarıyla gizli işbirliği yaparak, bazı Soğdlarla da anlaşmıştı. Bu durumu fark eden Çinli casuslar buna engel olmasını isteyip kağana söylemişlerdi. İmparatorun gönderdiği çinli elçi, Tou-lan Kağan’dan bunların cezalandırılmasını talep etmiş fakat kağan buna yanaşmamıştı. Bunun üzerine, elçi rüşvet yoluyla kağanın hatununun bütün planlarını ortaya çıkarttı. Tou-lan Kağan Çin asıllı hatununu gözden çıkarmasına rağmen, Çinlilerin bütün ısrarına karşı koydu ve onu öldürmedi. Sonradan Gök Türk ülkesine gönderilen Çinli casus elçi Ch’ang Sun-sheng hiç acımadan, gözden düşmüş hatunu öldürdü.
593 yılında, Çin’deki Sui hanedanına düşman olan, Gök Türk hükümdarının Çin asıllı eşi Ch’ien-chin (bin altın) adlı prenses, kendi ülkesindeki taraftarlarıyla gizli işbirliği yaparak, bazı Soğdlarla da anlaşmıştı. Bu durumu fark eden Çinli casuslar buna engel olmasını isteyip kağana söylemişlerdi. İmparatorun gönderdiği çinli elçi, Tou-lan Kağan’dan bunların cezalandırılmasını talep etmiş fakat kağan buna yanaşmamıştı. Bunun üzerine, elçi rüşvet yoluyla kağanın hatununun bütün planlarını ortaya çıkarttı. Tou-lan Kağan Çin asıllı hatununu gözden çıkarmasına rağmen, Çinlilerin bütün ısrarına karşı koydu ve onu öldürmedi. Sonradan Gök Türk ülkesine gönderilen Çinli casus elçi Ch’ang Sun-sheng hiç acımadan, gözden düşmüş hatunu öldürdü.
Gök Türk ordusu Lan eyaletinden ayrılarak Ting eyaletine doğru ilerledi ve orayı da yağmaladı Gök Türk akınlarına karşı P’ei-p’ing 北 平 eyaletinin askerî valisi Huowang Yüan-kuei 王元軌 idaresinde bir ordu yola çıkarıldıysa da adı geçen kumandan Kutlug ve Tonyukuk ile savaşmaya cesaret edememişti.
Diğer taraftan Türk kökenli insanların yaşadığı Kuei 嬀 eyaletine kadar ulaşan Gök Türkler burayı ele geçirdiler.
Bu eyaletin valisi Chang Hsing-shih 張 行 師 ’yı katlettiler. Sonrasında Wei蔚 eyaletine girip askerî valisi Li Ssu-chien李 思 儉 ’i ortadan kaldırdılar. Gök Türk hücumlarının arkası kesilmiyordu. Feng豐 eyaleti de Gök Türk saldırılarına maruz kaldı. Buranın valisi Ts’uei Chih-pien催知辯 kaçtığı Chiao-na Dağı’nda esir olarak yakalandı.
Sayfa 54 - YeditepeKitabı okudu
Chien-chin (Bin Altın) prensesin gelin gelişi sırasında elçilik heyeti başkanına yardımcı olarak Gök Türk ülkesine gelen Ch'ang Sun-sheng, 609 yılında ölümüne kadar Çin-Gök Türk ilişkilerine yön vermiştir. Birbiri ardına hazırladığı raporları Suei imparatoruna sunan Ch'ang Sun-sheng. Gök Türk ülkesini tanımanın avantajlarını çok iyi kullanmıştır. Biyografisinde mükemmel bir nişancı olarak tanıtılan Chang Sun-sheng, Gök Türkler nezdinde gövde gösterisi yapmak için Çinliler tarafından özellikle seçilmişti. Askerliğe ve nişancılığa çok düşkün olan Gök Türkler, onu çok sevmişler ve kendisiyle yakınlık kurmuşlardır. Bu yakınlığını neticesinde çıkılan av seyahatlerinde Gök Türk ülkesinin coğrafi durumunu, askerî gücünü öğrendikten başka Çinliler için en önemli noktanın farkına vardı. Bu nokta Gök Türk hanedan üyeleri arasında büyük bir anlaşmazlık olması idi. Bunu farkeden Ch'ang Sun-sheng, daha sonra devamlı anlaşmazlığı körüklemiş ve 582 yılında Kore'den Karadeniz'in kuzeyine kadar uzanan I. Gök Türk Devleti'ne bağlı Türk ve Moğol kabilelerinin isyan etmelerini teşvik etmişti. Aşağıda verilen tercümede de görüleceği üzere adı geçen diplomat 609 yılında ölümüne kadar Gök Türklerle ilişkilerde Suei İmparatoru'nu yönlendiren bir numaralı kişi oldu.
Sayfa 87 - Kronik Kitap 1. BaskıKitabı okudu
MÖ 126 yılına ait Çinli seyyah Chang Chien'in rivayetine göre babası Mete Han gibi Lao-shang(Kiok Han)da Yüeçilere hücum etmiş ve onları yerlerinden etmiştir. Yüeçilerin kralını öldüren Lao Shang(Kiok Han)kralın kafatasından bir içki kasesi yaptırmıştır.Bu geleneksel İskit-Saka adetinin Hunlarda da devam etmiş olması bozkır tarihi araştırmaları açısından mühimdir.
M.Ö. 138 yılında, Hunlar arasında gezintiye çıkan Chang-Chien adlı bir Çin gezgini, 13 yıl Hunların içinde gezip dolaşmış Hunların durumunu, güçlerini, ordu düzenlerini, savaş tutumlarını, yaşayışlarını ve birbirleriyle olan ilişkilerini bir rapor halinde hazırlayıp Çin hükümdarına sunmuştu.
Sayfa 24Kitabı okudu
Çinliler Hunlara karşı müttefik aramak için Chang Ch’ien adlı bir subayı batı bölgelerine yolladılar. Hiç kimseyi ikna edemese de bu bölgelerin ticaret için çok elverişli olduğunu görmüş, bu sayede meşhur “İpek Yolu” nun temelleri atılmıştı.
Chang Chien gerçek anlamda batının kapılarını Çin’e açan ilk kişidir.
Sayfa 42 - Kronik Kitap
Chang Chien
Chang Chien ruhen güçlü cömert ve çok güven duyulan bir kişi idi Man ve Yi gibi kavimler onu çok severdi.
Sayfa 81 - TTK
Chang Chien
Han elçisi olarak Yüeh- Chih'lara gidiyordum fakat Hunlar tarafından yolum kesildi.
Sayfa 80 - TTK
Çin Kaynaklarında Türkler Han Hanedanı Tarihinde "Batı BölgeleriAyşe Onat · Türk Tarih Kurumu Yayınları · 201217 okunma